آیین نامه راهنمایی و رانندگی مصوب 1384/03/18

آیین نامه راهنمایی و رانندگی به استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 1380، مصوب 1384/03/18 هیات وزیران

شناسنامه آیین نامه راهنمایی و رانندگی 1384:

شماره روزنامه رسمی: 17575

تاریخ روزنامه رسمی: 1384/04/11

شماره ابلاغ: 20873/ت29169هـ

تاریخ ابلاغ: 1384/04/08

مرجع تصویب: هیات وزیران 

تاریخ تصویب: 1384/03/18 

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه راهنمایی و رانندگی 1384 (مقررات راهنمایی و رانندگی)

موضوعات امنیتی، نظامی و انتظامی در آرای وحدت رویه قضایی

موضوعات امنیتی، نظامی و انتظامی در آرای دیوان عدالت 

موضوعات نظامی، امنیتی و انتظامی در نظریات مشورتی

مقررات مرجع:

ماده 18 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 1380 و اصلاح 1390/03/31: بندهای (2)و (3) ماده (32) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب 1373/12/28 بـه شرح ذیل اصلاح و دو بند بـه عنوان بندهای (4) و (5) بـه ماده مذکور اضافه می شود:

2 ـ مجازات تخلفات رانندگی از ده هزار ریال الی سیصد و پنجاه هزار ریال تعیین می شود. جداول مربوط بـه تخلفات رانندگی و تغییرات بعدی با پیشنهاد وزارت کشور و تصویب هیات وزیران خواهد بود.

3 ـوجوه حاصل از جرایم رانندگی در خارج و داخل شهرها بـه حساب درآمد عمومی کشور نزد خزانه داری کل واریز می شود معادل وجوه واریزی همه ساله در قوانین بودجه سالانه پیش بینی تا صرفا بـه مصرف بهبود عبور و مرور برسد.

4 ـوزارتخانه های کشور و راه و شهرسازی مکلفند نسبت بـه تهیه آیین نامه راهنمایی و رانندگی و امور حمل و نقل و عبور و مرور اقدام نمایند تا پس از تصویب هیات وزیران بـه موقع اجراء گذارده شود.

5 ـ انجام معاینه فنی خودروها با رعایت مفاد این بند و متناسب با امکانات کشور اجباری است.

ستادهای معاینه فنی خودرو وابسته بـه شهرداری ها یا مراکز فنی مجاز وظیفه انجام معاینه و صدور برگه معاینه فنی را بر عهده خواهند داشت چگونگی اجرای این بند و زمان بندی و نظارت بر انجام آن و تعیین دوره های معاینه فنی انواع خودروها و هزینه مربوطه متناسب با امکانات هر منطقه بـه پیشنهاد وزارتخانه های کشور و راه و شهرسازی با تصویب هیات وزیران خواهد بود. نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مکلف است بر اساس تصویب نامه مذکور از تردد خودروهای فاقد برگ معاینه فنی جلوگیری نماید. برای صدور هر برگ معاینه فنی مبلغ دو هزار ریال اخذ و بـه حساب درآمد عمومی کشور نزد خزانه داری کل واریز خواهد شد.

متن آیین نامه راهنمایی و رانندگی 1384:

هیات وزیران در جلسه مورخ 1384/03/18 بنا به پیشنهاد مشترک وزارتخانه های راه و ترابری و کشور و به استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 1380، آیین نامه راهنمایی و رانندگی را به شرح زیر تصویب نمود:

فصل اول ـ تعریف ها

ماده 1 ـ اصطلاحاتی کـه در این آیین نامه، دستورالعمل ها و پیوست های مربوط به کار رفته اند، دارای معانی مشروح زیر می باشند:

1 ـ آزادراه: آزادراه به راهی گفته می شود کـه حداقل دارای دو خط اتومبیل رو و یک شانه حداقل به عرض سه متر برای هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوی محصور بوده و در تمام طول آزادراه از هم کاملاً مجزا باشد و ارتباط آنها با هم تنها به وسیله راه های فرعی کـه از زیر یا بالای آزادراه عبور کند تامین شود و هیچ راه دیگری آن را قطع نکند.

2 ـ ابطال گواهی نامه: سلب اعتبار قانونی گواهی نامه رانندگی.

3 ـ اتومبیل: هر نوع خودرو کـه لااقل دارای دو چرخ در جلو و دو چرخ دیگر در عقب بوده و برای حمل بار یا انسان به کار رود.

4 ـ اتومبیل آموزشی: خودرویی است کـه برای آموزش رانندگی اختصاص داده شده و باید دارای دو پدال کلاچ و دو پدال ترمز، دو آیینه، تابلوی ویژه روی سقف و علایم مشخص روی بدنه و متعلق و یا تحت پوشش یکی از آموزشگاه های مجاز آموزش رانندگی باشد.

5 ـ اصلاح 1402/06/08 ـ ناوگان دانش آموزی: خودرویی جمعی است کـه برای رفت و آمد دانش آموزان مدارس اختصاص داده شده است و دارای رنگ و علایم مشخص کننده می باشد.

6 ـ ارتفاع چراغ: فاصله مرکز چراغ خودرو بدون بار یا مسافر تا کف راه.

7 ـ اعتبار برگ معاینه فنی: زمان درج شده در متن برگ معاینه فنی وسیله نقلیه است.

8 ـ اوراق کردن وسیله نقلیه: عبارت است از جدا کردن قطعات اصلی وسیله نقلیه، امحای شماره های شناسایی (در مورد شاسی به صورت برش) و بریدن سقف یا ستون های اتاق و یا پرس اتاق آن و فک و اخذ پلاک ها و ابطال اسناد مربوط.

9 ـ ایستادن: ایست وسیله نقلیه در زمان کوتاه.

10 ـ ایستادن ممنوع (توقف مطلقاً ممنوع): ایست وسیله نقلیه برای هر مدت ممنوع است.

11 ـ بارکش: هر نوع خودرویی کـه برای حمل بار ساخته شده است و دارای انواع زیر است:

الف ـ کامیون: وسیله نقلیه موتوری باری کـه قسمت بارگیر آن به صورت پیوسته به کشنده متصل است. کامیون ها به طور کلی با وضعیت حداقل دو محور وجود داشته و ظرفیت حمل 6 تن بار و بیشتر دارند.

الف ـ 1: کامیون اتاق دار: کامیونی کـه حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اتاق بار آن از کف اتاق 1.5 متر باشد.

الف ـ 2 ـ کامیون لبه دار: کامیونی کـه حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اتاق بار آن از کف اتاق 80 سانتیمتر باشد.

الف ـ 3 ـ کامیون تیغه دار: کامیونی کـه قسمت بار آن به وسیله تیغه ای طولی به دو نیمه مساوی تقسیم شده باشد.

الف ـ 4 ـ کامیون کفی: کامیونی کـه قسمت بار آن دیواره نداشته باشد.

الف ـ 5 ـ کامیون سقف دار (مسقف): کامیونی کـه قسمت بار آن به صورت محفظه سرپوشیده ساخته شده است.

الف ـ 6 ـ کامیون یخچال دار: کامیون سقف داری کـه قسمت بار آن دارای تجهیزات سرد کننده باشد.

الف ـ 7 ـ کامیون تانکر (باری مخزنی): کامیونی کـه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع مایعات ساخته شده است.

الف ـ 8 ـ کامیون بونکر: کامیونی کـه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع جامدات شکل پذیر (فله) ساخته شده است.

الف ـ 9 ـ کامیون مخلوط کن (میکسر): کامیونی کـه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و دارای دستگاه مخلوط کن باشد.

الف ـ 10 ـ کامیون کمپرسی: کامیون اتاق داری کـه تخلیه بار آن به وسیله دستگاه کمپرس انجام می شود.

الف ـ 11 ـ کامیونت: به دو صورت زیر وجود دارد:

11 ـ 1 ـ خودروی ون باربری: وسیله نقلیه موتوری باری است کـه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روی یک شاسی باشد و مجموع وزن وسیله نقلیه و ظرفیت حمل بار آن از 5 /3 تن تا کمتر از 5 تن است.

11 ـ 2 ـ لوری: وسیله نقلیه موتوری باری است کـه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روی یک شاسی باشد و مجموع وزن وسیله نقلیه و ظرفیت حمل بار آن از 5 تن تا کمتر از 6 تن است.

الف ـ 12 ـ کشنده: وسیله نقلیه ایست کـه یدک و یا نیمه یدک را به دنبال خود کشیده و به حرکت در می آورد.

الف ـ 13 ـ وانت دوکابین: وسیله نقلیه موتوری دو منظوره کـه اتاق راننده و سرنشینان و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه باشد و برای حمل بار و اشخاص به کار می رود.

الف ـ 14 ـ وانت یک کابین: وسیله نقلیه موتوری کـه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روی یک شاسی باشد و برای حمل بار ساخته شده و مجموع وزن خودرو و ظرفیت حمل بار آن کمتر از 3.5 تن است.

ب ـ تریلر (یدک): عبارت از وسیله نقلیه است کـه با یک وسیله نقلیه موتوری کشیده می شود.

پ ـ نیمه تریلر (نیمه یدک): عبارت از یدکی است کـه به یک وسیله نقلیه دیگر به طوری متصل می گردد کـه بخشی از وزن بار آن به وسیله کامیون یا کامیون های کشنده حمل می شود.

12 ـ برگ یا برچسب معاینه فنی: گواهی انجام معاینه فنی کـه از سوی ستادهای معاینه فنی خودرو یا مراکز فنی مجاز صادر و برگه به درخواست کننده تحویل و برچسب به سمت راست شیشه جلو الصاق می گردد.

13 ـ بزرگراه: راهی است کـه حداقل دارای دو خط عبور در هر طرف بوده و ترافیک دو طرف آن به وسیله موانع فیزیکی از هم جدا شده باشد و به طور معمول دارای تقاطع های غیر هم سطح است. بزرگراه می تواند تعداد معدودی تقاطع همسطح کنترل شده داشته باشد.

14 ـ پلاک: قطعه فلزی است با ابعاد، طرح و رنگ های زمینه مختلف کـه شماره روی آن حک می شود و انواع آن عبارتند از: شخصی، دولتی، عمومی، سیاسی، سرویس، کنسولی، نظامی ـ انتظامی، تعمیری، گذر موقت، بین المللی، ترانزیت، کشاورزی ـ عمرانی و ویژه.

15 ـ پلاک غیرمجاز: پلاک های غیرمجاز عبارتند از: الف ـ پلاکی کـه به موجب آگهی قبلی معاونت راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، کـه از این پس در این آیین نامه به اختصار راهنمایی و رانندگی گفته می شود، باید تجدید گردد.

ب ـ پلاکی کـه در کشور خارجی روی وسیله نقلیه نصب شده و پس از ورود به ایران با وجود سپری شدن مدت اعتبار آن تعویض نشده باشد. پ ـ پلاک بین المللی کـه برای مسافرت با اتومبیل به خارج از کشور از سوی راهنمایی و رانندگی صادر و به اتومبیل های پلاک داخلی داده می شود و استفاده از آن در کشور ممنوع است.

ت ـ پلاکی کـه اشخاص در ارقام و مشخصات اولیه آن تغییر ایجاد کنند و یا پلاک وسیله نقلیه دیگری به یک وسیله نقلیه الصاق گردد و یا برای آن پلاک تقلبی به کار برده شود.

ث ـ پلاک دست ساز و دست نوشته ای کـه بدون مجوز راهنمایی و رانندگی به کار برده می شود.

ج ـ پلاک خودرویی کـه با اعلام مراجع صلاحیت دار فرسوده اعلام می شود.

16 ـ پلیس راه: واحدهایی از راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران کـه نظارت و کنترل بر اجرای قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی در جاده های کشور دارند.

17 ـ پلیس مدرسه: دانش آموز آموزش دیده ای کـه با لباس ویژه و تجهیزات تعیین شده از طرف مسئولین مدرسه برای عبور ایمن دانش آموزان از عرض سواره رو راه ها مامور می گردد.

18 ـ اصلاح 1396/05/08 ـ پیاده: شخصی غیر سوار کـه بدون استفاده از هر نوع وسیله نقلیه موتوری یا غیر موتوری حرکت می کند یا فردی کـه از صندلی چرخ دار (ویلچر) استفاده نموده یا مبادرت به جابجایی کالسکه، چرخ دستی، جامه دان، سبدهای چرخ دار و مانند آن می نماید.

19 ـ پیاده رو: بخشی جدا شده از خیابان کـه در امتداد آن واقع شده و برای عبور و مرور پیادگان اختصاص یافته است.

20 ـ پیچ (قوس افقی): انحراف مستقیم راه در سطح افق.

21 ـ ترافیک (شدآمد): آمد و شد وسایل نقلیه و اشخاص و حیوانات در راه ها.

22 ـ تراموا (قطار خیابانی): قطاری شهری است کـه به طور معمول در خطوط ریلی واقع در سطح سواره رو وسایل نقلیه دیگر حرکت می نماید.

23 ـ تقاطع: محدوده ای است کـه در آن دو یا چند مسیر به صورت همسطح یا غیر هم سطح با یکدیگر تلاقی می کنند.

24 ـ توقف: ایست وسیله نقلیه در زمان طولانی بدون حضور راننده.

25 ـ توقف سنج (پارکومتر): دستگاهی است کـه با انداختن سکه یا پرداخت حق توقف، استفاده از کارت های اعتباری یا روش های دیگر، اجازه توقف را در زمان معین به خودرو می دهد.

26 ـ توقف ممنوع (پارکینگ ممنوع): توقف وسیله نقلیه ممنوع است، جز برای سوار و پیاده کردن، مشروط به استقرار راننده در پشت فرمان.

27 ـ توقیف گواهی نامه رانندگی: اخذ و ضبط گواهی نامه رانندگی و محروم نمودن موقت دارنده از مزایای قانونی آن.

28 ـ جاده: راه خارج از شهر برای عبور و مرو ر.

29 ـ جاده اصلی: راهی است کـه در برخورد با راه دیگر به طور معمول عریض تر است و با نصب علایم راهنمایی و رانندگی، اصلی تلقی می گردد.

30 ـ جاده خصوصی: راهی کـه اشخاص یا موسسات برای کاربرد شخصی ساخته اند و استفاده دیگران از آن منوط به اجازه مالک است.

31 ـ جاده فرعی: راهی کـه از راه اصلی منشعب شده و یا به آن می پیوندد و به طور معمول کم عرض تر است و با نصب علایم راهنمایی و رانندگی، فرعی تلقی می شود.

32 ـ چراغ توقف (چراغ ترمز): عبارت از چراغ هایی است کـه هنگام به کاربردن ترمز پایی برای کاهش سرعت یا توقف به کار می رود تا توجه لازم را به استفاده کنندگان از راه در پشت سر وسیله نقلیه بدهد.

33 ـ چراغ جانبی جلو (چراغ های کوچک جلو): عبارت از چراغ هایی است کـه حضور وسیله نقلیه و عرض آن را از سمت جلو نشان می دهد.

34 ـ چراغ جانبی عقب (چراغ های کوچک عقب): عبارت از چراغ هایی است کـه حضور وسیله نقلیه و عرض آن را از سمت عقب نشان می دهد.

35 ـ چراغ جانبی وسایل نقلیه طویل: عبارت از چراغ هایی است کـه در امتداد طول وسایل نقلیه طویل به کار می رود تا رانندگان وسایل نقلیه دیگر قادر به تشخیص طول آن شوند. این چراغ ها برای هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ می باشند و در حدود هر 3 متر از طول وسیله نقلیه نصب می شوند.

36 ـ چراغ دنده عقب: عبارت از چراغی است کـه راننده وسیله نقلیه به کار می برد تا راه را به طرف عقب وسیله نقلیه روشن کرده و به این ترتیب به دیگر استفاده کنندگان از راه اخطار نماید کـه وسیله نقلیه در حال راندن به عقب بوده و یا می خواهد به عقب براند.

37 ـ چراغ رانندگی (نور بالا): عبارتست از چراغ هایی کـه جلوی وسیله نقلیه را تا فاصله دور روشن می کند.

38 ـ چراغ راهنما: عبارت از چراغی است کـه راننده وسیله نقلیه به کار می برد تا به دیگر استفاده کنندگان از راه اخطار نماید کـه راننده قصد تغییر جهت به راست و یا چپ، گردش و یا توقف را دارد.

39 ـ چراغ عبور (نور پایین): عبارتست از چراغ هایی کـه جلو وسیله نقلیه را در فاصله نزدیک روشن می کند و موجب خیره شدن چشم یا ناراحتی رانندگانی کـه از طرف مقابل می آیند و دیگر استفاده کنندگان از راه نخواهد شد.

40 ـ چراغ مه: عبارت از چراغی است کـه در اتومبیل نصب شده و برای بهتر دیدن راه در هنگام مه و برف و باران سیل آسا و گرد و غبار و مانند آن به کار می رود.

41 ـ چرخ فلزی: چرخی است کـه محل تماس آن با سطح زمین فلزی باشد.

42 ـ حریم تقاطع: محدوده ای است در تقاطع راه ها کـه به منظور سهولت حرکت و ایمنی تردد اختصاص می یابد.

43 ـ حق تقدم عبور: اولویت حق عبور وسیله نقلیه ای نسبت به وسایل نقلیه دیگر یا نسبت به پیادگان و بالعکس.

44 ـ خط ایست: خط کشی عرضی است کـه در ورودی تقاطع و به منظور تعیین مرز توقف وسایل نقلیه پیش از گذرگاه پیاده بر سطح راه ترسیم می شود.

45 ـ خط تغییر سرعت: نوعی خط عبور کـه خودروهای ورودی به مسیر اصلی یا خروجی از آن می توانند در طول آن، سرعت خود را برای هم گرایی و یا واگرایی با جریان ترافیک افزایش یا کاهش دهند.

46 ـ خط عبور: بخشی از سواره رو است کـه در طول مسیر، به عبور یک ستون وسیله نقلیه اختصاص یافته و با خط کشی حدود آن مشخص می گردد. یک راه می تواند در هر جهت یک یا چند خط عبور داشته کـه این خط های عبور از سمت راست به چپ از شماره یک به بالا شماره گذاری می شوند.

47 ـ خط عبور دوچرخه: عبارتست از مسیر ویژه دوچرخه در سطح معابر کـه با تابلو، خط کشی و یا رنگ حدود آن مشخص می گردد.

48 ـ خط کمکی: خط عبوری است کـه به منظور تغییر سرعت، انجام حرکات گردشی و یا افزایش ظرفیت راه، در کنار خط عبور ایجاد می شود.

49 ـ خط ویژه: مسیری است کـه به وسیله خط کشی با رنگ متفاوت از خطوط دیگر و یا علایم و یا موانعی از بقیه مسیرها مشخص گردیده و برای عبور و مرور یک یا چند نوع وسیله نقلیه اختصاص دارد.

50 ـ خم (قوس عمودی): انحراف مسیر مستقیم راه در سطح قائم.

51 ـ خودرو: هر نوع وسیله نقلیه قابل حرکت در راه ها کـه نیروی محرکه آن از موتور باشد، به استثنای وسایل نقلیه ریل رو و عبارتند از:

الف ـ سواری: خودرویی است کـه برای حمل انسان ساخته شده و ظرفیت آن با راننده حداکثر 6 نفر است.

ب ـ سواری استیشن (سفری): نوعی خودرو سواری است کـه فضای بار با فضای سرنشین یکسره باشد و ظرفیت آن با راننده حداقل 7 و حداکثر 9 نفر است.

پ ـ سواری کار: اتومبیلی است دو دیفرانسیل کمک دار با اتاق جدا از شاسی یا اتومبیلی کـه ظرفیت آن با راننده بین 10 تا 15 نفر باشد.

ت ـ اتوبوس: هر نوع وسیله نقلیه موتوری مسافربری کـه ظرفیت آن با راننده و کمک راننده 27 نفر یا بیشتر باشد.

ث ـ اتوبوس برقی: اتوبوسی کـه نیروی محرکه آن به وسیله باتری یا نیروی برق تامین می شود.

ج ـ اتوبوس دو طبقه: وسیله نقلیه موتوری مسافربری کـه قسمت حمل مسافر آن در دو طبقه جداگانه روی هم و با یک سازه مشترک بوده و ظرفیت آن با راننده حداقل 27 نفر است.

چ ـ مینی بوس: خودروی مسافربری است کـه ظرفیت آن با راننده بین 16 تا 26 نفر می باشد.

ح ـ تراکتور: نوعی خودرو است کـه برای کارهای کشاورزی، صنعتی و عمرانی مانند شخم زدن، حفاری، بارگیری و کشیدن دنباله بند و غیره به کار می رود.

52 ـ خیابان: راه عبور و مرور در محل سکونت و فعالیت مردم کـه عرض آن بیش از 6 متر باشد.

53 ـ خیابان اصلی: راهی است کـه در برخورد با راه های دیگر عرض سواره روی آن بیشتر است و یا با نصب علایم راهنمایی و رانندگی، اصلی تلقی شده و در غیر این صورت در سمت راست راه دیگر قرار دارد.

54 ـ خیابان فرعی: راهی است کـه در برخورد با راه های دیگر، عرض سواره روی آن کمتر است و یا با نصب علایم راهنمایی و رانندگی، فرعی تلقی شده و در غیر این صورت در سمت چپ راه دیگر قرارگرفته باشد.

55 ـ دستگاه تهویه: به دستگاه هایی اعم از پنکه، کولر و یا بخاری گفته می شود کـه هوای درون وسیله نقلیه را جابجا و یا دمای آن را کاهش یا افزایش دهد.

56 ـ راننده: کسی کـه هدایت وسیله نقلیه موتوری و غیر موتوری و همچنین حرکت دادن حیوانات را به صورت واحد یا گله و رمه برعهده داشته باشد.

57 ـ راه: عبارتست از تمامی سطح خیابان، جاده، کوچه و کلیه معابری کـه برای عبور و مرور عموم اختصاص داده می شود.

58 ـ راه آهن: ریل های آهنی موازی ثابتی کـه قطار و وسایل نقلیه ریلی دیگر بر روی آن حرکت می کنند.

59 ـ راه عمومی: به راه هایی گفته می شود کـه برای عبور و مرور عموم مورد استفاده قرار می گیرد.

60 ـ روز: از طلوع تا غروب آفتاب.

61 ـ سازنده وسایل نقلیه: شخص یا موسسه یا کارخانه ای کـه وسایل نقلیه ای را کـه مطابق آیین نامه باید شماره گذاری شود می سازد، یا قطعات ساخته شده آنها را سوار (مونتاژ) می نماید.

62 ـ ستاد معاینه فنی: تشکیلات متمرکز برای برنامه ریزی، هدایت، نظارت و کنترل فعالیت مراکز فنی معاینه خودرو و مراکز معاینه فنی مجاز کـه از سوی شهرداری ها و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای ایجاد می گردد.

63 ـ سطح روشن: در مورد چراغ ها عبارت از سطح قابل دیدی است کـه نور از آن منتشر می شود و در مورد منعکس کننده نور عبارت از سطح قابل دیدی است کـه نور را منعکس می کند.

64 ـ شانه راه: بخشی از بدنه راه است کـه در دو طرف خط های عبور رفت و برگشت قرار داشته و برای توقف اضطراری وسایل نقلیه به کار می رود.

65 ـ شب: از غروب تا طلوع آفتاب.

66 ـ شماره وسیله نقلیه: عدد یک یا چند رقمی و حروفی کـه از طرف راهنمایی و رانندگی روی پلاک های ویژه منقوش و در عقب و جلوی وسیله نقلیه نصب می شود.

67 ـ شناسنامه خودرو: سندی است کـه مشخصات خودرو، مالک و نشانی کامل محل سکونت وی و تاریخ انتقالات و تغییرات انجام شده از سوی راهنمایی و رانندگی در آن درج و به آخرین مالک تسلیم می گردد.

68 ـ شیب (سربالایی ـ سرازیری): تغییر تدریجی ارتفاع سطح تمام شده راه در امتداد طولی مسیر.

69 ـ ظرفیت و سیله نقلیه: و زن بار یا تعداد مسافری کـه از طرف کارخانه سازنده با تایید وزارت صنایع و معادن برای و سیله نقلیه تعیین گردیده است.

70 ـ علایم: هر نوع علامت عمودی و افقی مانند تابلو، چراغ راهنمایی و رانندگی، خط کشی، نوشته و ترسیم، و همچنین تجهیزات هدایت کننده، سوت و حرکت دست و غیره کـه به وسیله مقامات صلاحیت دار برای کنترل و تنظیم عبور و مرور تعیین و به کار برده می شود.

71 ـ قطار شهری: نوعی وسیله حمل و نقل عمومی است کـه در شهرها و حومه به جابجایی مسافر پرداخته و به طور معمول با چرخ های فلزی بر روی ریل حرکت می کند.

72 ـ قطعات و قسمت های اصلی: کلیه قسمت های اساسی وسیله نقلیه شامل محور، موتور، شاسی، اتاق و رنگ کـه تعویض آنها باعث تغییر مشخصات اساسی وسیله نقلیه می گردد.

73 ـ کارت پارک: کارت یا برگه ای است کـه با پرداخت پول تهیه می گردد و به وسیله آن اجازه توقف در مکان و زمان معین به خودرو داده می شود.

74 ـ کارت شناسایی خودرو: کارتی کـه مشخصات مالک و وسیله نقلیه شماره گذاری شده در آن ثبت و از سوی راهنمایی و رانندگی صادر و به مالک وسیله نقلیه تسلیم می گردد.

75 ـ کاروان: کاروان یا خانه سیار وسیله نقلیه غیر موتوری است کـه برای سکونت و یا کار استفاده شده و عرض آن از 2/6 متر و طول آن از 12 متر بیشتر نباشد.

76 ـ کلاه ایمنی: کلاهی است کـه راننده و سرنشین موتورسیکلت ها آن را برای محافظت سر خود در برابر ضربات احتمالی ناشی از بروز سوانح به کار می برند.

77 ـ کمربند ایمنی: تسمه ای کـه نیم تنه بالای راننده و هر یک از سرنشینان را تحت کنترل و مهار ایمن خود قرار می دهد تا در هنگام ضرورت، همچون کاهش ناگهانی سرعت یا توقف آنی خودرو کـه ممکن است ناشی از ترمز یا برخورد با جسم دیگر یا حوادث دیگر باشد، مانع از جدا شدن سرنشینان و راننده از صندلی خود و اصابت به شیشه جلو یا دیگر قسمت های درونی و یا پرتاب شدن به بیرون خودرو شود و حداقل دارای دو نقطه اتکا باشد.

78 ـ کوچه: راهی در مناطق مسکونی کـه عرض آن حداکثر 6 متر باشد.

79 ـ گذرگاه پیاده: گذرگاهی در تقاطع راه ها، امتداد پیاده روها، سواره روها، روگذرها یا زیرگذرها یا هر محل دیگری از سواره رو کـه به وسیله خط کشی یا میخکوبی یا علایم دیگر، برای عبور پیادگان اختصاص داده شده است.

80 ـ گواهی نامه بین المللی رانندگی: گواهی نامه ای است کـه به اعتبار گواهی نامه داخلی طبق مفاد قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبور و مرور در جاده ها و کنوانسیون مربوط به علایم راهها مصوب 1354 توسط راهنمایی و رانندگی صادر می گردد و مدت اعتبار آن یک سال می باشد.

تبصره ـ الحاق 1384/06/30 ـ کانون جهانگردی و اتومبیل رانی جمهوری اسلامی ایران بر اساس مفاد کنوانسیون های بین المللی 1949 و 1968 حمل و نقل جاده ای و حسب عرف بین المللی و مقررات حاکم بر تمامی کشورهای عضو سازمان بین المللی جهانگردی (AIT) و فدراسیون بین المللی اتومبیل رانی (FIA) وظیفه ترجمه و تبدیل گواهینامه های رانندگی معتبر صادر شده توسط نیروی انتظامی و سایر اسناد و مدارک مربوط را بر عهده دارد.

81 ـ گواهی نامه رانندگی (پروانه رانندگی): اجازه نامه برای رانندگی وسایل نقلیه کـه از طرف راهنمایی و رانندگی به نام افراد صادر می شود.

82 ـ مجوز رانندگی با وسایل نقلیه عمومی: اعم است از پروانه تاکسی رانی، بهره برداری، کارت و یا دفترچه کار (برگ فعالیت) کـه از طرف مراجع صلاحیت دار به نام اشخاص صادر و اجازه رانندگی با وسایل نقلیه عمومی را به آنان می دهد.

83 ـ مرجع صلاحیت دار: وزارتخانه، سازمان، نهاد و دیگر دستگاه های مسئول کـه به موجب قانون و یا تصویب هیات وزیران در موردی خاص وظایف و مسئولیت هایی به عهده آنها گذاشته شده است.

84 ـ مراکز فنی مجاز: مراکزی کـه به وسیله اشخاص حقیقی یا حقوقی با رعایت ضوابط و مقررات ستاد معاینه فنی وابسته به شهرداری و یا سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای، حسب مورد برای انجام معاینه فنی وسایل نقلیه درون شهری و برون شهری ایجاد می گردد.

85 ـ راه هایی شریانی درجه یک: معابری هستند کـه در طراحی و بهره برداری از آنها به جابجایی وسایل نقلیه موتوری برتری داده می شود. این معابر ارتباط با راه های برون شهری را تامین می نمایند. راه های شریانی درجه یک براساس نحوه کنترل دسترسی تقاطع ها به دو گروه آزادراه و بزرگراه تقسیم می گردند کـه ضوابط اجرایی آنها را شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور تعیین می نماید.

86 ـ راه هایی شریانی درجه دو: معابری هستند کـه در طراحی و بهره برداری از آنها به جابجایی و دسترسی وسایل نقلیه موتوری برتری داده می شود. برای رعایت این برتری حرکت پیادگان از عرض خیابان کنترل می شود. راه هایی شریانی درجه دو شبکه اصلی راه های شهری را تشکیل می دهند کـه ضوابط اجرایی آنها را شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور تعیین می نماید و عبارتند از:

الف ـ شریانی اصلی: راهی است کـه ارتباط بین خیابان های جمع و پخش کننده و بزرگراه ها را برقرار می کند. در این معابر فاصله های بین تقاطع ها نسبت به بزرگراه ها کمتر است.

ب ـ شریانی فرعی (خیابان جمع و پخش کننده): راهی است کـه ارتباط بین خیابان های محلی و خیابان های شریانی اصلی را برقرار می کنند. در این خیابان ها محل عبور عابران پیاده از عرض خیابان باید مشخص باشد.

87 ـ راه هایی محلی: راه هایی هستند کـه در طراحی و بهره برداری از آنها نیازهای وسایل نقلیه و عابران پیاده، با اهمیت یکسان در نظر گرفته می شود و ارتباط بین کوچه ها و خیابان های شریانی فرعی را برقرار می کنند.

88 ـ معاینه فنی: بازدید ظاهری و آزمایش های فنی برای تشخیص اصالت خودرو و سنجش میزان سلامت فنی، ایمنی و زیست محیطی وسیله نقلیه.

89 ـ منطقه ممنوعه: منطقه و محلی کـه آمد و شد وسایل نقلیه در آنها به وسیله علایم خاص و یا اعلام قبلی مراجع صلاحیت دار ممنوع شده باشد.

90 ـ منعکس کننده نور: عبارت از بازتاب کننده ای است کـه حضور وسیله نقلیه را از طریق انعکاس نوری کـه از چراغ وسیله نقلیه دیگر به آن تابیده می شود و یا از طریق انعکاس نور محیط، اعلام می دارد.

91 ـ مواد خطرناک: هر نوع مواد رادیو اکتیو، منفجره، محترقه، مایعات و جامدات آتش زا یا سمّی و یا اسیدی، گازهای فشرده، زباله ویژه و فاضلاب و مانند آن.

92 ـ اصلاح 1395/12/25 ـ موتورسیکلت: وسیله نقلیه ای است مجهز به قوای محرکه، دارای دو محور و وزن خالص حداکثر (550) کیلوگرم کـه برای حرکت در معابر عمومی طراحی گردیده است. در چهار چرخ های موتوری الکتریکی وزن باطری ها به وزن وسیله نقلیه افزوده می شود و نباید دارای توان بیش تر از (15) کیلو وات باشد.

93 ـ موتورسیکلت گازی (موتور گازی): موتورسیکلتی است کـه هم دارای موتور و هم دارای ادوات پایی برای راندن باشد.

94 ـ نقص فنی: هر نوع نقصان یا تغییر در وضعیت ظاهری و فنی وسیله نقلیه کـه موجب کاهش ضریب ایمنی در رانندگی و یا افزایش بیش از حد مجاز گازهای آلاینده هوا و یا آلودگی بیش از حد مجاز صدا گردد.

95 ـ واحد انتظامی: منظور واحدهای نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران کـه به صورت پاسگاه ها و کلانتری ها در نقاط مختلف کشور مستقر هستند.

96 ـ وزن با بار: وزن و سیله نقلیه به اضافه و زن بار آن.

97 ـ وزن بارگیری شده: عبارت است از مجموع و زن مسافران و کارکنان و محمولات.

98 ـ وزن بدون بار: عبارت است از وزن و سیله نقلیه بدون راننده و مسافر و بار ولی با مخزن پر از سوخت و با ابزار و آلاتی کـه به طور معمول و سیله نقلیه همراه دارد.

99 ـ وسیله نقلیه: وسایل موتوری و غیر موتوری و موتورسیکلت کـه برای جابجایی انسان و کالا در راه به کار می رود.

100 ـ و سیله نقلیه امدادی: و سیله ویژه خدمات انتظامی، ترافیکی، پزشکی، آتش نشانی و امداد اضطراری آب، برق و گاز کـه به و سیله راهنمایی و رانندگی تعیین و با علایم ویژه مشخص می شود.

101 ـ وسیله نقلیه طویل (Long Vehicle): وسیله نقلیه ای است کـه طول آن بیش از 12/5 متر باشد.

102 ـ وسیله نقلیه عمرانی: وسیله نقلیه موتوری است کـه ویژه انجام کارهای فنی، عمرانی و مانند آن می باشد و شامل بلدوزر، گریدر، غلطک، اسکریپر (زمین تراش) و غیره است.

103 ـ و سیله نقلیه غیر موتوری: هر نوع و سیله نقلیه ای کـه نیرو ی محرکه آن از موتور نباشد.

104 ـ وسیله نقلیه فوق سنگین: انواع خودرو و ادوات مربوط است کـه توانایی حمل محمولات وزین با وزن ناخالص بالاتر از 40 تن و حجیم با حجمی با ابعاد مازاد بر اندازه های زیر را داشته باشد: طول 5 /16 متر، عرض 2/6متر و ارتفاع 4/5 متر.

105 ـ وسیله نقلیه کشاورزی: به وسایل نقلیه موتوری گفته می شود کـه علاوه بر حمل و نقل خود، ادوات دیگر و دنباله بندهای کشاورزی را نیز جابجا نموده و یا از نیروی محرکه تولیدی آنها برای انجام عملیات مختلف کشاورزی استفاده می شود و شامل انواع تراکتور، کمباین، تیلر و ماشین های خودکششی دیگر در بخش کشاورزی است.

106 ـ وسیله نقلیه مرکب: عبارت است از چند وسیله نقلیه متصل به هم کـه به عنوان واحد در راه حرکت کنند.

107 ـ وسیله نقلیه مفصل دار: وسیله نقلیه ای است کـه شامل یک کشنده و یا وسیله نقلیه موتوری و یک نیمه یدک متصل به آن باشد کـه با بار یا محفظه حمل مسافر دارای عرض حداکثر 6 /2 متر، طول حداکثر 18/35 متر، ارتفاع حداکثر 4.5 متر و وزن حداکثر 40 تن است.

108 ـ وسیله نقلیه موتوری: هر نوع وسیله نقلیه ای کـه دارای حداقل یک چرخ در جلو و دو چرخ در عقب بوده و دارای موتور و سامانه انتقال قدرت است و برای حمل بار یا انسان به کار می رود کـه به آن خودرو نیز گفته می شود.

109 ـ اصلاح 1396/05/08 ـ صندلی چرخ دار (ویلچر): وسیله ای چرخ دار با ظرفیت یک نفر برای جا به جایی فرد معلول، ناتوان و کم توان کـه دارای وسایل و تجهیزات کنترلی (ترمز) مناسب است و نیروی محرکه آن برقی و یا نیروی بدنی فرد معلول می باشد.

فصل دوم ـ شماره گذاری

ماده 2 ـ هر وسیله نقلیه موتوری و غیر موتوری و یدک متصل کـه در راه ها حرکت می کند و همچنین وسایل نقلیه موتوری ویژه کشاورزی، صنعتی و عمرانی باید دارای شماره باشند. رانندگی با وسایل نقلیه ای کـه شماره یا پلاک نداشته یا دارای شماره و یا پلاک غیرمجاز باشند، ممنوع است، مگر این کـه پیشتر مجوز حرکت از راهنمایی و رانندگی دریافت کرده و همراه داشته باشند. ماموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه از تردد خودروهای متخلف از این ماده، تا انجام شماره گذاری جلوگیری به عمل خواهند آورد.

تبصره 1 ـ تا زمانی کـه انجام عملیات شماره گذاری وسایل نقلیه کشاورزی، صنعتی و عمرانی به طور کامل از سوی راهنمایی و رانندگی صورت نپذیرفته است و پس از آن، تردد این وسایل براساس دستورالعملی کـه به تایید وزارتخانه های کشور و راه و ترابری می رسد، انجام خواهد شد.

تبصره 2 ـ خودروها و موتورسیکلت ها و دوچرخه های ساخت داخل و وارداتی از نظر ایمنی و کیفیت باید استانداردهای مصوب موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران را دارا باشند و به علاوه از نظر آلودگی های زیست محیطی، استاندارد های مصوب شورای عالی حفاظت محیط زیست را رعایت نموده باشند.

تبصره 3 ـ تشخیص انواع وسایل نقلیه غیر موتوری کـه باید شماره گذاری شوند با راهنمایی و رانندگی است، مگر در مواردی کـه قانون خاصی و جود داشته باشد.

ماده 3 ـ مالک وسیله نقلیه موضوع ماده قبل مکلف است خود و یا به وسیله نماینده قانونی خود، با مراجعه به نزدیکترین واحد شماره گذاری یا مرکزی کـه به همین منظور تعیین و اعلام می گردد، مدارک لازم را ارایه نماید. واحد شماره گذاری پس از بررسی آنها، اقدام به تخصیص پلاک به شخص و تحویل آن می نماید.

نصب پلاک با نظارت نماینده راهنمایی و رانندگی صورت می پذیرد. چگونگی انجام شماره گذاری شامل مدارک مورد نیاز و خدمات پس از شماره گذاری و عوارض و مالیات مصوب و مانند آنها در دستورالعمل مربوط از سوی راهنمایی و رانندگی مشخص و اعلام خواهد شد.

تبصره 1 ـ انواع پلاک ها و ابعاد و رنگ های آنها برای وسایل نقلیه مختلف در دستورالعمل یاد شده مشخص می گردد.

تبصره 2 ـ هر گاه اشخاص دیگری در مالکیت وسیله نقلیه شریک بوده و یا نسبت به آن حق عینی داشته باشند، نام و نشانی دقیق آنان نیز باید در درخواست قید شود.

ماده 4 ـ در موارد زیر راهنمایی و رانندگی از انجام عمل شماره گذاری خودداری می نماید:

الف ـ در صورتی کـه مفاد تبصره (2) ماده (2) رعایت نشده باشد و یا اصالت وسیله نقلیه هنگام بازدید به وسیله ماموران مربوط تایید نگردد.

ب ـ چنانچه مشخصات وسیله نقلیه با آنچه در اسناد مربوط ذکر شده مطابقت نداشته باشد.

پ ـ اگر تخصیص شماره به نام مالک به دلایل قانونی ممنوع باشد.

ت ـ چنانچه وسیله نقلیه، علایم و تجهیزات پیش بینی شده در این آیین نامه را نداشته باشد.

ث ـ هر گاه حقوق دولتی و عوارضی کـه به طور قانونی به وسیله نقلیه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد.

ج ـ در صورت نداشتن برگ معاینه فنی به استثنای وسایل نقلیه ای کـه از تاریخ ساخت آنها دو سال سپری نشده است.

ماده 5 ـ به هنگام نقل و انتقال مالکیت، اوراق شدن و یا از بین رفتن وسیله نقلیه، پلاک ها در واحد شماره گذاری یا مراکز مجاز از روی وسیله نقلیه فک و نزد راهنمایی و رانندگی نگهداری می شود.

تبصره ـ اصلاح 1399/05/26 ـ صاحب پلاک فک شده یا نماینده قانونی وی در صورت خرید خودرو بعد از فک پلاک، باید برای دریافت مجوز نصب پلاک جدید بر روی وسیله نقلیه خریداری شده به واحد شماره گذاری یا مراکز مجاز مراجعه نماید. راهنمایی و رانندگی پلاک های فک شده را حداکثر تا یک سال نگهداری و درصورت عدم مراجعه صاحب قبلی، با حفظ کلیه سوابق پلاک و مالک قبلی خودرو در سامانه های شماره گذاری، پلاک های مذکور را به افراد متقاضی جدید اختصاص خواهد داد.

ماده 6 ـ اشخاص حقیقی یا حقوقی دارنده پلاک، مکلفند پس از گذشت حداکثر ده روز از زمان تغییر محل اقامت یا فعالیت، نشانی و کد پستی خود را به طور کتبی به نزدیکترین واحد شماره گذاری اعلام نمایند. مسئولیت های قانونی مربوط به اطلاع ندادن تغییر محل اقامت یا مرکز فعالیت به عهده مالک یا نماینده قانونی وی خواهد بود.

ماده 7 ـ در صورتی کـه وسیله نقلیه از سوی مراجع صلاحیت دار توقیف، تملیک، ضبط یا مصادره شود، باید مراتب حداکثر ظرف پانزده روز از سوی مرجع مربوط و یا منتقل الیه یا نماینده قانونی وی به واحد شماره گذاری محل اعلام گردد.

ماده 8 ـ چنانچه پلاک به نام شخص حقوقی باشد، مدیر مربوط مکلف است حداکثر ظرف 48 ساعت پس از تاریخ درج آگهی انحلال در روزنامه، مراتب را به نزدیکترین واحد شماره گذاری به طور کتبی اعلام نماید.

ماده 9 ـ در صورت فوت یا محجور شدن مالک وسیله نقلیه، بر حسب مورد، نماینده قانونی وراث با ارائه گواهی تسلیم دادخواست حصر وراثت به دادگاه، و یا وصی و یا قیم مکلف است حداکثر ظرف مدت دو ماه از تاریخ فوت یا حجر به نزدیکترین واحد شماره گذاری برای اعلام استفاده کننده مجاز از وسیله نقلیه مراجعه نماید.

ماده 10 ـ اشخاص مندرج در مواد (8 و 9) فوق مکلفند حداکثر ظرف مدت شش ماه، برای معرفی مالک و یا متصرف قانونی جدید وسیله نقلیه، به منظور تغییر مالکیت و ثبت آن، به راهنمایی و رانندگی مراجعه نمایند. مراجعه نکردن در مهلت مقرر و سپری شدن مدت یادشده موجب خواهد شد پلاک های وسیله نقلیه از درجه اعتبار ساقط و غیرمجاز تلقی شود.

ماده 11 ـ سازمان ثبت احوال کشور موظف است از طریق شبکه رایانه ای، اطلاعات فوت شدگان را حداکثر ظرف مدت یک هفته از تاریخ فوت در اختیار راهنمایی و رانندگی محل قراردهد.

ماده 12 ـ نصب پلاک بر روی وسیله نقلیه به طریق زیر انجام می گیرد:

الف ـ برای وسایل نقلیه سه چرخ یا بیشتر با وزن خالی بیش از 400 کیلوگرم، یک پلاک در جلو و پلاک دیگر در عقب آن نصب می شود.

ب ـ بر روی وسایل نقلیه دو چرخ تنها یک پلاک، آن هم در عقب وسیله نقلیه نصب می گردد.

پ ـ بر روی یدک ها و نیمه یدک ها یک پلاک در عقب نصب می گردد.

ت ـ پلاک یا پلاک ها باید در محل تعیین شده نصب شوند.

ماده 13 ـ به همراه یک زوج پلاک، پلاک سوم وسیله نقلیه نیز به صورت برچسب از سوی راهنمایی و رانندگی یا اشخاص مورد تایید او صادر و بر روی شیشه جلو یا عقب وسیله نقلیه نصب می گردد. این برچسب دارای اطلاعات شماره پلاک، تاریخ سپری شدن اعتبار پلاک، کد واحد شماره گذاری و شماره شناسایی وسیله نقلیه (Vehicle Identification Number ـ Vin) می باشد. پلاک سوم با هر بار تمدید اعتبار پلاک، نقل و انتقال مالکیت و تعویض قطعات اصلی و رنگ وسیله نقلیه با اطلاعات جدید تولید و جایگزین پلاک سوم پیشین خواهد شد. زمان اجرای این ماده را راهنمایی و رانندگی تعیین می نماید.

ماده 14 ـ در صورت مفقود شدن و یا سرقت پلاک، شماره پلاک یادشده از فهرست پلاک های فعال خارج و در فهرست پلاک های سرقتی و مفقود شده قرار داده خواهد شد. تخصیص پلاک جدید به مالک وسیله نقلیه پس از سیر مراحل موضوع دستورالعمل ماده (3) این آیین نامه صورت خواهد گرفت.

تبصره ـ برای پلاکی کـه زایل می شود، بنا به درخواست مالک و با مراجعه به و احد شماره گذاری بر اساس دستورالعمل یاد شده پلاک جدید صادر می شود.

ماده 15 ـ راهنمایی و رانندگی پس از تخصیص شماره پلاک به مالک وسیله نقلیه و ورود اطلاعات مالک (شماره ملی) و وسیله نقلیه به سامانه، کارت مشخصات و شناسنامه مالکیت وسیله نقلیه را صادر و بر حسب مورد، به نشانی (کد پستی) مالک ارسال و یا به وی تسلیم می نماید.

ماده 16 ـ هر گاه پلاک، کارت مشخصات یا شناسنامه مالکیت وسیله نقلیه مفقود و یا از بین برود مالک یا نماینده قانونی وی مکلف است مراتب را حداکثر ظرف (48) ساعت به واحد شماره گذاری راهنمایی و رانندگی و یا مراکز مجاز اعلام کند و اقدام به دریافت پلاک جدید، کارت مشخصات یا شناسنامه مالکیت المثنی نماید.

ماده 17 ـ سازندگان و فروشندگان وسایل نقلیه موتوری موظفند به منظور عرضه و انتقال وسایل نقلیه از محلی به محل دیگر یا برای انجام آزمایش فنی وسیله نقلیه بدون انجام تشریفات شماره گذاری از راهنمایی و رانندگی پلاک ویژه دریافت نمایند. دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنین نحوه استفاده از پلاک ویژه و چگونگی ارائه اطلاعات مورد نیاز از سوی راهنمایی و رانندگی تعیین و اعلام می گردد.

ماده 18 ـ راهنمایی و رانندگی می تواند پلاک ویژه تحویلی به سازندگان یا فروشندگان وسایل نقلیه را، به علت نداشتن نیاز به استفاده یا استفاده برخلاف مقررات پس بگیرد.

ماده 19 ـ کلیه کارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسیکلت مکلفند تولیدات خود را پیش از عرضه به بازار و فروش به اشخاص، با نظارت و برابر دستورالعمل اعلامی راهنمایی و رانندگی شماره گذاری نمایند.

ماده 20 ـ هنگام نقل و انتقال مالکیت وسایل نقلیه، متعاملین یا قائم مقام قانونی آنها ابتدا درخواست خود را به راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی یا مراکز مجاز تعیین شده ارایه می نمایند تا پس از احراز اصالت خودرو و تطبیق مدارک آنها، نسبت به فک پلاک منصوبه بر روی خودروی مورد معامله و اختصاص پلاک جدید و صدور شناسنامه جدید و ثبت تغییرات مزبور در نظام رایانه ای راهنمایی و رانندگی اقدام گردد. سپس مراتب به طور کتبی توسط راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی یا مراکز مجاز تعیین شده به دفتر اسناد رسمی جهت تنظیم سند رسمی انتقال، منعکس می گردد.

کارت خودرو از سوی راهنمایی و رانندگی بعد از تایید مراتب تنظیم سند در دفترخانه اسناد رسمی کـه بوسیله پست سفارشی یا رایانه ای به سیستم راهنمایی و رانندگی منعکس می شود، به خریدار تحویل می گردد. گواهی راهنمایی و رانندگی و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذکور متعاملین یا قائم مقام قانونی آنها موظفند برای ثبت معامله و درج آن در ذیل شناسنامه (محل مخصوص) به دفتر اسناد رسمی مراجعه نمایند.

تبصره ـ شرایط و نحوه احراز صلاحیت مراکز مجاز موضوع این فصل و نحوه نظارت بر آنها به موجب دستورالعملی خواهد بود کـه با پیشنهاد راهنمایی و رانندگی به تصویب وزیر کشور می رسد.

ماده 21 ـ مالک وسیله نقلیه چنانچه قصد تغییر رنگ یا تعویض هر یک از قطعات اصلی وسیله نقلیه شامل موتور، شاسی و اتاق را داشته باشد باید پیشتر مجوز لازم را از واحد شماره گذاری راهنمایی و رانندگی دریافت نماید.

تبصره ـ وسایل نقلیه عمومی باری و مسافری مشمول مقررات مربوط می باشند.

ماده 22 ـ تعویض قطعات اصلی و همچنین تغییر رنگ وسایل نقلیه وارداتی پیش از شماره گذاری نیز منوط به دریافت مجوز کتبی از واحدهای شماره گذاری می باشد.

ماده 23 ـ در صورت سرقت، مفقود شدن و یا اگر به هر علتی وسیله نقلیه ای مورد تصرف غیرقانونی قرار گیرد، مالک و یا نماینده قانونی وی مکلف است بلافاصله مراتب را به نزدیکترین واحد انتظامی اعلام نماید.

ماده 24 ـ هر گاه پلاک به اشتباه بر روی وسیله نقلیه نصب شده باشد، راهنمایی و رانندگی موظف است پلاک مالک وسیله نقلیه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاک را بازگرداند.

ماده 25 ـ هر شخص حقیقی یا حقوقی می تواند به تعداد وسایل نقلیه ملکی خود مطابق ماده (3) پلاک دریافت نماید. نقل و انتقال هر یک از وسایل نقلیه تابع مقررات این آیین نامه خواهد بود.

فصل سوم ـ گواهینامه رانندگی

ماده 26 ـ هر کس بخواهد با هر نوع وسیله نقلیه موتوری زمینی رانندگی نماید باید گواهی نامه متناسب رانندگی با آن وسیله نقلیه را دارا باشد با متخلفان برابر قوانین و مقررات رفتار می شود.

ماده 27 ـ انواع گواهی نامه های رانندگی به شرح جدول پیوست شماره 1 و توضیحات آن است، کـه با شرایط زیر از سوی راهنمایی و رانندگی صادر می شود:

الف ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه موتورسیکلت گازی یا موتور گازی (گواهی نامه الف ـ 1)

1 ـ حداقل سن 15 سال تمام.

2 ـ ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی. 3 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی رانندگی با موتور گازی.

ب ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه موتورسیکلت های با حجم موتور تا 200 سی سی (گواهی نامه الف ـ 2)

1 ـ حداقل سن 17 سال تمام.

2 ـ ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

3 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی رانندگی با موتورسیکلت مربوط.

پ ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه موتورسیکلت های با حجم موتور بالای 200 سی سی و سه چرخ با وزن تا 400 کیلوگرم (گواهی نامه الف ـ 3)

1 ـ حداقل سن 18 سال تمام.

2 ـ ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

3 ـ دارا بودن گواهی نامه موتورسیکلت تا 200 سی سی حجم موتور (الف ـ 2) کـه حداقل یک سال تمام از تاریخ صدور آن گذشته باشد.

4 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

ت ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه (گواهی نامه ب ـ 1)

1 ـ حداقل سن 18 سال تمام.

2 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

3 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط، این نوع گواهی نامه برای درخواست کنندگان در اولین مرحله با اعتبار موقت یک ساله صادر می شود و در مدت یاد شده دارنده آن مکلف به رعایت محدودیت ها و شرایط ویژه ای می باشد کـه در صورت رعایت آنها و رعایت مقررات این آیین نامه و مرتکب نشدن تخلف، به گواهی نامه رانندگی با اعتبار موضوع تبصره (6) این ماده تبدیل خواهد شد. شرایط و ضوابط مربوط به رانندگی با گواهی نامه موقت و نحوه تبدیل آن، به موجب دستورالعملی است کـه به پیشنهاد راهنمایی و رانندگی و تصویب وزیر کشور، مشخص و اعلام می گردد.

ث ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه (ب ـ 2)

1 ـ حداقل سن 21 سال تمام.

2 ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی نامه رانندگی (ب ـ 1).

3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

4 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

ج ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه (پ ـ 1)

1 ـ حداقل سن 23 سال تمام.

2 ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی نامه رانندگی (ب ـ 1).

3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

4 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

چ ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه (پ ـ 2)

1 ـ حداقل سن 23 سال تمام.

2 ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی نامه رانندگی (ب ـ 2).

3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

4 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی با وسیله نقلیه مربوط.

ح ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه (ت ـ 1)

1 ـ حداقل سن 25 سال تمام.

2 ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی نامه رانندگی (پ ـ 1).

3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

4 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی با وسیله نقلیه مربوط.

خ ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه (ت ـ 2)

1 ـ حداقل سن 25 سال تمام.

2 ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی نامه رانندگی (پ ـ 2).

3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

4 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

د ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه رانندگی ویژه وسایل نقلیه سبک عمرانی و کشاورزی

1 ـ حداقل سن 18 سال تمام.

2 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

3 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

ذ ـ شرایط شرکت در آزمایش ها و صدور گواهی نامه رانندگی ویژه وسایل نقلیه سنگین عمرانی و کشاورزی و وسایل نقلیه فوق سنگین

1 ـ حداقل سن 23 سال تمام.

2 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

3 ـ قبول شدن در آزمون های آیین نامه رانندگی و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط. در گواهی نامه های رانندگی ویژه، نوع وسیله نقلیه ای کـه دارنده می تواند با آن رانندگی کند، قید می شود.

برای رانندگی با وسایل نقلیه ویژه ای کـه سرعت آنها از 30 کیلومتر در ساعت تجاوز می کند، در شهرها و راه های عمومی، علاوه بر داشتن گواهی نامه ویژه، داشتن گواهی نامه (پ ـ 1) نیز ضروری است.

تبصره 1 ـ در کلیه موارد بالا علاوه بر رعایت شرایط تعیین شده، ارائه گواهی طی دوره آموزش آیین نامه و مقررات راهنمایی و رانندگی و همچنین ارائه گواهی طی دوره کسب مهارت عملی رانندگی، از آموزشگاه های رانندگی مجاز الزامی می باشد. درخواست کنندگان یا دارندگان گواهی نامه های (ب، پ و ت) کـه خواستار رانندگی با وسیله نقلیه دارای یدک هستند، باید آموزش های لازم را کسب نمایند. برای وسایل نقلیه ویژه با توجه به کاربری مربوط، ارائه گواهی کسب مهارت عملکرد ویژه از مراکز مجاز یاد شده الزامی است.

تبصره 2 ـ راهنمایی و رانندگی می تواند در صورت لزوم آزمایش مجدد مقررات راهنمایی و رانندگی را پیش از انجام آزمون مهارت عملی از درخواست کنندگان به عمل آورد.

تبصره 3 ـ مراجع انجام معاینات پزشکی و همچنین ضوابط احراز سلامت جسمی و رو انی درخواست کنندگان و هرگونه تغییر در آن به پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارتخانه های کشور، راه و ترابری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و راهنمایی و رانندگی تعیین می گردد (پیوست شماره 2).

تبصره 4 ـ در کلیه موارد بالا آزمون آیین نامه و مقررات راهنمایی و رانندگی به صورت نوشتاری و یا رایانه ای انجام می گیرد.

تبصره 5 ـ مدت اعتبار انواع گواهینامه رانندگی پنج سال است و پس از پایان اعتبار آن و در صورت احراز سلامت جسمی و رو انی، برای دو ره های پنج ساله تمدید می گردد. برای افرادی کـه سن آن ها بیش از 70 سال تمام باشد، لازم است سلامت جسمی و رو انی هر دو سال بررسی و احراز گردد.

تبصره 6 ـ الحاق 1385 ـ جهت شرکت در آزمایشهای موضوع بندهای «الف» الی «ذ» در مورد کسانی کـه به سن مشمولیت رسیده اند، ارایه مدارک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت و تسلیم فتوکپی مدارک یاد شده جهت پیوست نمودن به پرونده متقاضی ضروری می باشد.

ماده 28 ـ وضعیت ظاهری درخواست کننده (نقص عضو) با گواهی سلامت جسمی و رو انی صادره از مراکز پزشکی مجاز تعیین شده به و سیله افسران کارشناس تطبیق داده می شود و در صورت و جود مغایرت موضوع به کمیسیون پزشکی نیرو ی انتظامی ارجاع می گردد.

ماده 29 ـ درخواست کننده هر نوع گواهی نامه رانندگی باید مدارکی را کـه از طرف راهنمایی و رانندگی اعلام می شود به مراجع آگهی شده ارائه کند.

ماده 30 ـ مندرجات گواهی نامه رانندگی شامل نوع و یا پایه و گروه گواهی نامه رانندگی، مدت اعتبار، مشخصات راننده (کد ملی)، نام واحد صادر کننده، امضای صادر کننده، شماره مسلسل، تاریخ و شماره صدور، عکس درخواست کننده، مهر واحد صدور و مشخصات ضروری دیگر می باشد.

ماده 31 ـ هر گاه درخواست کننده گواهی نامه رانندگی در آزمایش های مربوط موفق گردد، گواهی نامه رانندگی پس از رویت مدارک لازم صادر و به او تسلیم خواهد شد. دارنده گواهی نامه موظف است ظرف یک ماه پیش از پایان مهلت مقرر، برای تمدید مدت اعتبار یا تعویض آن به گواهی نامه معادل به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید. راهنمایی و رانندگی هنگام تمدید یا تعویض گواهی نامه، ضمن دریافت گواهی سلامت جسمی و روانی از درخواست کننده، می تواند آزمون های لازم را از وی به عمل آورد. ماموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه هنگام کنترل گواهی نامه رانندگان موظفند درصورتی کـه تاریخ اعتبار آن سپری شده باشد، گواهی نامه رانندگی را با ارائه رسید اخذ و پس از اعمال قانون، گواهی نامه یاد شده را برای تمدید و یا تجدید به اداره مربوط ارسال نمایند. دارنده گواهی نامه موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه با مراجعه به واحد مربوط برای دریافت گواهی نامه رانندگی جدید اقدام نماید.

تبصره 1 ـ دارندگان گواهی نامه پایه بالاتر در گروه مربوط، می توانند رانندگی وسایل نقلیه موضوع گواهی نامه های پایه پایین تر، به جز پایه (الف)، را انجام دهند.

تبصره 2 ـ دستورالعمل نحوه زمانبندی و ضوابط چگونگی انجام آزمونها، تمدید اعتبار، تجدید آزمون در صورت مردود شدن درخواست کننده و نحوه و میزان عوارض و مالیات مصوب قابل دریافت و نظایر آن از سوی راهنمایی و رانندگی تهیه و به اطلاع عموم رسانده می شود.

ماده 32 ـ در صورتی کـه دارنده گواهی نامه بخواهد برای دریافت گواهی نامه از انواع دیگر اقدام نماید، موظف است در آزمون های مربوط شرکت کند. پس از قبول شدن چنانچه گواهی نامه قبلی پیش نیاز گواهی نامه مورد درخواست باشد، از درخواست کننده اخذ و گواهی نامه جدید صادر و به وی تحویل می گردد.

ماده 33 ـ رانندگی با هر نوع تاکسی و وسایل نقلیه عمومی در شهرها و وسایل نقلیه عمومی جاده ای، علاو ه بر گواهینامه رانندگی متناسب، حسب مورد، نیازمند داشتن مجوز از شهرداری و یا دفترچه کار یا برگ فعالیت صادره از سوی وزارت راه و ترابری می باشد.

ماده 34 ـ اصلاح 1385 ـ در صورتی کـه گواهینامه رانندگی مفقود شود یا از بین برو د، دارنده آن می تواند درخواست صدو ر المثنی نماید. پس از احراز درستی ادعای درخواست کننده، با دریافت مدارک لازم و گواهی سلامت جسمی و رو انی درخواست کننده، گواهینامه المثنی صادر و به و ی تسلیم می گردد.

ماده 35 ـ دارندگان گواهی نامه های معتبر خارجی (اعم از ایرانیان یا خارجیان) می توانند تا شش ماه پس از ورود در ایران رانندگی نمایند. ولی در صورت تمایل به ادامه رانندگی در ایران باید پیش از سپری شدن مدت یاد شده گواهی نامه خارجی خود را به گواهی نامه ایرانی تبدیل نمایند.

تبصره ـ دارندگان گواهی نامه رانندگی کشورهای غیر از متعاهدین کنوانسیون های 1968 وین (قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبور و مرور در جاده ها و کنوانسیون مربوط به علایم راهها مصوب 1354) باید ترجمه معتبر گواهی نامه را همراه داشته باشند.

ماده 36 ـ تبدیل گواهی نامه های رانندگی معتبر صادر شده از کشورهای خارجی، کـه گواهی نامه صادره از ایران در قلمرو سرزمینی آنان برای رانندگی معتبر محسوب می شود و یا آن کشور از متعاهدین کنوانسیون های 1968 وین راجع به مقررات عبور و مرور در راه ها و علایم راه ها به شمار می آید، با رؤیت اصل گواهی نامه خارجی و با احراز سلامت جسمی و روانی درخواست کننده صوت پذیرد. در موارد دیگر تبدیل گواهی نامه های رانندگی با تایید وزارت کشور صورت می پذیرد.

ماده 37 ـ ماموران سیاسی و کنسولی و اعضای سازمان های بین المللی می توانند برای تبدیل گواهی نامه های خود مدرک مندرج در ماده (35) را از طریق وزارت امور خارجه به راهنمایی و رانندگی ارسال دارند.

ماده 38 ـ صدور گواهی نامه مجدد برای کسانی کـه گواهی نامه رانندگی آنان اخذ و یا توقیف شده باشد ممنوع است و در صورت صادر شدن از درجه اعتبار ساقط می باشد و به وسیله راهنمایی و رانندگی اخذ و ابطال خواهد شد.

ماده 39 ـ راهنمایی و رانندگی موظف است در صورتی کـه گواهینامه رانندگی اشتباه یا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص، گواهینامه صحیح را صادر و به وی باز گرداند.

ماده 40 ـ هر گاه دارنده گواهی نامه یکی از شرایط پزشکی موضوع تبصره (3) ماده (27) را از دست بدهد، موظف است حداکثر ظرف یک ماه به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید. راهنمایی و رانندگی دارنده گواهی نامه را برای انجام معاینات و آزمایش های ضروری پزشکی به مراکز پزشکی مجاز معرفی می نماید. در صورتی کـه نداشتن شرایط و صلاحیت رانندگی ضمن آزمایش جدید محرز گردد، گواهی نامه از وی اخذ و گواهی نامه متناسب با شرایط جسمانی وی تعیین و پس از صدور به وی تسلیم می شود و در صورت نداشتن صلاحیت رانندگی، گواهی نامه ابطال می گردد.

تبصره ـ در صورت کشف نقص عضو مؤثر، از سوی ماموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه، گواهی نامه رانندگی اخذ و تا زمان بررسی های پزشکی و اعلام امکان صدور گواهی نامه مجدد، دارنده گواهی نامه حق رانندگی ندارد.

ماده 41 ـ در صورتی کـه راننده به علت تکرار ارتکاب تخلفات مهم و حادثه ساز در یک سال، حدّ نصاب نمره منفی را دریافت نماید، گواهی نامه رانندگی وی به استناد قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرایم رانندگی مصوب 1350 ، ضبط یا ابطال خواهد شد.

ماده 42 ـ نحوه شرایط و مسئول صدور گواهی نامه راهبران انواع وسایل حمل و نقل ریلی شهری و حومه، برابر دستورالعملی خواهد بود کـه به تصویب شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور برسد.

فصل چهارم ـ معاینه و آزمایش فنی وسایل نقلیه

ماده 43 ـ رانندگی با وسیله نقلیه ای کـه برگ معاینه فنی معتبر نداشته باشد، ممنوع است. دارندگان وسایل نقلیه مکلفند وسایل نقلیه خویش را برای انجام معاینه فنی در مراکز فنی مجاز تعیین شده حاضر و پس از احراز شرایط لازم، برگ یا برچسب معاینه دریافت نمایند. این گواهی کـه مدت اعتبار آن و مشخصات وسیله نقلیه در آن درج می شود باید بر سطح درونی قسمت بالای سمت راست شیشه جلو و یا بر روی پلاک وسیله نقلیه، بر حسب اعلام مراجع مربوط، نصب یا قرار داده شود، به نحوی کـه برای کنترل ماموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه قابل دیدن باشد.

تبصره ـ در طول مدتی کـه برچسب یا برگ معاینه فنی اعتبار دارد، در صورت برو ز نقص فنی، مالک موظف است برای رفع نقص اقدام نماید.

ماده 44 ـ معاینه و آزمایش فنی وسایل نقلیه اعم است از تشخیص اصالت، سلامت زیست محیطی، فنی، تجهیزاتی و ایمنی وسایل نقلیه.

ماده 45 ـ ضوابط ایجاد، تشخیص صلاحیت، اختیارات، نحوه صدور مجوز و نظارت بر مراکز فنی مجاز و قسمت هایی کـه باید مورد معاینه قرار گیرند، براساس دستورالعملی خواهد بود کـه از سوی کارگروهی با مسئولیت وزارت کشور و عضویت وزارتخانه های راه و ترابری، صنایع و معادن، سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تهیه و ابلاغ می شود.

تبصره ـ معاینه فنی می باید به و سیله مهندسان یا کاردان های فنی و یا افراد با تجربه دارای گواهی انجام کار از مراجع صلاحیت دار صورت پذیرد.

ماده 46 ـ ستادهای معاینه فنی و مراکز معاینه فنی مجاز به منظور تشخیص اصالت خودرو در هنگام معاینه فنی ضمن هماهنگی با راهنمایی و رانندگی از کارشناسان واجد شرایط استفاده می نمایند.

ماده 47 ـ دوره های معاینه فنی انواع خودروها به شرح زیر می باشد:

الف ـ انواع وسایل نقلیه عمومی مسافربری و باربری در فاصله های سه ماهه یا بیشتر.

ب ـ وسایل نقلیه متعلق به دولت، نهادهای عمومی غیردولتی مانند شهرداری ها، نیروهای نظامی و انتظامی در فاصله های سه ماهه یا بیشتر.

پ ـ وسایل نقلیه دیگر و موتورسیکلت ها در فاصله های شش ماهه یا بیشتر.

تبصره ـ خودرو های نو تا دو سال پس از تولید، نیاز به دریافت برچسب یا برگ معاینه فنی ندارند.

ماده 48 ـ در شهرهایی کـه امکانات معاینه و آزمایش فنی وجود ندارد رانندگان وسایل نقلیه عمومی باید براساس مفاد ماده (47) این آیین نامه برای معاینه فنی وسیله نقلیه خود و دریافت گواهی معاینه به نزدیکترین محلی کـه امکانات لازم برای معاینه وجود دارد و یا محلی کـه از طرف مراجع صلاحیت دار تعیین و اعلام شده است مراجعه نمایند.

ماده 49 ـ مراکز مجاز معاینه فنی برای وسایل نقلیه ای کـه سالم و بدون نقص فنی تشخیص داده شوند، برگ معاینه فنی صادر می نمایند. چنانچه ضمن معاینه، وسیله نقلیه ای معیوب یا ناقص تشخیص داده شود، راننده یا مالک تنها می تواند وسیله نقلیه را تا تاریخی کـه در برگ اجازه نامه صادر شده به وی تسلیم می گردد، به تعمیرگاه یا توقفگاه منتقل سازد.

تبصره ـ چنانچه و سیله نقلیه ای بدون اصالت تشخیص داده شود، ضمن صادر نکردن برگ معاینه فنی، مراتب به مراجع انتظامی اطلاع داده می شود.

ماده50 ـ ستاد معاینه فنی خودرو، شهرداری ها و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای با همکاری نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی موظفند بر نحوه عملکرد مراکز صدور برگ معاینه فنی براساس دستورالعمل موضوع ماده (45) نظارت مستمر اعمال نمایند و در صورت مشاهده رعایت نکردن ضوابط و مقررات مربوط، برای جلوگیری از ادامه تخلف و رفع آنها اقدام و در صورت تکرار، مجوز مرکز برای انجام معاینه و صدور برگ معاینه ابطال می گردد.

ماده 51 ـ تا پایان برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، در شهرهایی کـه تجهیزات کامل انجام معاینه فنی وجود ندارد، مراکز مجاز معاینه فنی می توانند با تایید کارگروه موضوع ماده (45) برای انجام معاینه فنی با رعایت حداقل شرایط مورد قبول شورای هماهنگی ترافیک استان، اقدام نمایند.

ماده 52 ـ برگ و برچسب های معاینه فنی مورد استفاده در مراکز مجاز معاینه فنی سراسر کشور براساس طرح نمونه مورد تایید کارگروهی متشکل از سازمان شهرداری های کشور، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای، راهنمایی و رانندگی و سازمان حفاظت محیط زیست می باشد.

تبصره ـ برگ و برچسب معاینه فنی کـه از طریق ستاد معاینه فنی و مراکز مجاز صادر می شود، در سراسر کشور معتبر است.

ماده 53 ـ در مواردی کـه حرکت وسیله نقلیه در راه های عمومی طبق نظر کارشناس راهنمایی و رانندگی یا پلیس راه به علت معایب و نواقص فنی، خطرناک تشخیص داده شود ضمن اعمال قانون، پلاک آن اخذ، و با نصب پلاک تعمیری به تعمیرگاه اعزام می شود. پس از رفع عیب و نقص فنی لازم است مالک و یا نماینده قانونی وی برای پس گرفتن پلاک به راهنمایی و رانندگی محل مراجعه نماید.

فصل پنجم ـ تجهیزات

بخش اول ـ تجهیزات وسایل نقلیه موتوری

ماده 54 ـ اشخاص حق ندارند وسیله نقلیه ای را کـه لوازم و تجهیزات یاد شده در مقررات و روش اجرایی تایید نوع وسایل نقلیه موتوری و تریلرهای آنها، موضوع استاندارد ملی ایران و این فصل را نداشته یا دارای لوازم و تجهیزات مخالف آن باشد، در راه های عمومی برانند و یا این گونه وسایل نقلیه را برای رانندگی در اختیار دیگری بگذارند. در صورت وجود مغایرت بین مفاد این فصل و استاندارد ملی، ملاک عمل استاندارد ملی مربوط می باشد.

ماده 55 ـ کلیه وسایل نقلیه و یدک کش ها و تراکتورهای بارکش حداقل باید دارای چراغ هایی به شرح زیر باشند:

الف ـ دو چراغ بزرگ با نور سفید یا زرد با قابلیت تبدیل به نور بالا و پایین در دو طرف جلو.

ب ـ دو چراغ جانبی کوچک با نور زرد یا سفید برای تشخیص عرض جلو وسیله نقلیه در منتهی الیه هر یک از دو سمت جلو.

پ ـ دو چراغ جانبی کوچک با نورقرمز برای تشخیص عرض عقب وسیله نقلیه در منتهی الیه هر یک از دو سمت عقب.

ت ـ دو چراغ کوچک با نور قرمز برای توقف (چراغ ترمز) در عقب وسیله نقلیه کـه همزمان با گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله 35 متری دیده شود.

ث ـ یک چراغ کوچک با نور سفید در عقب برای تشخیص شماره پلاک. نور این چراغ باید برای تشخیص شماره پلاک از فاصله 25 متری کافی باشد.

ج ـ دو چراغ کوچک به رنگ سفید یا زرد برای نشان دادن حرکت با دنده عقب (چراغ دنده عقب). این چراغ ها باید به طوری نصب گردد کـه تنها هنگام راندن به عقب روشن شده و خیرگی و ناراحتی برای چشم دیگر استفاده کنندگان از راه فراهم ننماید.

چ ـ دو چراغ راهنمای الکتریکی یا الکترونیکی با نور زرد در دو طرف جلو و دوتای دیگر از آن با رنگ قرمز یا زرد در دو طرف عقب برای اعلام قصد گردش به چپ یا به راست و یا تغییر خط حرکت. نور این چراغ ها در روز باید از فاصله 35 متری قابل دیدن باشد.

ح ـ یدک و نیمه یدک های متصل باید دارای چراغ های مندرج در بندهای (ت) و (ث) و (ج) و دو راهنمای عقب موضوع بند (چ) این ماده باشند. اگر وسیله نقلیه ای دارای چند یدک زنجیری باشد چراغ های یادشده باید در عقب آخرین یدک نصب گردد.

خ ـ دو چراغ چشمک زن در جلو و دو چراغ چشمک زن در عقب کـه به طور هم زمان برای اعلام هشدار، احتیاط و یا خطر به رانندگان دیگر به کار برده می شوند.

تبصره 1 ـ به کار بردن چراغ های جانبی در وسایل نقلیه طویل، موضوع بند (35) ماده (1) الزامی است.

تبصره 2 ـ وسایل نقلیه سواری کـه پس از ابلاغ این آیین نامه تولید می شوند باید دارای یک چراغ ترمز در پشت شیشه عقب (چراغ ترمز سوم) باشند.

ماده 56 ـ نور چراغ های کوچک جلو و خطر عقب باید در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری دیده شود. نور چراغ های راهنما و ایست نبایستی خیره کننده باشد.

ماده 57 ـ سامانه روشنایی چراغ های وسیله نقلیه باید طوری تعبیه و تنظیم گردد کـه هر وقت راننده چراغ های جلو و یا چراغ های کمکی را روشن نماید چراغ های عقب نیز همزمان روشن شود.

ماده 58 ـ ارتفاع چراغ های جلو نباید از 135 سانتیمتر بیشتر و از 70 سانتیمتر کمتر باشد. ارتفاع چراغ های عقب نیز نباید از یک متر بیشتر و از 50 سانتیمتر کمتر باشد.

ماده 59 ـ چراغ های بزرگ جلو باید دارای وسیله تبدیل نور باشند کـه تابش نور را به بالا یا پایین به ترتیب زیر عوض کنند:

الف ـ نور بالا (چراغ رانندگی) باید طوری تنظیم گردد کـه به وسیله آن وجود اشخاص یا اشیا از فاصله 150 متری تشخیص داده شود.

ب ـ نور پایین (چراغ عبور) باید به نحوی تنظیم شود کـه به وسیله آن اشخاص یا اشیا از فاصله 35 متری مشخص شوند.

ماده 60 ـ کلیه وسایل نقلیه انتظامی، بازرسی، امدادی و خدماتی ویژه باید در مرتفع ترین نقطه خود دارای چراغ خطر گردان همراه با آژیر کـه تولید صدای مشخص نماید، باشند. نور این چراغ ها باید هنگام روشن بودن از فاصله 150 متری قابل دیدن باشد. دستورالعمل استفاده از چراغ گردان، شامل انواع، رنگ، ابعاد و ضوابط دیگر بنا به پیشنهاد راهنمایی و رانندگی به تصویب شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور می رسد.

ماده 61 ـ داشتن تجهیزات زیر برای وسایل نقلیه مجاز است:

الف ـ دو عدد چراغ ویژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو کـه ارتفاع این چراغ ها نباید از یک متر بیشتر و از 40 سانتیمتر کمتر باشد. نور این چراغ ها باید طوری تنظیم گردد کـه در طول 10 متر، از سطح افقی محل نصب چراغ بالاتر نیاید. هنگام به کاربردن چراغ های مه باید از نور پایین چراغ های بزرگ نیز استفاده شود.

ب ـ دو چراغ رانندگی اضافی با نور سفید در جلو (چراغ کمکی) کـه ارتفاع آن نباید از 5 /1 متر بیشتر و از 40 سانتیمتر کمتر باشد. این چراغ ها در صورت لزوم می توانند همراه با چراغ های بزرگ جلو به کار روند.

پ ـ دو چراغ کوچک با نور زرد یا سفید روی گلگیر و یا دو طرف سپر کـه خیره کننده نباشد.

ت ـ چراغ های کوچک اضافی در جلو با نور سفید یا زرد و در عقب با نور قرمز کـه هنگام استفاده باید به طور مرتب روشن و خاموش شده و از فاصله 150 متری دیده شوند.

ماده 62 ـ تمام وسایل نقلیه موتوری و انواع یدک ها و نیمه یدک ها کـه در جاده های عمومی عبور می نمایند باید دو نورتاب (رفلکتور) به رنگ قرمز یا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته باشند. هر گاه نور تاب هایی در سمت جلو نصب شوند باید رنگ آنها زرد باشد. ارتفاع نورتاب ها بیشتر از 1/5 متر و کمتر از 60 سانتیمتر نخواهد بود؛ مگر آنکه بلندی خود وسیله نقلیه از کف زمین کمتر از 60 سانتیمتر باشد. نورتاب های عقب یدک های مستقل ممکن است در دو طرف آن یا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد یاد شده باید نورتاب ها به طور کامل قابل دیدن بوده و صفحه های آنها دارای اندازه و ویژگی هایی باشد کـه هنگام شب در مقابل نور چراغ های وسایل نقلیه دیگر از فاصله 150 متری به طور کامل دیده شود.

ماده 63 ـ هرگونه وسیله نقلیه موتوری غیر از موتورسیکلت باید دارای ترمزهایی باشد کـه به راحتی بتوان در حال راندن و در صورت لزوم آن را به کاربرد. این ترمزها باید قادر باشند وظایف سه گانه ترمز را به شرح زیر انجام دهند:

الف ـ ترمز پایی باید بتواند سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی کـه بارگیری شده و یا مسافر را حمل می کند و در سربالایی و یا سرازیری کـه حرکت می نماید کاهش داده و آن را به طور سریع و مؤثر و با ایمنی متوقف نماید. شتاب منفی این گونه ترمزها نباید کمتر از استاندارد تعیین شده باشد.

ب ـ ترمز دستی باید بتواند وسیله نقلیه را به هر صورتی کـه بارگیری شده و یا مسافر حمل می نماید، در شیب 16 درصد سربالایی و یا سرازیری در حال توقف نگهدارد. در وسایل نقلیه ای کـه کمک ترمز و یا ترمز موتور پیش بینی شده است، این گونه ترمزها باید در فاصله مناسبی حتی در صورت پایی بودن بتواند سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی کـه بارگیری یا مسافرگیری شده باشد کاهش داده و در نهایت متوقف سازد.

ماده 64 ـ ترمز پایی باید روی تمام چرخ های وسیله نقلیه مؤثر بوده و عمل نماید. با وجود این اگر وسیله نقلیه دارای بیش از دو محور باشد می توان اجازه داد کـه روی چرخ های یکی از محورها عمل ننماید. کمک ترمز و یا ترمز موتور و همچنین ترمز دستی باید حداقل روی یکی از چرخ های هر طرف مقطع طولی وسیله نقلیه عمل نمایند.

ماده 65 ـ ترمزهای یدک ها به استثنای یدک سبک باید دارای شرایط زیر باشند:

الف ـ ترمزپایی کـه قادر باشد سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی کـه بارگیری شده و در هر شیبی کـه باشد کاهش داده و آن را به طور سریع و مؤثر و با ایمنی متوقف سازد.

ب ـ ترمز دستی کـه قادر باشد وسیله نقلیه را به هر صورتی کـه بارگیری شده باشد در شیب 16 درصد سربالایی و یا سرازیری در حال توقف نگهدارد و سطوح ترمز کننده آن با وسیله ای کـه تنها مکانیکی بوده، مورد استفاده قرار گیرد. این مقررات در مورد یدک هایی کـه نمی توان بدون استفاده از ابزار و آلاتی، آن را از وسیله نقلیه کشنده جدا نمود، به کار برده نمی شود، مشروط به این کـه آنچه از ترمز دستی انتظار می رود برای وسیله نقلیه مرکب مؤثر باشد.

پ ـ تجهیزاتی کـه وظیفه ترمز پایی و ترمز دستی را انجام می دهند می توانند دارای اجزای مشترکی باشند.

ت ـ ترمز پایی باید رو ی کلیه چرخ های یدک عمل نماید.

ث ـ ترمز پایی یدک باید به وسیله ترمز پایی وسیله نقلیه کشنده مورد عمل قرار گیرد. در هر حال اگر حداکثر وزن مجاز یدک از 3500 کیلوگرم تجاوز ننماید، می توان ترمزها را طوری ترتیب داد کـه با کم شدن فاصله بین یدک در حال حرکت و وسیله نقلیه کشنده عمل نمایند.

ج ـ ترمز پایی و ترمز دستی باید رو ی سطوح ترمز کننده ای، کـه به طور دایم با کمک اجزایی با نیرو ی کافی به چرخ ها متصل بوده، عمل نمایند.

چ ـ ترمزها باید به نحوی باشند کـه در صورت شکستن یا پاره شدن وسایل اتصال با یدک در حال حرکت، یدک به طور خودکار توقف نماید.

ماده 66 ـ کلیه وسایل نقلیه موتوری تولیدی و یا و ارداتی باید مجهز به کمربند ایمنی استاندارد برای سرنشینان باشند.

ماده 67 ـ رانندگی با وسایل نقلیه ای کـه دارای ترمزهای استاندارد ملی و یا با مشخصات و شرایط یاد شده در این آیین نامه نباشد، ممنوع است.

ماده 68 ـ هر وسیله نقلیه موتوری باید حداقل به یک وسیله اخطار شنیداری (بوق) با صدای استاندارد مجهز باشد. این گونه تجهیزات باید تولید صدای مداوم و یکنواخت نموده و ایجاد صدای خشن و ناهنجار ننماید. ولی وسایل نقلیه ای کـه دارای حق تقدم عبور می باشند (وسایل نقلیه امدادی و خدماتی و پلیس و مانند آن) می توانند علاوه بر دارا بودن بوق، وسایل اخطار شنیداری دیگری کـه مقید به این ویژگی ها نباشد برای استفاده هنگام لزوم داشته باشند. همچنین وسایل نقلیه مسافربری و باربری عمومی برون شهری نیز می توانند وسایل اخطار شنیداری استاندارد دیگری داشته باشند تا در زمان لازم در بیرون شهرها و مناطق غیر مسکونی استفاده نمایند.

ماده 69 ـ هر وسیله نقلیه موتوری باید مجهز به لوله خروجی گاز و صدای موتور باشد به نحوی کـه مانع خروج صدای ناهنجار در بیرون وسیله نقلیه و انتشار گاز ناشی از سوخت موتور در درون وسیله نقلیه گردد.

ماده 70 ـ روی چرخ های وسایل نقلیه یا کنار آنها نباید اجسام اضافی و زائد مانند میخ و پیچ بلند یا هر شیئی کـه از سطح بیرونی چرخ ها تجاوز کند وجود داشته باشد، مگر آنکه در تراکتورهای زراعتی و انواع کمباین لازم باشد.

ماده 71 ـ کلیه وسایل نقلیه، شب ها هنگام حرکت در جاده ها باید سه چراغ یا سه مشعل الکتریکی با نور قرمز یا دو مثلث شبرنگ ایمنی کـه در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری قابل دیدن باشند همراه داشته باشند تا هنگام ضرورت، برحسب مورد، از آنها استفاده نمایند.

ماده 72 ـ وسایل نقلیه ای کـه مواد خطرناک حمل می کنند ضمن رعایت مفاد آیین نامه حمل مواد خطرناک، باید سه چراغ قرمز الکتریکی و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس برای این گونه وسایل نقلیه ممنوع است. به علاوه باید دارای دستگاه پمپ آتش نشانی آماده به کار باشند. این پمپ ها باید در محل هایی نصب شوند کـه هنگام ضرورت بتوان به سرعت آنها را مورد استفاده قرارداد.

ماده 73 ـ به منظور جلوگیری از انتشار گل و لای، سنگ ریزه و مانند آن نصب تجهیزات مناسب لاستیکی، فلزی و مانند آن در قسمت بیرونی آخرین محور انواع وسایل نقلیه به ویژه کامیون، تریلر و اتوبوس الزامی است.

بخش دوم ـ تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه

ماده 74 ـ تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه باید براساس استاندارد مورد تایید موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بوده و از نظر عدم آلودگی های زیست محیطی، استانداردهای مصوب شورای عالی حفاظت محیط زیست را رعایت نموده باشند.

ماده 75 ـ موتورسیکلت باید دارای دو نوع ترمز باشد کـه یکی از آنها حداقل روی چرخ عقب و یا همه چرخ ها و دیگری روی چرخ جلو و یا همه چرخ ها عمل نماید. اگر موتورسیکلت دارای اتاقک پهلو (ساید کار) باشد ترمز چرخ اتاقک پهلو ضروری نمی باشد. این ترمزها باید قادر باشند سرعت موتورسیکلت را به صورتی کـه دارای سرنشین می باشد، در هر شیبی کاهش داده و آن را سریعاً و به طور مؤثر و با ایمنی متوقف سازد. موتورسیکلت های سه چرخ کـه چرخ های آنها در ارتباط با محور طولی وسط موتورسیکلت به طور قرینه قرار گرفته باشد باید مجهز به یک ترمز دستی همانند وسایل نقلیه موتوری دیگر باشند.

ماده 76 ـ موتورسیکلت ها باید حداقل دارای یک چراغ با نور سفید در جلو، یک چراغ قرمز عقب همراه با چراغ قرمز ترمز، دو چراغ راهنما در جلو و دو چراغ راهنما در عقب و یک نور تاب قرمز در عقب باشند.

ماده 77 ـ دوچرخه باید دارای تجهیزات زیر باشد:

الف ـ یک چراغ سفید یا زرد در جلو کـه هنگام شب تا مسافت 15 متری جلوی آن را به قدر کافی روشن سازد.

ب ـ یک چراغ با نور قرمز در عقب کـه در هنگام شب از فاصله 150 متری دیده شود.

پ ـ یک نورتاب به رنگ قرمز در عقب و همچنین یک نورتاب به رنگ زرد در جلو کـه نور وسایل نقلیه پشت سر و جلو را از فاصله 20 متری منعکس نماید.

ت ـ یک زنگ یا بوق کـه صدای آن از فاصله 30 متری شنیده شود. نصب و استفاده از زنگ های صوتی یا آژیر یا بوق خطر برای دوچرخه ها ممنوع است.

ث ـ ترمزی کـه به هنگام گرفتن آن دوچرخه در فاصله مناسبی متوقف گردد.

فصل ششم ـ مقررات حمل بار

ماده 78 ـ طول، عرض، ارتفاع و ظرفیت وسیله نقلیه بر طبق مشخصات (کاتالوگ) به وسیله کارخانه سازنده کـه به تایید وزارت صنایع و معادن می رسد تعیین می گردد. در هر حال حداکثر ظرفیت تعیین شده نباید از مشخصات مندرج در کاتالوگ تجاوز نماید. تطبیق این مشخصات با افسر کارشناس راهنمایی و رانندگی می باشد.

ماده 79 ـ ظرفیت، ابعاد و وزن های مجاز وسایل نقلیه باری و مسافری در جاده ها تابع ضوابط وزارت راه و ترابری و در شهرها تابع مقررات وزارت کشور می باشد. این مقررات در پیوست شماره 3 این آیین نامه ذکر گردیده است.

ماده 80 ـ وسایل نقلیه مسافربری حق ندارند حیوانات و بارهایی را کـه برای مسافران ایجاد مزاحمت یا تولید بوی نامطبوع و آلودگی می نمایند و همچنین بارهایی کـه از گلگیرها و یا از درون اتاق به اطراف تجاوز نماید، حمل نمایند.

ماده 81 ـ مقامات صلاحیت دار می توانند برای حمل محمولاتی کـه قابل تجزیه نبوده و بیش از ظرفیت یا بزرگتر از حجم معین است پروانه ویژه ای کـه حاوی مشخصات و ظرفیت وسیله نقلیه حمل کننده و وزن و حجم بار و مسیر و تعداد دفعات و شرایط رفت و آمد یا مدت حمل و یا مستمر بودن آن است صادر کنند. این پروانه باید تا پایان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به ماموران ارائه گردد.

ماده 82 ـ وسایل نقلیه ای کـه در حدود ضوابط مندرج در پیوست شماره 3 این آیین نامه حمل بار می کنند باید دارای شرایط زیر باشند:

الف ـ شب ها دو چراغ قرمز در آخرین نقطه دو طرف عقب بار نصب نمایند به طوری کـه از فاصله 150 متری دو طرف و عقب وسیله نقلیه دیده شود.

ب ـ روزها دو پارچه قرمز رنگی کـه سطح هر یک حداقل نیم متر مربع باشد در انتهای بار آویزان کنند به نحوی کـه رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله 150 متری بینند.

پ ـ دارای حفاظ و پوشش لازم و مناسب برای بار بوده و حفاظ نباید مانع دید راننده و یا پوشانیدن چراغ ها و یا موجب خطر برای دیگران باشد.

ماده 83 ـ نصب مخزن (باک) اضافی و یا غیر استاندارد برای مصرف سوخت وسایل نقلیه عمومی باربری و مسافربری ممنوع است و همچنین حمل مواد خطرناک در جاده ها تنها با وسایل نقلیه ویژه و با رعایت مقررات مربوط مجاز است. اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند پیشتر اجازه این کار را از وزارت راه و ترابری دریافت نمایند.

تبصره ـ حمل مواد سوختی خارج از مخزن (باک) و استفاده از وسایل آتش زا مانند اجاق گاز سفری (پیک نیکی)، بخاری و مانند آن در وسایل نقلیه ممنوع است.

ماده 84 ـ موسسات باید بارهای وسایل نقلیه را طوری بارگیری نمایند و محکم ببندند کـه هیچگونه خطر جابجایی یا افتادن یا ریزش کردن یا باز شدن و یا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد و به طور کامل ثابت باشد. در هر حال راننده نیز مکلف است پس از اطمینان از درستی بارگیری و استحکام آن، وسیله نقلیه را به حرکت درآورد.

ماده 85 ـ یدک یا هر نوع وسیله نقلیه ای کـه با وسیله نقلیه دیگری کشیده می شود باید با وسایل اطمینان بخشی کـه خطر باز شدن یا گسیختن یا شکستن نداشته باشد طوری متصل گردند کـه هنگام یدک کشی با کاهش سرعت وسیله نقلیه کشنده فاصله اولیه حفظ گردد. در هر حال هر نوع وسیله نقلیه ای کـه کشیده می شود باید یک نفر راننده دارای پروانه مجاز رانندگی هدایت آن را به عهده گیرد تا در صورت وقوع خطر بتواند آن را بدون وقوع حادثه کنترل نماید. وسایل نقلیه ای کـه به وسیله جرثقیل با جدا کردن محور یا محورهایی از زمین کشیده می شود، از شرط داشتن راننده مستثنی هستند.

ماده 86 ـ وسایل نقلیه باربری پس از بارگیری باید توزین شوند و راننده برگه توزین را تا مقصد همراه داشته باشد. رانندگان موظفند به دستور ماموران صلاحیت دار، وسیله نقلیه را برای توزین به روی باسکول ببرند. هر گاه ضمن توزین معلوم شود کـه بیش از ظرفیت مقرر بارگیری شده است بار اضافی تخلیه می شود. در این صورت مسئولیت انبار کردن و حفظ آن به عهده مالک و راننده است. ادامه مسیر وسیله نقلیه متخلف، مشروط به پرداخت خسارت به وزارت راه و ترابری و یا شهرداری است.

فصل هفتم ـ تصادفات

ماده 87 ـ راننده هر وسیله نقلیه کـه مرتکب تصادف منجر به جرح یا فوت گردد، موظف است بلافاصله وسیله نقلیه را در محل تصادف متوقف ساخته و با نصب علایم ایمنی هشدار دهنده برابر ماده (71) این آیین نامه، رانندگان وسایل نقلیه دیگر را از وقوع حادثه آگاه سازد و تا هنگامی کـه تشریفات مربوط به رسیدگی از سوی راهنمایی و رانندگی و پلیس راه پایان نیافته از تغییر وضع وسیله نقلیه یا صحنه تصادف خودداری نموده و بلافاصله اقدام به انتقال مجروحان به مراکز درمانی نماید.

تبصره ـ در تصادفات منجر به جرح در صورتی کـه و سیله نقلیه دیگری برای انتقال فوری مجروحان به مراکز درمانی موجود نباشد، راننده و سیله نقلیه در تصادف می تواند با علامت گذاری محل قرار گرفتن چرخ ها در سطح راه، اقدام به حمل مجروحان با و سیله نقلیه خود نماید.

ماده 88 ـ واحدهای راهنمایی و رانندگی و پلیس راه موظفند پس از اطلاع از وقوع تصادف، در اسرع وقت اقدام به اعزام کارشناس تصادف به همراه تجهیزات و امکانات نظیر کمک های اولیه، دوربین عکاسی و فیلمبرداری، آمبولانس، جک بادی و یا جرثقیل و مانند آنها، بر حسب نیاز نمایند. کارشناس رسیدگی کننده به تصادف موضوع را به نزدیکترین واحد انتظامی اعلام و در صورت ضرورت و برحسب مورد، برای درخواست کمک از نزدیکترین واحد فوریت های پزشکی (اورژانس)، امداد و نجات، آتش نشانی، مرکز راهداری، شهرداری و یا دهیاری اقدام نموده و تا پایان رسیدگی به تصادف و برقراری ایمنی تردد در محل وقوع، سانحه را مدیریت می نماید.

تبصره ـ نحوه همکاری و وظیفه دستگاه های یاد شده و همچنین اعمال مدیریت از سوی کارشناس تصادف، برابر دستورالعملی خواهد بود کـه به تصویب کمیسیون ایمنی راه های کشور می رسد.

ماده 89 ـ هر گاه تصادف تنها منجر به خسارت مالی شود به نحوی کـه امکان حرکت از وسیله نقلیه سلب نشده باشد، رانندگان موظفند بلافاصله وسیله نقلیه را برای رسیدگی و بازدید کارشناسان تصادفات در محل حادثه، به کنار راه منتقل کنند تا موجب سد معبر نگردد.

ماده 90 ـ در نقاطی کـه کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه و جود ندارد و یا حضور به هنگام آنان مقدور نباشد مسئولان امر می توانند از نظرات مستدل حداقل سه نفر از رانندگان پایه یکم و یا پایه (ت) استفاده نمایند.

ماده 91 ـ رانندگان وسایل نقلیه هنگام تصادف منجر به جرح یا فوت مکلفند بلافاصله نام و نشانی صحیح و مشخصات گواهی نامه رانندگی وسیله نقلیه خود را به ماموران انتظامی اعلام دارند و در صورت درخواست مدارک قانونی اعم از گواهی نامه، کارت شناسایی خودرو و بیمه نامه از سوی ماموران مربوط، این مدارک را به آنان تسلیم نمایند.

ماده 92 ـ رانندگانی کـه با وسیله نقلیه متوقفی کـه سرنشین ندارد تصادف می نمایند نباید محل وقوع تصادف را ترک کنند و در صورت مراجعه نکردن راننده و یا مالک آن، باید صاحب یا راننده وسیله نقلیه و یا ماموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه را از هویت و نشانی کامل خود آگاه سازند و در صورت دسترسی نداشتن به ایشان، نام و نام خانوادگی و نشانی دقیق خویش و شماره و مشخصات دیگر وسیله نقلیه خود را بر روی کاغذی نوشته و در محلی قابل دیدن بر روی وسیله نقلیه متوقف، الصاق نمایند.

ماده 93 ـ رانندگانی کـه با حیوانات، اشیاء، تاسیسات و مانند آنها تصادف و ایجاد خسارت می نمایند، باید به منظور جلوگیری از بسته شدن راه و پیشگیری از بروز حوادث احتمالی دیگر، در صورت اماکن حیوان مرده یا مصدوم و همچنین اشیا باقی مانده در محل تصادف را از سطح سواره رو بیرون برده و موظفند صاحبان و مالکان آنها یا ماموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه را از وقوع تصادف آگاه نمایند.

ماده 94 ـ هر گاه راننده وسیله نقلیه در اثر تصادف توانایی اجرای مقررات مندرج در مواد (92) و (93) این آیین نامه را نداشته باشد موظف است در اولین فرصت مراتب را به ماموران مربوط اعلام دارد. اگر مالک وسیله نقلیه فردی غیر از راننده باشد پس از آگاهی از واقعه و در صورتی کـه راننده مراتب را به ماموران مربوط اطلاع نداده باشد، مالک موظف است در اسرع وقت ماموران مربوط را از واقعه آگاه سازد.

ماده 95 ـ تعمیرگاه ها و توقفگاه ها موظفند ظرف 24 ساعت پس از دیدن وسیله نقلیه ای کـه آثار تصادف یا جای گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذکر مشخصات وسیله نقلیه و در صورت امکان با ذکر نام و نشانی راننده به واحد انتظامی محل اعلام دارند.

فصل هشتم ـ علایم راهنمایی و رانندگی

ماده 96 ـ علایم راهنمایی و رانندگی مانند انواع چراغ ها، تابلوها، خط کشی ها، نوشته ها، ترسیم ها و نیز علایم تعیین سمت عبور کـه باید روی راه ها کشیده شود، براساس قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبور و مرور در جاده ها و کنوانسیون مربوط به علایم راهها مصوب 1354 تهیه شده اند، و همچنین رنگ زمینه و شکل علایم و تابلو ها، مطابق نمونه های (پیوست شماره 4) این آیین نامه است.

ماده 97 ـ تشخیص، انتخاب، تهیه، جانمایی، نصب، ترسیم و نگهداری علایم عمودی و افقی راهنمایی و رانندگی در شهرها براساس دستورالعملی خواهد بود کـه به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور می رسد و در جاده ها به عهده وزارت راه و ترابری می باشد. در مواقع اضطراری راهنمایی و رانندگی و پلیس راه می توانند خود اقدام به انتخاب نوع علایم و محل استفاده و در صورت لزوم تهیه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد، به شهرداری و یا وزارت راه و ترابری اعلام نمایند.

تبصره ـ مفاهیم رنگ و شکل علایم و تابلوها و چگونگی رفتار رانندگان پس از دیدن آنها، کـه در کتاب های آموزشی باید ارایه شود، از سوی کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارت کشور، وزارت راه و ترابری و راهنمایی و رانندگی تهیه و به همراه این آیین نامه برای اطلاع عمومی در اختیار مراجع صلاحیت دار و با همکاری شوراهای اسلامی شهرها در اختیار عموم مردم قرار می گیرد.

ماده 98 ـ رانندگان کلیه وسایل نقلیه و اشخاص اعم از پیاده یا سوار بر حیوانات و یا اشخاصی کـه مسئول هدایت انفرادی و یا دسته جمعی پیادگان و یا حیوانات در راه ها می باشند موظفند از علایم و مقررات مربوط تبعیت نمایند، مگر این کـه ماموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه به دلایلی رعایت نکردن آنها را در محل، مجاز اعلام کنند.

ماده 99 ـ کنترل و تنظیم عبور و مرور ممکن است به وسیله چراغ ها یا خط کشی یا تابلوها، نوشته ها و ترسیم ها، یا ماموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه و یا به هر وسیله دیگری کـه بر حسب مورد لازم باشد، به عمل آید. در هر حال فرمان پلیس راهنما کـه ممکن است مغایر با پیام علایم یا مقررات در محل باشد مقدم خواهد بود.

ماده 100 ـ در دو طرف عقب وسایل نقلیه طویل باید دو عدد علامت نشان دهنده وسیله نقلیه طویل (مستطیل زرد یا سفید رنگ کـه دارای حاشیه قرمز است) الصاق گردد تا رانندگان وسایل نقلیه پشت سر را از طویل بودن آنها آگاه گرداند.

ماده 101 ـ در محل هایی کـه عبور و مرو ر به و سیله چراغ راهنمایی و رانندگی کنترل می شود، رنگ های زیر برای مقاصدی کـه معین شده است به کار می رو د:

الف ـ چراغ سبز برای حرکت ـ رانندگان وسایل نقلیه ای کـه با چراغ سبز روبرو می شوند حق عبور یا گردش دارند؛ مگر آنکه گردش به وسیله علامت دیگری ممنوع شده باشد. در هر حال وسایل نقلیه در حال گردش باید حق تقدم عبور وسایل نقلیه ای را کـه در مسیر مجاز خود مستقیم می روند و حق تقدم پیادگانی را کـه از گذرگاه پیاده در حرکتند رعایت نمایند. با وجود این اگر جریان ترافیک در جهتی کـه آنها در حال پیش رفتن هستند آنچنان متراکم باشد کـه چنانچه وارد تقاطع گردند با تغییر و تبدیل بعدی رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع، رانندگان را برای ادامه حرکت مجاز نخواهد ساخت.

ب ـ چراغ زرد برای احتیاط ـ رانندگان وسایل نقلیه ای کـه با این چراغ روبرو می گردند نباید از خط ایست یا از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی عبور کنند؛ مگر آنکه آنچنان به خط ایست تقاطع و یا چراغ راهنمایی و رانندگی نزدیک شده باشند کـه پیش از عبور از خط ایست یا از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی نتوانند به آسانی توقف نمایند. در هر حال در صورت ورود قبلی به تقاطع موظفند به حرکت خود ادامه داده و با رعایت مقررات دیگر از تقاطع یا گذرگاه عبور کنند.

پ ـ چراغ قرمز برای ایست ـ رانندگان وسایل نقلیه ای کـه با چراغ قرمز برخورد می کنند باید پیش از خط ویژه ایست، توقف کامل نمایند و در صورت نبودن خط ایست در فاصله پنج متری چراغ راهنمایی و رانندگی بایستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخلیه تقاطع از وسایل نقلیه منتظر بمانند.

ت ـ چراغ چشمک زن زرد برای عبور با احتیاط ـ رانندگان وسایل نقلیه مکلفند با دیدن این چراغ از تقاطع و گذرگاه پیاده با احتیاط و سرعت کم عبور نمایند.

ث ـ چراغ چشمک زن قرمز برای ایست و عبور ـ رانندگان وسایل نقلیه در صورت برخورد با این چراغ نباید از خط ایست و یا در صورت نبودن خط ایست از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی فراتر روند و باید توقف نموده و پس از اطمینان از نبودن خطر تصادف، حرکت و عبور نمایند. همین اقدامات هنگام دیدن تابلوی ایست باید انجام شود.

ماده 102 ـ در تقاطع هایی کـه مسیر جداگانه گردش به راست به وسیله جدول یا خط کشی تعبیه نشده است، در هنگامی کـه چراغ راهنمایی و رانندگی قرمز است، رانندگانی کـه قصد گردش به راست داشته باشند در صورت نصب تابلوی ویژه ای کـه گردش به راست را مجاز اعلام می نماید، می توانند از منتهی الیه سمت راست راه و با رعایت احتیاط و حق تقدم عبور وسایل نقلیه و پیادگانی کـه با چراغ سبز در حال عبور می باشند، وارد راه مجاور سمت راست شوند.

ماده 103 ـ در چراغ هایی کـه به عنوان چراغ راهنمای عابر پیاده مورد استفاده قرار می گیرند، رنگ ها دارای معانی زیر است: چراغ سبز ـ پیادگان مجاز به عبور از عرض راه می باشند. چراغ قرمز ـ عبور پیادگان از عرض راه ممنوع است.

ماده 104 ـ هدایت و کنترل ترافیک از سوی ماموران صلاحیت دار با فرمان های زیر انجام می گیرد:

الف ـ بلند کردن دست به طور عمودی ـ مفهوم این حرکت برای کلیه استفاده کنندگان از راه به معنای توجه توقف خواهد بود. اما رانندگانی کـه توقف وسایل نقلیه آنها ایمنی کافی ندارد مستثنی هستند. این علامت، رانندگانی را کـه پیشتر وارد محوطه تقاطع شده اند ملزم به توقف نمی سازد.

ب ـ بلند کردن دست یا دست های مامور به دو طرف و بطور افقی ـ مفهوم این حرکت برای کلیه استفاده کنندگان از راه کـه جهت حرکت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست یا دست های مامور صلاحیت دار می باشد، به معنای ایست خواهد بود. ممکن است مامور پس از دادن این علامت دست یا دست های خود را پایین بیاورد. این حرکت نیز برای رانندگانی کـه در سمت جلو و عقب مامور قرار دارند به منزله علامت ایست می باشد.

ماده 105 ـ در خیابان ها و یا تقاطع هایی کـه سطح آنها به شکل شطرنجی و به رنگ زرد و سیاه نقاشی شده، هنگامی کـه تراکم خودروها زیاد است و امکان تخلیه به هنگام تقاطع وجود ندارد، رانندگان موظفند پیش از محل نقاشی شده متوقف شوند و مسیر حرکت دیگر خودروها را باز نگه دارند.

ماده 106 ـ نصب آگهی یا علامت یا تابلو یا وسایلی کـه دارای شباهت با علایم و یا تابلوهای راهنمایی و رانندگی باشد یا از آنها تقلید شود و یا منظور از آن هدایت و کنترل وسایل نقلیه باشد و یا به طریقی باعث جلوگیری از دیدن علایم و تابلوهای راهنمایی و رانندگی گردد و همچنین نصب چراغ های رنگی تبلیغاتی در کنار چراغ های راهنمایی و رانندگی به طوری کـه موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است. مقامات صلاحیت دار می توانند در صورت دیدن چنین اشیایی برای رفع آنها اقدام نمایند.

تبصره 1 ـ ممکن است از طرف موسسات یا اشخاص با اجازه مراجع صلاحیت دار علایمی برای هدایت مراجعه کنندگان به مکان های اطراف راه نصب گردد، مشروط به این کـه این تابلوها مانع دیدن تابلوهای راهنمایی و رانندگی نشوند و ایمنی راه را به خطر نیندازند.

تبصره 2 ـ ضوابط و چگونگی تهیه، نصب و یا الصاق آگهی های تبلیغاتی و تابلوهای هدایت به مکان ها در شهرها و جاده ها، برحسب مورد، به وسیله شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور در شهرها و وزارت راه و ترابری در جاده ها تعیین خواهد شد.

ماده 107 ـ هیچکس حق ندارد بدون اجازه راهنمایی و رانندگی و پلیس راه در علایم راهنمایی و رانندگی و دیگر وسایل تنظیم عبور و مرور وسایل نقلیه تغییراتی بدهد و یا در متن آن تصرفاتی نماید، مگر اشخاصی کـه در دستورالعمل های موضوع ماده (97) این آیین نامه مشخص شده اند.

ماده 108 ـ رانندگانی کـه قصد گردش به راست یا به چپ یا توقف یا تغییر مسیر را دارند مکلفند از فاصله حدودی 100 متر به محل گردش یا توقف به وسیله چراغ راهنما به ترتیب زیر علامت دهند:

الف ـ برای گردش به راست، چراغ راهنمای سمت راست وسیله نقلیه را روشن کنند.

ب ـ برای گردش به چپ، چراغ راهنمای سمت چپ را روشن نمایند.

پ ـ برای توقف، چراغ راهنمای سمت راست را روشن نمایند.

ت ـ برای تغییر مسیر و یا تغییر خط حرکت، در فاصله مناسب، چراغ راهنمای سمت راست یا چپ را بر حسب مورد، روشن کنند.

ماده 109 ـ رانندگان وسایل نقلیه موتوری کـه چراغ راهنما نداشته و همچنین وسایل نقلیه غیر موتوری و موتورسیکلت ها و دوچرخه ها باید با دست به شرح زیر علامت بدهند:

الف ـ برای گردش یا تغییر مسیر به راست، دست چپ را به طرف بالا نگهدارند.

ب ـ برای گردش یا تغییر مسیر به چپ، دست چپ را به طور افقی نگهدارند.

پ ـ برای توقف، دست چپ را به طرف پایین نگهدارند.

ت ـ برای کاستن سرعت، دست چپ را به طور افقی از بالا به پایین به طور متناوب حرکت دهند.

ماده 110 ـ علایم آگاه سازی (اخبار) و همچنین علایم لازم برای سبقت به شرح زیر می باشد:

الف ـ در روز بوق کوتاه.

ب ـ در شب چند بار تبدیل و تعویض نور چراغ بالا و پایین.

پ ـ هنگام سبقت گرفتن اعم از این کـه روز باشد یا شب، برای جلب توجه وسایل نقلیه پشت سر، استفاده از چراغ راهنما ضروری است.

ماده 111 ـ وسایل نقلیه امدادی، بازرسی، انتظامی، سازمان های خدمات رسانی و مدارس باید دارای دستگاه آگاه سازی شنیداری و دیداری مندرج در ماده (60) این آیین نامه و تجهیزات ایمنی باشند و روی بدنه وسیله نقلیه هم عبارات و علایم مشخص کننده نقش و یا نصب نمایند.

ماده 112 ـ رانندگان وسایل نقلیه کـه مواد خطرناک حمل می کنند باید در دو طرف و عقب وسیله نقلیه تابلویی کـه روی آن کلمه (خطر) با حروف درشت و به دو زبان فارسی و انگلیسی و به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب کنند. مسئولان شرکت ها و موسسات حمل بار و رانندگان وسایل نقلیه مکلفند مقررات خاص حمل مواد خطرناک را رعایت نمایند.

ماده 113 ـ هر گاه وسیله نقلیه ای شب در کنار و بیرون سطح راه توقف نماید به طوری کـه کناره وسیله نقلیه متوقف مماس بر حاشیه سواره رو باشد و نور کافی در آن محل برای تشخیص اشیا یا اشخاص از فاصله 150 متری وجود نداشته باشد، راننده یا متصدی وسیله نقلیه (اعم از این کـه درون وسیله نقلیه باشد یا بیرون آن) مکلف است چراغ های کوچک جلو و خطر عقب وسیله نقلیه را روشن نگهدارد. چنانچه چراغ کوچک خراب شده باشد چراغ های بزرگ را با نور پایین روشن سازد.

ماده 114 ـ هر گاه در راه ها خرابی و نقص پیش بینی نشده برای وسیله نقلیه موتوری ایجاد شود، راننده مکلف است آن را از مسیر عبور و مرور بیرون برده و در محل مناسبی کـه موجب سد راه و مزاحمت برای وسایل نقلیه دیگر و پیادگان نباشد متوقف سازد. در این مورد و در موارد دیگری کـه وسیله یاد شده قادر به حرکت نباشد و انتقال آن به محل مناسبی مقدور نگردد، در صورت نبودن نور کافی در راه باید به منظور آگاه ساختن رانندگان دیگر، علایم ایمنی به ترتیب زیر در محل قرار دهد:

الف ـ در وسط راه چراغ الکتریکی و یا مشعل نورانی قرمز در فاصله های 70 متری جلو و عقب و یکی دیگر در پهلوی وسیله نقلیه از کار افتاده بگذارد. در راه هایی کـه به وسیله موانع فیزیکی مسیر رفت و برگشت وسایل نقلیه از هم جدا شده است قراردادن علایم مندرج در فوق در عقب و پهلوی وسایل متوقف کافی خواهد بود.

ب ـ هر گاه وسیله نقلیه سر پیچ یا تپه ای از کار بیفتد علایم باید در فاصله های مناسبی قرار داده شود تا رانندگان وسایل نقلیه دیگر، از فاصله 200 متری متوجه خطر شوند.

ماده 115 ـ هر گاه وسیله نقلیه موتوری در راه ها از کار بیفتد و به علت کافی بودن روشنایی محل احتیاجی به استفاده از چراغ یا مشعل نباشد، راننده باید در وسط جاده مثلث های شبرنگ متساوی الاضلاع دارای زمینه سفید یا زرد با حاشیه قرمز از نوع علامت احتیاط به ابعاد حداقل 30 سانتیمتر در فاصله 70 متری جلو و عقب آن به نحوی کـه قابل دیدن باشد قراردهد.

ماده 116 ـ اگر وسیله نقلیه حامل مواد خطرناک در ساعات و شرایط مندرج در مواد (113) و (114) در راه ها از کار بیفتد، راننده یا متصدی وسیله نقلیه موظف است کـه در وسط جاده چراغ های الکتریکی به رنگ قرمز با باتری در فاصله های 70 متری جلو و عقب و دیگری در پهلوی وسیله از کار افتاده بگذارد. استفاده از فانوس یا چراغ یا مشعل و هرگونه علامت آتش زا برای این گونه وسایل نقلیه ممنوع است.

ماده 117 ـ روی یدک و هر نوع وسیله نقلیه ای کـه وسیله نقلیه دیگری آن را می کشد باید یک پرچم سفید به ابعاد حداقل 50 سانتیمتری طوری نصب شود تا رانندگان دیگر از فاصله دور و از دو طرف جاده آن را ببینند.

فصل نهم ـ مقررات رانندگی

بخش اول ـ مسیر و جهت عبور

ماده 118 ـ رانندگان کلیه وسایل نقلیه موظفند از خط عبور یا مسیر عبوری سمت راست راه حرکت نمایند، مگر در موارد زیر:

الف ـ هنگام سبقت گرفتن از وسیله نقلیه جلو.

ب ـ هنگامی کـه سمت راست راه به هر علتی بسته شده و امکان عبور نباشد.

پ ـ هنگام گردش به چپ.

ماده 119 ـ در راه هایی کـه خط کشی شده، وسایل نقلیه باید در مسیر بین خطوط حرکت کنند و از آن خارج نشوند و در صورت نیاز به خروج و تغییر خط حرکت، احتیاط کامل را نموده و ابتدا با استفاده از چراغ راهنما و یا با دادن علامت، رانندگان وسایل نقلیه دیگر را از قصد خود آگاه سازند و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه ای کـه در خطوط کناری در حرکت هستند وارد خط های عبور دیگر شوند. در راه هایی کـه خط کشی ندارند هر گونه تغییر مسیر حرکت به چپ و راست ممنوع است، مگر با رعایت احتیاط و دادن علامت و رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه هم مسیر و مجاور. همچنین انحراف و تجاوز وسایل نقلیه به مسیر مقابل (مخالف) ممنوع است؛ مگر در موارد سبقت مجاز و با رعایت ضوابط سبقت.

ماده 120 ـ رانندگی در بخش وسط راه هایی کـه به وسیله خط کشی یا علایم دیگر به سه بخش تقسیم شده اند، به جز برای سبقت گرفتن یا گردش به چپ، بر حسب مورد با رعایت علایم و مقررات مربوط، ممنوع است.

ماده 121 ـ در راه هایی کـه به وسیله علایم، مانند خط کشی های یک خط ممتد و یا دو خط ممتد و یا موانع فیزیکی به دو بخش تقسیم شده اند، رانندگان موظفند از بخش راست راه حرکت کنند و حق ندارند از روی آنها بگذرند. در برخی از بخش های راه کـه یک خط از دو خط ممتد به خط بریده تبدیل شده است، رانندگانی کـه در سمت خط بریده در حرکتند مجاز به سبقت گرفتن و یا گردش به چپ، برحسب مورد و با توجه به طول خط بریده و با رعایت مقررات بخش های سبقت و گردش، می باشند.

ماده 122 ـ در راه های یک طرفه رانندگان و سیله نقلیه باید در جهت و مسیر مجاز عبور کنند و حرکت بر خلاف مسیر تعیین شده به هر شکل ممنوع است.

ماده 123 ـ در میدان هایی کـه به وسیله علایم، مانند خط کشی و یا موانع فیزیکی مشخص شده اند رانندگان وسایل نقلیه موظفند از سمت راست آنها گردش نمایند و حرکت در خلاف جهت تعیین شده ممنوع است؛ مگر آنکه به وسیله علایم دیگر، عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود.

ماده 124 ـ در راه هایی کـه عبور وسایل نقلیه کندرو مجاز اعلام گردیده اند، رانندگان این گونه وسایل نقلیه در هر حال مکلفند از اولین خط عبور سمت راست یا محل هایی کـه برای عبور آن ها تعیین شده حرکت نمایند.

ماده 125 ـ هنگامی کـه وسیله نقلیه ای از روبروی وسیله نقلیه دیگری در جهت مخالف حرکت می کند، راننده هریک از آنها بایستی تا حد امکان در طرف راست خود حرکت نماید و در صورت لزوم به حاشیه بخش سواره رو در جهت حرکت خود نزدیک شود. اگر در انجام این عمل مانع وجود داشته باشد و یا وسیله نقلیه دیگری مانع حرکت او شود، باید از سرعت خود کاسته و در صورت لزوم توقف نماید تا به وسایل نقلیه جهت مقابل اجازه عبور دهد.

بخش دوم ـ سرعت

ماده 126 ـ در راهها و مناطقی کـه میزان سرعت رانندگی به وسیله تابلو یا علایم دیگر راهنمایی و رانندگی معین نگردیده است، سرعت مجاز برای رانندگان وسایل نقلیه به قرار زیر می باشد: اول ـ در شهرها و مناطق مسکونی

الف ـ معابر شریانی درجه یک

1 ـ آزادراه ها حداقل 70 و حداکثر 125 کیلومتر در ساعت.

2 ـ بزرگراه ها حداکثر 100 کیلومتر در ساعت.

ب ـ معابر شریانی درجه دو

1 ـ خیابان های شریانی اصلی حداکثر 60 کیلومتر در ساعت.

2 ـ خیابان های شریانی فرعی حداکثر 50 کیلومتر در ساعت.

پ ـ معابر محلی ـ در این معابر و میدان ها حداکثر 30 کیلومتر در ساعت.

دوم ـ در راه های بیرون شهر و مناطق غیر مسکونی

الف ـ آزادراه ها ـ حداقل 70 و حداکثر 125 کیلومتر در ساعت.

ب ـ بزرگراه ها ـ حداکثر 115 کیلومتر در ساعت.

پ ـ جاده ها ـ روزها حداکثر 100 و شب ها حداکثر 90 کیلومتر در ساعت.

تبصره 1 ـ تردد اتوبوس، مینی بوس، و انواع بارکش ها به استثنای وانت ها در خط سوم (سرعت) آزادراه های شهری و بین شهری ممنوع است.

تبصره 2 ـ حداکثر سرعت مجاز برای وسایل نقلیه موتوری در هریک از خط های عبوری آزادراه ها با توجه به شرایط محل به وسیله علایم تعیین می گردد.

تبصره 3 ـ تغییرات بعدی در میزان سرعت های قید شده در راه های بیرون شهر و مناطق غیر مسکونی از سوی وزارت راه و ترابری تعیین و اعلام می گردد.

ماده 127 ـ علاوه بر آزادراه ها در محل هایی کـه بر حسب ضرورت با نصب تابلو یا علایم دیگر حداقل سرعت نیز معین گردیده است، رانندگی با سرعت کمتر از حداقل، مجاز نخواهد بود.

ماده 128 ـ رانندگان حق ندارند در راه ها آن قدر با سرعت کم حرکت نمایند کـه باعث کندی عبور و مرو ر یا نابسامانی آن بشوند، مگر آنکه برای پرهیز از خطر و تصادف ضروری باشد.

ماده 129 ـ رانندگان وسایل نقلیه موظفند در تقاطع هایی کـه چراغ راهنمایی و رانندگی یا مامور راهنمایی و رانندگی یا تابلوی ایست وجود ندارد، در سر پیچ ها جاده های تنگ و تپه ها و به طور کلی در محل هایی کـه موانعی در مسیر حرکت آنان وجود داشته باشد و همچنین هنگام بارندگی یا مه یا کولاک و مانند آنها از سرعت وسیله نقلیه تا حدی کـه برحسب مورد برای پرهیز از خطر یا تصادف ضرورت دارد، بکاهند و با سرعت مطمئن حرکت نمایند.

تبصره ـ الحاق 1396/05/08 ـ رانندگان موظفند در صورت نزدیک شدن به افراد استفاده کننده از صندلی چرخ دار (ویلچر) یا عصای سفید از سرعت خود بکاهند و با سرعت مطمئن حرکت کنند.

ماده 130 ـ رانندگان وسایل نقلیه هنگام عبور از معابر و گذرگاه های تنگ یا پر جمعیت و یا هنگامی کـه بیشتر از 50 متر مقابل آنها دیده نمی شود، مکلفند آهسته و با سرعت مطمئن حرکت کنند و در صورت احتمال وقوع حادثه یا اخلال در نظم و مزاحمت برای پیادگان، برحسب مورد، حرکت وسیله نقلیه را کند یا آن را متوقف سازند.

تبصره ـ الحاق 1396/05/08 ـ رانندگان موظفند در صورت نزدیک شدن به فرد استفاده کننده از عصای سفید کـه عصای خود را به علامت ایست به صورت افقی به رانندگان نشان می دهد، توقف نموده و پس از عبور آن فرد، به حرکت خود ادامه دهند.

ماده 131 ـ رانندگی با انواع دو چرخه های موتوردار در شب با سرعتی بیش از 40 کیلومتر در ساعت مجاز نیست، مگر این کـه نور چراغ جلوی آن ها برای تشخیص اشیا و انسان از فاصله 100 متری کافی باشد کـه در این صورت هم نمی توانند از حداکثر سرعت مقرر تجاوز نمایند.

بخش سوم ـ سبقت

ماده 132 ـ رانندگانی کـه قصد سبقت گرفتن از وسایل نقلیه ای را کـه در جهت آنان حرکت می نمایند دارند، در محل های مجاز و در صورت لزوم پس از روشن کردن چراغ راهنما و یا با دادن علامت لازم تنها از سمت چپ آنها سبقت گیرند و پس از سبقت و طی مسافت کافی، بار دیگر با روشن کردن چراغ راهنما و یا با دادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسیر قبلی خود قرار گیرند به نحوی کـه راه وسیله نقلیه ای کـه از آن سبقت گرفته شده بسته نشود یا موجب تصادف نشود. با وجود این سبقت گرفتن از طرف راست وسیله نقلیه ای کـه در حال گردش به چپ می باشد مجاز خواهد بود.

ماده 133 ـ مسیری کـه راننده می خواهد برای سبقت گرفتن وارد آن شود باید تا فاصله دور و مطمئنی از طرف مقابل خالی از هرگونه وسیله نقلیه بوده و تفاوت سرعت بین وسیله نقلیه او و وسیله نقلیه جلویی برای سبقت کافی باشد تا به این ترتیب موجب به خطر انداختن خود و ترافیک سمت مقابل نشده باشد.

ماده 134 ـ رانندگان وسایل نقلیه ای کـه از آن ها سبقت گرفته می شود باید راه را برای و سیله نقلیه ای کـه در حال سبقت گرفتن است باز کنند و بر سرعت خود نیفزایند.

ماده 135 ـ سبقت گرفتن در موارد زیر ممنوع است:

الف ـ در سر پیچ های تند و سربالایی کـه میدان دید راننده کم است.

ب ـ از 50 متر مانده به پیچ ها تا 50 متر پس از آن یا در تقاطع راه ها یا در تقاطع راه آهن، مگر آنکه به وسیله علایم، سبقت مجاز شناخته شده باشد.

پ ـ هنگامی کـه روشنایی و میدان دید به هر علت کافی نباشد.

ت ـ سبقت از وسیله نقلیه ای کـه خود در حال سبقت گرفتن است، مگر در راهی کـه به دلیل وجود سه خط عبور یا بیشتر، این عمل مجاز باشد.

ث ـ برای اتوبوس ها و کامیون ها در معابر شهری.

ج ـ از 100 متر مانده به ورودی تونل ها و پل ها تا انتهای آنها، مگر آنکه به وسیله علایم، سبقت مجاز شناخته شده باشد. چ ـ در نقاطی کـه با نصب علایم ویژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.

ح ـ هنگامی کـه وسیله نقلیه ای در فاصله ای نزدیک و غیر ایمن از روبرو در حال حرکت می باشد.

بخش چهارم ـ حق تقدم عبور

ماده 136 ـ رعایت مقررات مربوط به حق تقدم عبور برای همه اجباری است، مگر در مواردی کـه به موجب مقررات خاص یا علایم ویژه راهنمایی و رانندگی خلاف این حکم داده شده باشد.

ماده 137 ـ حق تقدم عبور وسایل نقلیه در تقاطع ها و میدان هایی کـه هیچگونه علامت و چراغ راهنمایی و رانندگی وجود نداشته باشد، به ترتیب زیر است:

الف ـ در تقاطع هم عرض اگر دو وسیله نقلیه ای کـه روبروی یکدیگر در حرکتند بخواهند با هم وارد خیابان مجاور واحدی شوند، حق تقدم عبور با وسیله ای است کـه به سمت راست گردش می کند.

ب ـ هر گاه دو یا چند وسیله نقلیه از دو یا چند راه مختلف به تقاطع هم عرض برسند، حق تقدم عبور با وسیله نقلیه ای است کـه در طرف راست وسیله نقلیه دیگر قرار دارد.

پ ـ هنگام ورود به میدان ها حق تقدم عبور با وسایل نقلیه ای است کـه در درون میدان در حال حرکت هستند.

ت ـ در سه راه ها حق تقدم عبور با وسیله نقلیه ای است کـه به طور مستقیم و در سمت و مسیر مجاز حرکت می کند حتی اگر عرض خیابانی کـه مسیر آن است از عرض راه تلاقی کننده کمتر باشد.

ماده 138 ـ در برخورد راه اصلی با راه فرعی حق تقدم با وسیله ای است کـه از راه اصلی عبور می کند. رانندگانی کـه از راه فرعی وارد راه اصلی می شوند، باید پیش از ورود به راه اصلی، در صورت لزوم توقف نموده و پس از رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه ای کـه در مسیر مجاز خود در راه اصلی و با سرعت مجاز عبور می کنند، وارد این راه بشوند.

ماده 139 ـ رعایت مقررات ماده (138) برای و سیله نقلیه ای کـه از راه خصوصی یا شانه راه یا گاراژ یا کوچه یا تعمیرگاه و مانند آن ها به معابر عمومی و ارد می شود نیز لازم است.

ماده 140 ـ و سیله نقلیه ای کـه در مسیر مجاز در حال حرکت است بر وسایل نقلیه متوقفی کـه در حال شروع حرکت به جلو یا عقب، گردش و یا دو ر زدن هستند حق تقدم عبور دارد.

ماده 141 ـ در گذرگاه پیاده کـه چراغ راهنمایی و رانندگی نداشته باشد، حق تقدم عبور با پیادگان است.

ماده 142 ـ در خیابان یا در تقاطعی کـه وسایل نقلیه روبروی یکدیگر حرکت می کنند، هر گاه وسیله ای بخواهد گردش به چپ کند حق تقدم با وسیله نقلیه ای است کـه مستقیم و در مسیر مجاز عبور می نماید. در محل توقف (پارک) کنار خیابان حق تقدم با وسیله ای است کـه ضمن حرکت به عقب مشغول توقف یا پارک کردن است.

ماده 143 ـ در راه هایی کـه مسیر حرکت وسایل نقلیه به علت وجود موانع ثابت اعم از وسایل نقلیه پارک شده، مصالح ساختمانی، اشیاء، عملیات عمرانی، حفاری و خرابی راه بسته و یا برای عبور از مسیر مجاز کافی نباشد، حق تقدم عبور با وسایل نقلیه ای است کـه مسیر عبور آنها باز یا سهم عبور بیشتری را دارا می باشد.

ماده 144 ـ در راه های کوهستانی و یا راه های شیب دار با ویژگی های مشابه راه های کوهستانی کـه در آنها عبور از کنار وسایل نقلیه طرف مقابل غیرممکن و یا مشکل می باشد، راننده ای کـه در جهت سرازیری در حرکت است باید به کنار راه رفته و به راننده ای کـه در جهت سربالایی در حرکت است تقدم عبور بدهد.

تبصره ـ در راه های مسطح کـه دو طرف راه منتهی به کوه و پرتگاه می باشد حق تقدم عبور با وسایل نقلیه ای است کـه در طرف پرتگاه قرار دارند.

ماده 145 ـ در راه های مندرج در ماده (144) کـه در کنار آن جای توقف (پارک) یا شانه کافی وجود دارد به نحوی کـه راننده می تواند با استفاده از آن به کنار برود و با استفاده از آن از عقب رفتن یکی از وسایل نقلیه جلوگیری کند، راننده واقع در جهت سربالایی باید با استفاده از آن به راننده واقع در جهت سرازیری اجاره عبور دهد. چنانچه یکی از دو وسیله ای کـه می خواهند از کنار یکدیگر عبور کنند به منظور امکان عبور، مجبور به عقب رفتن بشود، این عمل را باید وسیله ای کـه در جهت سرازیری قرار دارد انجام دهد، مگر آنکه به طور آشکار انجام آن از سوی راننده واقع در جهت سربالایی آسانتر باشد.

بخش پنجم ـ استفاده از چراغ ها

ماده 146 ـ راننده وسیله نقلیه ای کـه شب در حرکت است و همچنین در هر محل یا زمان دیگری کـه به علت نبودن نور کافی ناشی از ابری بودن هوا، وجود مه، باران، برف، عبور از تونل و مانند آنها دید کافی وجود ندارد، باید چراغ های وسایل نقلیه را به ترتیب مقرر در مواد بعدی روشن نماید.

ماده 147 ـ در خیابان ها و جاده هایی کـه نور کافی وجود دارد باید تنها از چراغ های جانبی جلو و عقب در صورت خرابی ناگهانی چراغ های جانبی جلو از چراغ عبور (نور پایین) استفاده شود.

ماده 148 ـ هنگامی کـه چراغ ها باید روشن باشند، اگر چند وسیله نقلیه متصل به هم حرکت کنند، روشن کردن چراغ هایی کـه با توجه به محل نصبشان پوشیده می شوند ضرورت ندارد ولی در هر حال چراغ های جلوی وسیله اولی و چراغ های عقب وسیله آخری باید روشن باشند.

ماده 149 ـ رانندگان وسایل نقلیه موتوری موظفند کـه در جاده ها از چراغ رانندگی (نور بالا) استفاده کنند تا بتوانند کلیه اشیا و اشخاص را در فاصله دور ببینند، مگر در موارد زیر کـه باید از چراغ عبور (نور پایین) استفاده نمایند:

الف ـ هنگام روبرو شدن با وسیله نقلیه ای کـه از جهت مخالف حرکت می کند. در این صورت راننده باید از فاصله حداقل 150 متری از چراغ عبور (نور پایین) استفاده نماید تا راننده طرف مقابل بتواند به راحتی و بدون خطر به راه خود ادامه دهد. در عین حال برای جلوگیری از تابش خیره کننده نور به چشم رانندگان دیگر، می توان بر حسب مورد از چراغ های کوچک یا چراغ های مه شکن استفاده نمود.

ب ـ هنگامی کـه وسیله نقلیه از فاصله نزدیک عقب وسیله نقلیه دیگری کـه درحال حرکت است عبور می کند، مگر وقتی کـه درحال سبقت گرفتن باشد.

ماده 150 ـ چراغ های جلو وسایل نقلیه ای کـه در شانه راه ها (به استثنای آزادراه ها و بزرگراه ها) توقف می نمایند با دیدن حرکت وسایل نقلیه ای کـه از مقابل در حرکتند باید خاموش شود و برای تشخیص وجود و ابعاد وسیله نقلیه، چراغ های کوچک و جانبی را روشن نمایند.

ماده 151 ـ استفاده از چراغ های چشمک زن و رنگارنگ در وسایل نقلیه ممنوع است، مگر در مواردی کـه به موجب این آیین نامه مجاز باشد.

بخش ششم ـ گردش

ماده 152 ـ قواعد گردش در تقاطع ها به شرح زیر است:

الف ـ برای گردش به راست باید با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسایل نقلیه ای کـه در جلو و عقب حرکت می کنند با فاصله کافی و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما و یا با دادن علامت، وارد خط عبور سمت راست شده و به طور کامل از کنار تقاطع بگذرند.

ب ـ برای گردش به چپ باید با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسایل نقلیه ای کـه در جلو و عقب حرکت می کنند از فاصله کافی و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و یا با دادن علامت وارد مسیر مجاز سمت چپ شده به طوری کـه پس از ورود به تقاطع، وسیله نقلیه در حدود مرکز تقاطع قرار گیرد و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه ای کـه مستقیم و در مسیر و محل مجاز در حرکتند با حداقل سرعت به چپ گردش نماید به نحوی کـه پس از ورود به خیابان مورد نظر در مجاورت محور وسط آن خیابان قرار گیرد.

پ ـ برای گردش به چپ در راه های بیرون شهر کـه منحصر به دو خط عبور رفت و برگشت بوده و مانع فیزیکی وسط جاده وجود نداشته باشد، رانندگان وسایل نقلیه موظفند وسیله نقلیه را در شانه راه و در صورت نبودن آن، در منتهی الیه سمت راست راه متوقف نموده و سپس با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسایل نقلیه ای کـه به طور مستقیم در حال حرکت می باشند و با استفاده از چراغ راهنما و یا با دادن علامت اقدام به گردش نمایند.

ماده 153 ـ در راه های یک طرفه برای گردش به چپ، رانندگان موظفند وسیله نقلیه را به منتهی الیه طرف چپ خیابان هدایت و سپس به چپ گردش کنند.

ماده 154 ـ دور زدن در فاصله 150 متری پیچ ها و سربالایی ها و تونل ها کـه میدان دید کافی نیست و همچنین از روی خط پر یا ممتد (یک خطه ممتد یا دو خطه ممتد) ممنوع است..

ماده 155 ـ به عقب راندن وسیله نقلیه در آزادراه ها و بزرگراه ها و ورودی و خروجی آنها ممنوع می باشد. در راه های دیگر به هنگام ضرورت، با احتیاط کامل برای پرهیز از وقوع هرگونه حادثه و بسته شدن راه عبور وسایل دیگر، مجاز است.

ماده 156 ـ در تقاطع هایی کـه با ترسیم جهت نما بر سطح آنها مسیر حرکت مشخص شده، رانندگان موظفند تنها در همان جهت ترسیم شده بر سطح تقاطع به حرکت خود ادامه دهند. در معابری کـه با ترسیم جهت نما بر سطح آن مسیر حرکت مشخص شده، رانندگان تا حد امکان مسیر مشخص شده بر سطح معبر را دنبال می کنند، مگر اینکه قصد تغییر خط یا توقف یا گردش داشته باشند کـه در این صورت با رعایت کامل مقررات، از مسیر مشخص شده خارج می شوند.

بخش هفتم ـ توقف

ماده 157 ـ رانندگان تاکسی های خطی و بیسیم دار هنگامی کـه مسافر ندارند باید در ایستگاه های تعیین شده توقف کنند.

ماده 158 ـ کلیه رانندگان وسایل نقلیه برای سوار و پیاده کردن مسافران و یا سرنشینان خود باید تنها در محل های مجاز و یا در منتهی الیه سمت راست سواره رو توقف نمایند.

تبصره ـ سوار و یا پیاده کردن مسافران وسایل نقلیه عمومی بین شهری در صورت و جود پایانه مسافربری در شهر، تنها در پایانه یاد شده مجاز است.

ماده 159 ـ هرگونه توقف کوتاه یا طولانی وسایل نقلیه در خط های عبور یا مسیر وسایل نقلیه و پیادگان و همچنین توقف وسایل نقلیه در حاشیه راه ها برای عرضه و خرید و فروش کالا کـه موجب تجمع اشخاص و یا وسایل نقلیه در محل یا انحراف دید و یا کاهش توجه رانندگان از رانندگی و احتمال وقوع تصادف گردد ممنوع است. رانندگان وسایل نقلیه در صورت توقف اضطراری کـه امکان انتقال وسیله نقلیه به بیرون خط و یا مسیر عبوری وجود نداشته باشد، موظفند با نصب علایم، از فاصله 70 متری رانندگان وسایل نقلیه دیگر و پیادگان را آگاه نمایند.

ماده 160 ـ هیچ راننده ای مجاز نیست وسیله نقلیه ای را کـه موتور آن روشن است حتی در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پیاده و دور گردد. در معابر شیب دار پس از توقف، رانندگان باید چرخ های جلو وسیله نقلیه را به سمت کناره راه بپیچانند و سپس با رعایت دیگر نکات ایمنی، موتور را خاموش و پیاده شوند، مگر در راه هایی کـه کناره آنها منتهی به پرتگاه باشد.

ماده 161 ـ رانندگان وسایل نقلیه در موارد زیر موظفند به ترتیبی کـه مقرر می شود توقف نمایند:

الف ـ هنگام برخورد با وسایل نقلیه امدادی کـه دستگاه های آگاه سازی شنیداری یا دیداری خود را به کار انداخته باشند تا حد امکان وسیله نقلیه را در مسیر مجاز خود به سمت راست راه هدایت و راه را برای آنها باز کنند و در صورت لزوم تا گذشتن وسایل نقلیه امدادی متوقف شوند.

ب ـ پیش از ورود به تقاطعی کـه علایم یا مامور راهنمایی و رانندگی ندارند، باید بایستند و سپس با احتیاط کامل از تقاطع بگذرند.

پ ـ پیش از رسیدن به گذرگاه پیاده و در صورت حضور یا عبور اشخاص باید وسیله نقلیه خود را متوقف سازند و همچنین با دادن علامت رانندگان پشت سر را نیز به توقف دعوت نمایند تا پیادگان با آرامش عبور کنند.

ت ـ هنگام برخورد با اتومبیل های مدارس کـه برای سوار و پیاده کردن دانش آموزان در حال توقف می باشند، توقف نمایند تا دانش آموزان با ایمنی کامل از عرض راه عبور کنند.

ث ـ در تقاطع های همسطح راه آهن و یا راه آهن شهری، هنگامی کـه علایم الکتریکی یا مکانیکی یا پرچم قرمز یا سوت قطار نزدیک شدن آن را اعلام می دارد یا دروازه عبور بسته شده یا در حال باز و بسته شدن است و یا مسیر عبوری از روی ریل متراکم باشد، باید لااقل در پنج متری علامت یا دروازه توقف کامل کنند تا قطار بگذرد و تقاطع برای عبور آزاد گردد.

تبصره 1 ـ حرکت در پوشش وسایل نقلیه امدادی برای وسایل نقلیه دیگر ممنوع است.

تبصره 2 ـ در معابر متقاطع با راه آهن، حسب مورد، شهرداری ها یا وزارت راه و ترابری موظف به ایجاد گذرگاه غیر هم سطح می باشند.

ماده 162 ـ رانندگان وسایل نقلیه موتوری به ویژه اتومبیل های مدارس و وسایل نقلیه کـه حامل مواد خطرناک می باشند، در محل تقاطع راه آهن هرچند علامتی وجود نداشته باشد باید به طور کامل توقف کنند و پس از اطمینان از بی خطر بودن معبر، از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از روی ریل ها، مجاز به تعویض دنده نمی باشند.

ماده 163 ـ اصلاح 1396/05/08 ـ ایستادن یا توقف وسایل نقلیه در محل های زیر ممنوع است:

الف ـ پیاده رو و گذرگاه پیاده.

ب ـ مقابل ورودی خیابان ها و جاده ها و کوچه ها یا ورودی و خروجی اتومبیل روی ساختمان ها.

پ ـ داخل تقاطع.

ت ـ در فاصله 15 متری میدان یا تقاطع یا سه راه ها یا تقاطع راه آهن.

ث ـ در فاصله 15 متری شیرهای آب آتش نشانی و شیرهای آب نصب شده در راه ها.

ج ـ در فاصله 15 متری اطراف چراغ های راهنمایی و رانندگی و یا محل هایی کـه توقف وسایل نقلیه مانع دید علایم راهنمایی و رانندگی بشود.

چ ـ از ابتدا تا انتهای پیچ ها.

ح ـ در فاصله 15 متری ورودی و یا خروجی مراکز آتش نشانی، پلیس و بیمارستانها و فوریت های پزشکی.

خ ـ کنار وسایل نقلیه ای کـه خود متوقف می باشند (توقف دوبله).

د ـ روی پل ها و درون تونل ها و معابر در ارتفاع.

ذ ـ در خیابان هایی کـه پیاده رو آن قابل عبور نبوده و پیادگان مجبورند از بخشی از سواره رو عبور کنند.

ر ـ در ایستگاه های وسایل نقلیه همگانی و حریم آنها کـه با علایم راهنمایی و رانندگی مشخص است.

ز ـ در محل هایی کـه علایم راهنمایی و رانندگی مانند تابلوهای توقف ممنوع و یا ایستادن ممنوع و یا خط کشی های شطرنجی در سطح تقاطع و یا معابر نیز دلالت بر ممنوعیت توقف نماید.

ژ ـ در هر نقطه از معابر در حال تعمیر، شستشو و تعویض روغن و نیز در طول مسیرهای ویژه اتوبوس و دوچرخه و همچنین در طول مسیر و خط های عبور آزادراه ها.

س ـ در جاهایی کـه دستگاه توقف سنج (پارکومتر) نصب شده و یا توقف با کارت پارک یا انواع دیگر تجهیزات توقف سنج با علایم مشخص کننده، مجاز می باشد، به علت پرداخت نکردن هزینه توقف و یا نداشتن کارت پارک مجاز و یا پایان زمان توقف.

ش ـ در محل توقف اختصاصی معلولین و جانبازان.

تبصره ـ مراجع مسئول موظفند هنگام استفاده از پارکومتر، کارت پارک و مشابه آنها و همچنین در محل هایی کـه تابلوهای ایستادن ممنوع، توقف ممنوع و حمل با جرثقیل و مانند آن نصب می نمایند، به وسیله تابلو مستطیل شکلی در زیر تابلوهای یاد شده زمان های ممنوعیت توقف و حمل با جرثقیل را اعلان کنند.

بخش هشتم ـ مقررات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه

ماده 164 ـ رانندگان و سرنشینان هر نوع موتورسیکلت و دو چرخه موتوردار باید به کلاه ایمنی مجهز باشند و در طول حرکت از آن استفاده نمایند.

ماده 165 ـ رانندگان موتورسیکلت نباید در یک خط عبور به موازات و در کنار خودرو ها حرکت کنند.

ماده 166 ـ رانندگان موتورسیکلت باید هنگام رانندگی تنها روی زین موتورسیکلت بنشینند و حق ندارند شخص دیگری را بر ترک سوار کنند، مگر آنکه در ترک نیز یک زین کامل برابر استاندارد ساخت موتورسیکلت نصب شده یا موتورسیکلت دارای یدک پهلو (سایدکار) باشد.

ماده 167 ـ عبور موتورسیکلت و موتور گازی و دو چرخه سوار از پیاده رو و وسط دستجات، بازار و نقاط شلوغ ممنوع است.

ماده 168 ـ موتورسیکلت سواران و دوچرخه سواران حق ندارند هنگام رانندگی بار نامتعارف و اشیای دیگری حمل کنند یا حرکت نمایشی یا اعمالی انجام دهند کـه نیازمند برداشتن دست های آنان از روی فرمان باشد.

ماده 169 ـ راندن موتورسیکلت، موتور گازی و دو چرخه هنگام لغزنده بودن راه ها ممنوع است.

ماده 170 ـ رانندگی با دو چرخه فاقد زین ممنوع است.

ماده 171 ـ دو ترکه سوار کردن اشخاص رو ی دو چرخه ممنوع است، مگر آنکه زین اضافی استاندارد برای این کار داشته باشد.

ماده 172 ـ دوچرخه سواران مکلفند: الف ـ هنگام حرکت به طور کامل از طرف راست راه عبور نمایند و برای گذشتن از وسایل نقلیه ای کـه در کنار راه توقف کرده اند منتهای احتیاط را به عمل آورند. ب ـ در صورت زیاد بودن تعداد دوچرخه سواران، باید در یک ردیف حرکت کنند، مگر آنکه معبر ویژه ای برای آنها اختصاص داده شده باشد. در این صورت حق ندارند بیرون معبر ویژه عبور و مرور نمایند.

فصل دهم ـ مقررات مختلف

ماده 173 ـ رانندگان وسایل نقلیه ای کـه در پشت سر وسیله نقلیه دیگر حرکت می کنند، موظفند فاصله مناسبی را برای جلوگیری از تصادف حفظ کنند. چگونگی رعایت فاصله مناسب به وسیله متن های آموزشی تهیه شده و با روش قاعده دو ثانیه از طریق کتاب های آموزشی موضوع تبصره ماده (97) این آیین نامه، به درخواست کنندگان گواهی نامه آموزش داده می شود.

ماده 174 ـ کامیون های بزرگ و وسایل نقلیه دیگری کـه دارای یدک های طویل هستند و همچنین وسایل نقلیه ای کـه به صورت کاروان و دسته جمعی در یک ستون در جاده ها حرکت می کنند، هنگام عبور باید فاصله بیشتری با وسایل نقلیه جلوی خود داشته باشند به طوری کـه وسیله نقلیه دیگری کـه از آنها سبقت می گیرد، بتواند پس از سبقت بار دیگر در جلو آنها وارد مسیر مجاز عبور خود شوند.

ماده 175 ـ سوار کردن بیش از ظرفیت مجاز تعیین شده در وسیله نقلیه و همچنین گذاشتن بار یا اشیا دیگر در قسمت جلو یا عقب آن اعم از درون یا بیرون کـه مانع دید راننده گردد ممنوع است.

ماده 176 ـ رانندگان وسایل نقلیه سنگین هنگام عبور از جاده های کم عرض و باریک یا عقب راندن، باید یک نفر کمک راننده برای پرهیز از هرگونه خطری همراه داشته باشند.

ماده 177 ـ حرکت با دنده خلاص در سرازیری ها ممنوع است.

ماده 178 ـ وسایل نقلیه نباید از رو ی لوله های آب آتش نشانی کـه برای خاموش کردن آتش در خیابان قرار گرفته اند، عبور نمایند، مگر با اجازه متصدیان آتش نشانی.

ماده 179 ـ رانندگان تاکسی ها و وسایل نقلیه مسافربری موظفند موارد زیر را رعایت نمایند:

الف ـ سوار کردن مسافر با داشتن مسافر قبلی در تاکسی های تلفنی، بی سیم و یا موسسات و یا شرکت های تاکسیرانی دربست، ممنوع است.

ب ـ رانندگان تاکسی ها موظفند پس از سوار شدن مسافر و هنگام شروع به حرکت، تاکسی متر را به کار اندازند. در صورت نداشتن یا خرابی تاکسی متر حق کار کردن ندارند، مگر در نقاطی کـه شهرداری نصب تاکسی متر را ضروری اعلام نکرده باشد.

پ ـ رانندگان وسایل نقلیه عمومی دیگر کـه دربست کرایه داده می شوند نباید بدون رضایت کرایه کننده شخص دیگری را سوار کنند.

ت ـ خودداری از بردن مسافر برای وسایل نقلیه عمومی و همچنین نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است، مگر اینکه بر اساس ضوابط مربوط خارج از خدمت (سرویس) باشند.

ث ـ رانندگان وسایل نقلیه عمومی و کمک رانندگان آنها نباید با مسافران با خشونت و بی احترامی رفتار نمایند.

ماده 180 ـ رانندگان حق ندارند ضمن رانندگی، دخانیات استعمال نمایند یا خوراکی یا آشامیدنی میل کنند و استفاده از هرگونه وسایل و تجهیزات مانند تلفن همراه کـه باعث انحراف ذهنی و رفتاری راننده گردد ممنوع است. رانندگان موظفند در هرحال به طور کامل به جلو توجه داشته باشند.

ماده 181 ـ رانندگی برای کسی کـه نوشابه الکلی یا مواد مخدر و دارو های خواب آور مصرف کرده تا رفع کامل آثار آن ممنوع است.

تبصره ـ در مواردی کـه ماموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه به وجود حالت مستی و یا حالت غیرعادی ناشی از مصرف مواد یاد شده به راننده ای ظنین شوند، موظفند وسیله نقلیه را متوقف ساخته و بلافاصله میزان الکل خون راننده و مانند آن را از طریق آزمایش های لازم تعیین و از رانندگی وی جلوگیری نموده و متخلف را برای تعیین تکلیف به مراجع مربوط معرفی نمایند.

ماده 182 ـ سوار کردن اشخاص آلوده به کثافات در وسایل نقلیه عمومی مسافربری مجاز نیست.

ماده 183 ـ راننده موظف است هنگام رانندگی، گواهی نامه رانندگی خویش، بیمه نامه شخص ثالث خودرو و کارت شناسایی خودرو را همراه داشته باشد و در صورت درخواست ماموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه، آنها را تسلیم نماید. مامور موظف است پس از ملاحظه و بررسی مدارک آنها را بازگرداند، مگر در مواردی کـه به موجب قانون یا آیین نامه، اخذ گواهی نامه به منظور درج تخلف در آن ضرورت داشته باشد. در این صورت در برابر دادن رسید، گواهی نامه اخذ می گردد.

ماده 184 ـ استفاده از بوق های شیپوری، سوت بلبلی و به طور کلی هر نوع وسیله آگاه سازی صوتی با صدای ناهنجار و غیرعادی در مناطق مسکونی و همچنین زدن بوق ممتد یا غیر ضروری یا مکرر و یا زدن بوق در محل هایی کـه این عمل به وسیله علایم منع شده است، ممنوع است. استفاده از بوق برای مقاصدی مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و باز کردن درب منزل، خداحافظی و مانند آنها ممنوع است.

ماده 185 ـ وسایل نقلیه امدادی کـه مجاز به داشتن چراغ گردان یا آژیر خطر ویژه می باشند تنها هنگامی کـه برای انجام ماموریت های مهم و فوری در حرکتند، باید از آنها استفاده نمایند.

ماده 186 ـ وسایل نقلیه انتظامی و امدادی، هنگامی کـه برای انجام ماموریت فوری در حرکتند در صورت به کار بردن چراغ گردان ویژه اعلام خطر یا آژیر، تا حدودی کـه موجب بروز تصادف نشود، مجاز به انجام اعمال زیر می باشند:

الف ـ توقف در محل ممنوعه.

ب ـ تجاوز از سرعت مجاز و سبقت از سمت راست وسیله نقلیه دیگر.

پ ـ عبور از طرف چپ راه و همچنین دور زدن در نقاط ممنوعه.

ت ـ گذشتن از چراغ قرمز یا رعایت نکردن علایم دیگر ایست، مشروط به این کـه از سرعت وسیله نقلیه در این گونه محل ها تا حداقل امکان کاسته شود.

ماده 187 ـ درهای وسایل نقلیه در حال حرکت باید به طور کامل بسته باشد و باز کردن آنها پیش از توقف کامل مجاز نیست.

ماده 188 ـ اتومبیل های مدارس تنها هنگام سوار و پیاده کردن دانش آموزان حق استفاده از علایم دیداری یاد شده در ماده (60) را دارند.

ماده 189 ـ استفاده از لاستیک های فرسوده و غیراستاندارد در وسایل نقلیه ممنوع است. هنگام برف و یخبندان و به طور کلی در صورت اعلام مقامات مرتبط و یا ماموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه، رانندگی با وسیله نقلیه ای کـه چرخ های آن به زنجیر و یا لاستیک یخ شکن مجهز نباشد، ممنوع است.

ماده 190 ـ راندن و سیله نقلیه ای کـه بیش از ظرفیت مندرج در کارت مشخصات، بار یا مسافر گرفته ممنوع است.

ماده 191 ـ عبور وسایل نقلیه از میان دستجات ارتش یا ماموران انتظامی یا دانش آموزان یا تشییع کنندگان جنازه ها یا دیگر دستجات تشریفاتی و بوق زدن در این گونه موارد مجاز نیست.

ماده 192 ـ عبور وسایل نقلیه از پیاده رو ها و توقف آن ها روی پیاده رو ممنوع است.

ماده 193 ـ سوار شدن و سوار کردن اشخاص رو ی گلگیر یا رکاب یا سایر قسمت های بیرونی وسایل نقلیه ممنوع است.

ماده 194 ـ راندن و یا حرکت با اسکیت و اسکوتر و مانند آن ها در معابر عمومی ممنوع است، مگر در مسیرهایی کـه از سوی راهنمایی و رانندگی با نصب تابلو ویژه، مجاز اعلام شده باشد.

ماده 195 ـ عبور وسایل نقلیه سنگین کـه حداکثر سرعت آنها از 15 کیلومتر در ساعت تجاوز نمی کند مانند تراکتورهای زنجیری و غلطک های جاده کوبی و غیره باید پیش از رسیدن آنها به اولین پست راه آهن یا ایستگاه، خبر داده شود تا تدارک احتیاطی لازم برای عبور بی خطر آنها از تقاطع راه آهن فراهم گردد.

ماده 196 ـ رانندگان این گونه وسایل نقلیه موظفند هنگامی کـه عبور آنها از تقاطع راه آهن مجاز است پیش از رسیدن به آن توقف کامل کنند و پس از دیدن دو طرف و اطمینان از نبودن خطر احتمالی از آنجا بگذرند. هنگامی کـه نزدیک شدن قطار به وسیله علایم یا صدای لکوموتیو اعلام می شود، تا عبور قطار نباید از تقاطع عبور نمایند.

ماده 197 ـ هر گاه مامور راهنما در محل تقاطع راه آهن حضور داشته باشد، عبور از تقاطع باید با فرمان او انجام گیرد.

ماده 198 ـ هیچکس حق ندارد وسیله نقلیه ای را کـه متعلق به او نیست یا راننده آن نمی باشد، بدون اجازه کسی کـه آن را در اختیار دارد از محل خود حرکت دهد یا با آن رانندگی کند، مگر ماموران انتظامی با رعایت قوانین و مقررات و در چارچوب وظایف قانونی.

ماده 199 ـ هیچکس حق ندارد به شخصی کـه گواهی نامه رانندگی ندارد اجازه رانندگی با وسیله نقلیه خود را بدهد. با متخلف برابر مقررات کیفری رفتار خواهد شد.

ماده 200 ـ هیچکس حق ندارد وسیله نقلیه ای را کـه طبق نظر کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه دارای عیب و نقص فنی بوده یا وسایل ایمنی کامل مقرر در این آیین نامه را نداشته باشد، در راه ها براند.

ماده 201 ـ ماموران راهنمایی و رانندگی یا پلیس راه، حسب مورد، پس از اعلام مراجع صلاحیت دار به منظور پیشگیری از حوادث مکلفند از عبور و مرور در راه هایی کـه به علت خرابی، جاری شدن سیل، ریزش کوه و بهمن و یا علت های دیگر خطرناک می باشند تا تعمیر و رفع علت ‍های خطر، جلوگیری به عمل آورده و یا از حرکت وسایل نقلیه غیر مجهز به تجهیزات لازم ممانعت به عمل آورند.

ماده 202 ـ صدور مجوز جابجایی مسافر در شهرها و حومه آنها با شهرداری محل می باشد.

ماده 203 ـ حمل مسافر با وسایل نقلیه باربری ممنوع است. همچنین حمل مسافر با وسایل نقلیه ای کـه دارای پلاک شخصی بوده و پیشتر مجوز لازم برای جابجایی مسافر از وزارت راه و ترابری و یا شهرداری دریافت ننموده باشند، ممنوع می باشد؛ مگر در شرایط اضطراری و با اجازه پلیس راه و یا راهنمایی و رانندگی.

تبصره ـ الحاق 1387 ـ در مواردی کـه نیروهای انتظامی و نظامی در راستای انجام ماموریت های عملیاتی ناگزیر به انتقال مامورین با وسایل نقلیه باربری هستند استفاده از قسمت بار خودروهای مذکور برای انتقال مامورین مجاز است.

ماده 204 ـ در صورت نبود امکانات لازم برای رساندن مجروحان به مراکز درمانی، کلیه رانندگان مکلفند همکاری لازم را برای رساندن مصدومان تصادفات رانندگی به اولین مرکز درمانی انجام دهند.

ماده 205 ـ هیچکس حق ندارد در حالی کـه سوار دوچرخه یا کفش های چرخ دار یا سه چرخه های بدون رکاب مانند اسکیت و اسکوتر یا اتومبیل های اسباب بازی است به وسایل نقلیه در حال حرکت تکیه نماید و آنها را وسیله حرکت خود یا حرکت وسیله ای کـه بر آن سوار است قرار دهد. تکیه نمودن و آویزان شدن اشخاص نیز به وسایل نقلیه ممنوع است.

ماده 206 ـ ریختن شیشه، بطری، میخ، سیم، حلبی، مایعات لزج و چرب، نخاله های ساختمانی و زباله، مصالح ساختمانی، شستشوی وسایل نقلیه، ایجاد موانع و به طور کلی هر عملی کـه باعث سد راه و ایجاد خطر و انحراف وسایل نقلیه از مسیر حرکت باشد بر روی راه ها، شانه جاده ها و حریم قانونی آنها ممنوع است. همچنین ریختن هرگونه زباله، ضایعات و اشیا، آب دهان و مانند آن از درون خودرو به وسیله راننده و یا سرنشینان ممنوع است.

ماده 207 ـ نصب هر نوع علایم و پلاک های متفرقه و همچنین الصاق یا نصب یا نقش هر نوع آگهی، نوشته، عکس و نوشتن عبارات و ترسیم نقوش روی شیشه ها یا بدنه درونی یا بیرونی وسایل نقلیه به منظور تجارت، تبلیغ، نمایش و مانند آن ممنوع است؛ مگر بر اساس ضوابطی کـه به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور خواهد رسید. در مورد جاده ها با تصویب وزارت راه و ترابری اقدام می شود.

ماده 208 ـ حرکت وسایل نقلیه دارای چرخ فلزی در معابر شهری مجاز نیست.

ماده 209 ـ اعمال زیر در خیابان ها و معابر شهری ممنوع است:

الف ـ ورزش و مسابقه های ورزشی، مسابقه با اسب یا حیوانات دیگر و وسایل نقلیه، بدون کسب مجوز از مقامات صلاحیت دار.

ب ـ بستن، خوراک دادن و رها کردن دام ها و پرندگان.

پ ـ انجام هرگونه حرکات پرشی، نمایشی، تک چرخ، دور زدن درجا، رانندگی همراه با صدای ناهنجار و ممتد بوق یا صدای اگزوز و اصطکاک چرخ ها و مانند آنها.

ماده 210 ـ هر کس کـه مسئول حرکت و هدایت حیوانات است، هنگام عبور از عرض یا طول معابر در شب باید از علایم سیار مانند (فانوس، چراغ های الکتریکی، دستانه یا راکت شبرنگ دار) استفاده نماید. رانندگان موظفند با دیدن حرکت گله و رمه از سرعت خود کاسته و در صورت لزوم تا عبور احشام توقف نمایند. به هرحال عبور دادن حیوانات از نقاط مشخص شده و تا حد امکان دارای روشنایی ضرورت دارد.

ماده 211 ـ دستگاه های مسئول موظفند پیش از بسته شدن تمام یا بخشی از راه برای انجام هر نوع عملیات اجرایی اعم از تعریض، تعمیر، نگهداری، حفاری و مانند آنها، هماهنگی های لازم را انجام داده و با اطلاع ادارات راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه اقدام و مراتب را به آگاهی مردم برسانند.

ماده 212 ـ اشخاصی کـه به هر عنوان روی راه های عمومی کار می کنند، موظفند پیش از شروع به کار، علایم ایمنی عبور و مرور را بر اساس ضوابط و استاندارد های ایمنی در عملیات اجرایی راه ها کـه به تایید مسئولین مرتبط می رسد در محل نصب و همچنین لوازم کار، لباس های کارگران و وسایل نقلیه خود را به علایم هشداردهنده مجهز نمایند. در غیر این صورت ماموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه موظفند از کار آنان جلوگیری به عمل آورند.

ماده 213 ـ شهرداری ها و ماموران متصدی ایجاد فضای سبز، نصب کننده اتاقک (کیوسک) تلفن و مانند آنها موظفند مثلث دید رانندگان را در تقاطع ها باز نگهدارند.

ماده 214 ـ جز ماموران صلاحیت دار هیچکس حق ندارد برای هدایت، حفاظت و کنترل وسایل نقلیه در سواره رو خیابان بایستد یا قدم بزند.

ماده 215 ـ پیادگان موظفند که:

الف ـ در محل هایی کـه پیاده رو وجود دارد از سطح سواره رو استفاده نکنند.

ب ـ در محل هایی کـه پیاده رو وجود ندارد یا در صورت وجود به دلایلی غیرقابل تردد باشد باید از منتهی الیه سمت چپ سواره رو و عکس جهت حرکت وسایل نقلیه عبور نمایند.

پ ـ برای گذشتن از عرض راه، تنها از گذرگاه های پیاده، پل های هوایی و گذرگاه های زیرزمینی مجاز عبور نمایند. ت ـ از دویدن، پریدن و ورود ناگهانی به سطح سواره رو خودداری کرده و مراقب حرکت وسایل نقلیه باشند.

ث ـ از حصار آزادراه ها نگذرند و در بزرگراه ها و خیابان ها از لابلای درختان و گل بوته های حاشیه و میانه راه عبور نکنند.

ج ـ در تقاطع ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود (چراغ عابر) حرکت نمایند و هنگامی کـه چراغ عابر قرمز بود عبور نکنند. چ ـ از موانع و خط کشی خطوط ویژه، سواره رو خیابان ها و میدان ها عبور نکنند.

ح ـ در بزرگراه ها و خیابان های اصلی، از خارج از گذرگاه های تعیین شده عبور نکنند.

خ ـ در سواره رو خیابان برای سوار شدن به وسیله نقلیه و همچنین صحبت کردن یا خرید و فروش با راننده یا سرنشینان وسایل نقلیه، توقف نکنند.

ماده 216 ـ رانندگی با وسایل نقلیه دارای پلاک دولتی کـه علامت مشخص کننده روی شیشه یا دیگر قسمتهای تعیین شده آن الصاق یا نصب نشده باشد، ممنوع است.

ماده 217 ـ رانندگانی کـه دچار معلولیت و یا ناشنوایی هستند باید با علامت ویژه ای کـه روی شیشه عقب وسیله نقلیه الصاق می شود، دیگر رانندگان را از وضعیت خود آگاه سازند تا رانندگان با دیدن آن علامت، علاوه بر رعایت مقررات این آیین نامه، احتیاط لازم را بنمایند.

ماده 218 ـ شهرداری ها موظفند پیاده روهای استاندارد، هموار و ایمن با در نظر گرفتن عبور سالخوردگان و معلولان با صندلی چرخ دار و یا بدون آن، در حاشیه معابر شهری ایجاد کنند و با توجه به موقعیت جغرافیایی شهر، در محل های مناسب نیز مسیر عبور دوچرخه سواران را تا حد امکان و به صورت جداگانه ایجاد نمایند.

ماده 219 ـ شهرداری ها موظفند به منظور افزایش ایمنی عبور و مرور، با همکاری زیر مجموعه های وزارت نیرو، برای تامین روشنایی معابر شهرها اقدام نمایند.

ماده 220 ـ رانندگان و سرنشینان وسایل نقلیه موظفند هنگام حرکت و سیله نقلیه کمربندهای ایمنی خود را بسته نگاه دارند.

تبصره ـ سوارکردن کودکان کمتر از 12 سال در صندلی جلو و سیله نقلیه و همچنین در آغوش داشتن کودک هنگام رانندگی ممنوع است.

ماده 221 ـ باز گذاشتن در صندوق عقب وسیله نقلیه در حال حرکت، یا نصب پرده یا کرکره یا هر چیز دیگری کـه مانع دید عقب وسیله نقلیه شود ممنوع است.

ماده 222 ـ ریزش روغن، نفت گاز، بنزین و مایعات آلوده و تخریب کننده دیگر در راه ها ممنوع است.

ماده 223 ـ زمان لازم الاجرا شدن آن دسته از احکام این آیین نامه کـه اجرای آنها مستلزم آموزش، اطلاع رسانی عمومی یا کسب مهارتهای خاص باشد، اول مهرماه سال 1384 تعیین می شود.

معاون اول رئیس جمهور محمدرضا عارف

پیوست 1 طبقه بندی انواع گواهی نامه

پ ـ 1 پیوست شماره 2: ضوابط احراز سلامت جسمانی و روانی (صلاحیت پزشکی) درخواست کنندگان انواع گواهی نامه رانندگی

ماده 1 ـ بینایی برای گواهی نامه های رانندگی پایه الف (گروه های 1 و 2) و پایه ب (گروه 1) و ویژه:

1 ـ حداقل قدرت بینایی برای مجموع دو چشم با اصلاح یا بدون اصلاح 12/10

2 ـ حداقل میدان بینایی برای هر چشم 70 درجه.

3 ـ برای افراد تک چشمی حداقل قدرت بینایی 9/10 و میدان بینایی 100 درجه، ضمن رعایت شرایط ویژه در وسیله نقلیه.

ماده 2 ـ بینایی برای گواهی نامه های رانندگی پایه الف (گروه 3)، پایه ب (گروه 2) و پایه « پ » (گروه 1) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین نامه:

1 ـ حداقل قدرت بینایی برای مجموع دو چشم با اصلاح یا بدون اصلاح 14/10

2 ـ حداقل میدان بینایی برای هر چشم 70 درجه

ماده 3 ـ بینایی برای گواهی نامه های رانندگی پایه پ (گروه 2) و پایه ت (گروه 1 و 2):

1 ـ حداقل قدرت بینایی برای مجموع دو چشم با اصلاح یا بدون اصلاح حداقل 15/10

2 ـ حداقل میدان بینایی برای هر چشم 70 درجه.

ماده 4 ـ آن دسته از بیماریهایی کـه نیاز به دریافت نظریه و تایید پزشک متخصص معتمد چشم را دارد:

1 ـ افراد دارای میدان بینایی دو چشمی بین 120 تا 140 درجه.

2 ـ افراد مبتلا به کوررنگی چشم.

3 ـ افراد مبتلا به کاتاراکت (آب مروارید).

4 ـ افراد مبتلا به گلوکوم (آب سیاه).

5 ـ مبتلایان به بیماری شبکیه چشم.

تبصره 1 ـ ملاک ارزیابی میدان بینایی تست Confrontaion می باشد.

تبصره 2 ـ در معاینه چشم و سنجش بینایی، رعایت موارد زیر به وسیله پزشک الزامی است:

الف ـ سنجش دید (قدرت بینایی) باید طبق استانداردهای بین المللی و با نمودارهای سنجش بینایی استاندارد انجام پذیرد.

ب ـ حداکثر میزان دید برای هر چشم 10/10

پ ـ در صورتی کـه متقاضی در هر خط دید بیش از 2 حرف را خطا نماید، آن خط در محدوده دید محاسبه نگردیده و خط درشت تر ملاک ارزیابی قرار می گیرد.

ماده 5 ـ شنوایی:

1 ـ حداکثر افت شنوایی قابل قبول بدون اصلاح در هر گوش تا 40 دسی بل، برای گواهی نامه رانندگی پایه الف (گروه 3)، پایه ب (گروه 2)، پایه پ (گروه 1 و 2)، پایه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین نامه.

2 ـ در صورت کر بودن کامل یک گوش، حداکثر افت شنوایی قابل قبول با یا بدون اصلاح در گوش بهتر تا 40 دسی بل، برای گواهی نامه های رانندگی پایه الف (گروه 1 و 2) و پایه « ب » (گروه 1) و ویژه.

ماده 6 ـ موارد ممنوعیت مطلق صدور و تمدید گواهی نامه رانندگی:

اول: بینایی:

1 ـ میدان بینایی دو چشمی کمتر از 120 درجه برای انواع گواهی نامه رانندگی.

2 ـ افراد مبتلا به بیماریهای Hmianopia bitemporal, Homonymous hemianopia برای انواع گواهی نامه رانندگی.

3 ـ افراد تک چشمی دارای قدرت بینایی کمتر از 10 /9 برای انواع گواهی نامه رانندگی.

4 ـ افراد تک چشمی دارای میدان بینایی کمتر از 100 درجه برای انواع گواهی نامه رانندگی.

تبصره 1 ـ افرادی کـه به تازگی یک چشم خود را از دست داده اند تا طی زمان لازم برای عادت به دید تک چشمی، حداقل به مدت یک سال ممنوعیت مطلق رانندگی دارند.

5 ـ افراد تک چشمی با هر قدرت بینایی برای دریافت گواهی نامه رانندگی پایه الف (گروه 3)، پایه ب (گروه 2)، پایه پ (گروه 1 و 2)، پایه ت (گروههای 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین نامه.

6 ـ افراد مبتلا به کوررنگی شدید، دیپلوپیا (دوبینی) و فوریای عمودی برای گواهی نامه های رانندگی پایه الف (گروه 3)، پایه ب (گروه 2) پایه پ (گروه 1 و 2)، پایه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین نامه.

دوم: شنوایی:

7 ـ در صورت کر بودن کامل یک گوش و افت شنوایی بیش از 75 دسی بل در گوش دیگر، برای گواهی نامه های رانندگی پایه الف (گروه های 1 و 2)، پایه ب (گروه 1) و ویژه

8 ـ افت شنوایی بیش از 75 دسی بل در هر دو گوش، برای گواهینامه های رانندگی پایه الف (گروه 3)، پایه ب (گروه 2)، پایه پ (گروه 1 و 2)، پایه ت (گروههای 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین نامه.

سوم: اندامهای حرکتی فوقانی و تحتانی نوع 1 ـ برای انواع گواهی نامه های رانندگی:

9 ـ فقدان مادرزادی یا قطع عضو یا فلج (در صورتی کـه هیچگونه اصلاح در فرد و وسیله نقلیه عملاً امکان پذیر نباشد) شامل موارد زیر:

الف ـ هر دو اندام فوقانی (از ناحیه مچ).

ب ـ انگشت شصت در هر دو دست.

ج ـ یک اندام فوقانی و یک اندام تحتاتی (از ناحیه مچ). د ـ اندامی کـه برای عمل کردن یک کنترل دستی یا پایی وجود آن الزامی است.

10 ـ ابتلا به Quardriplegia.

11 ـ ابتلا به دفرمیتی شدید.

12 ـ چرخش مهره های سرویکال به طرف راست و چپ کمتر از 45 درجه.

تبصره 2 ـ بدیهی است مفاد ماده (8) باید در این موارد مدنظر قرار گیرد. نوع 2 ـ برای گواهی نامه های رانندگی پایه الف (گروه 3)، پایه ب (گروه 2)، پایه پ (گروه 1 و 2) و پایه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین نامه:

الف ـ قطع عضو زیر زانو منجر به پروتز اندام تحتانی.

ب ـ قطع در قسمت قدامی پا، مفصل Metatarsophalangeal و پنجه بزرگ پا.

پ ـ قطع، فلج یا ناتوانی کامل از یک شصت و دو انگشت در هر دست.

ت ـ دارا بودن تنها یک بازو. ث ـ ابتلا به پاراپلژی.

تبصره 3 ـ بدیهی است مفاد ماده (8) باید در موارد یاد شده مدنظر قرار گیرد.

چهارم: سایر موارد به شرح زیر برای انواع گواهی نامه های رانندگی:

14 ـ افراد مبتلا به اختلالات تنفسی شدید (سطح 4) و کلیه افرادی کـه برای رفع اختلالات تنفسی خود نیازمند استفاده از تجهیزات تامین اکسیژن در زمان رانندگی هستند.

15 ـ افراد مبتلا به اختلال شدید عملکرد قلب (طبقه 4 از طبقه بندی عملکرد قلب).

16 ـ اعتیاد به انواع مواد مخدر، مواد و نوشابه های الکلی، استفاده از داروهای تخدیر کننده و یا محرک سیستم اعصاب و روان (CNS).

17 ـ افراد مبتلا به سایکوز حاد از هرنوع، بیماران (خلفی) Bipolar در فاز حاد.

18 ـ افراد مبتلا به صرع مسلم.

ماده 7 ـ موارد ممنوعیت مطلق برای صدور گواهی نامه رانندگی باید به تایید سه نفر پزشک متخصص مربوط رسیده باشد.

ماده 8 ـ هر گاه پزشک و افسر کارشناس عالی تصادفات و امور فنی راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشخیص دهند کـه اشخاص مبتلا به ضعف بینایی یا شنوایی به کمک عینک یا لنز و یا سمعک و همچنین اشخاص دارای نقص عضو به کمک وسایل مصنوعی و یا با نصب تجهیزات مخصوص در وسیله نقلیه، به طور طبیعی قادر به رانندگی می باشند، صدور گواهی نامه به نام آنان در صورت جمع شرایط لازم دیگر، مانعی ندارد. اما در متن گواهی نامه باید تصریح شود کـه فقط با عینک، لنز یا سمعک و یا چه نوع وسیله نقلیه ای می توانند رانندگی نمایند. آزمایش عملی رانندگی از درخواست کنندگان دارای نقص عضو باید به وسیله سه نفر افسر کارشناس مذکور انجام پذیرد.

ماده 9 ـ ارزیابی انواع:

1 ـ اختلالات بینایی.

2 ـ اختلالات شنوایی.

3 ـ اختلالات غدد آندوکرین (اعم از انواع دیابت نیازمند به درمان انسولینی و غیر انسولینی، هیپوگلیسمی غیردیابتی، تیروئید، پاراتیروئید، هیپوفیز، اکرومگالی، آدرنال، چاقی، آنسفالوپاتی هپاتیکی).

4 ـ اختلالات کلیوی.

5 ـ اختلالات تنفسی.

6 ـ اختلالات نورولوژیکی (مغز و اعصاب).

7 ـ اختلالات حرکتی اندامهای فوقانی و تحتانی.

8 ـ اختلالات عصبی ـ عضلانی.

9 ـ اختلالات قلبی و عروقی.

10 ـ اختلالات فشار خون.

11 ـ اختلالات ناشی از مصرف دارو.

12 ـ اختلالات روحی و روانی (اعصاب و روان).

13 ـ اختلالات خواب (اعم از Sleep apnea و نارکولپسی).

14 ـ عفونت ها.

احراز سلامت جسمانی و روانی رانندگان براساس دستورالعمل اجرایی است کـه پس از تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با هماهنگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران برای اجرا به تمامی پزشکان انجام دهنده معاینات پزشکی درخواست کنندگان انواع گواهی نامه، ابلاغ می شود.

ماده 10 ـ پزشکان انجام دهنده معاینات درخواست کنندگان گواهی نامه رانندگی، ملزم به شرکت و کسب موفقیت در دوره آموزشی « معاینات رانندگان » کـه به وسیله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار می گردد، هستند.

پیوست (3): مقررات و ضوابط حمل بار در جاده های کشور

ضوابط و مقررات حمل بار در جاده های کشور کـه توسط وزارت راه و ترابری با استناد به ماده (14) قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرایم رانندگی مصوب 1350/03/30 با اصلاحات بعدی آن و بندهای 7 و 12 ماده (7) قانون تغییر نام وزارت راه و ترابری و تجدید تشکیلات و تعیین وظایف آن مصوب 1353/04/16 تعیین گردیده است، به شرح زیر می باشد:

ضوابط حمل بار

1 ـ وزارت راه و ترابری می تواند در آزادراه های کشور وسایل لازمه برای توزین و اندازه گیری ابعاد و وزن محور وسایط نقلیه سنگین را تهیه و مورد استفاده قرار دهد.

2 ـ وزارت راه و ترابری می تواند با جلب مساعدت نیروی انتظامی از عبور و مرور وسایط نقلیه ای کـه وزن و طرز بارگیری و ظرفیت محموله آن اضافه بر میزان مجاز باشد جلوگیری نماید.

3 ـ مالکین وسایط نقلیه سنگین مکلف به رعایت مقررات یاد شده و سایر مقررات بین المللی و مصوب از طرف وزارت راه و ترابری بوده و وزارت راه و ترابری برای اجرای این تصویب نامه با استفاده از نظر سندیکای مالکین کامیون ها حدود و نظامات مربوط را تعیین و آگهی خواهد نمود.

4 ـ وزارت راه و ترابری در اجرای مقررات این تصویب نامه عده لازم از مهندسین آن وزارت را انتخاب خواهد نمود کـه با تشریک مساعی نیروی انتظامی اقدام لازم را معمول دارند.

مقررات حمل و نقل بار در راه ها

الف ـ بار محوری تعریف ـ فشار یا نیروی وزن وارده از سوی هر یک از محورهای وسایل نقلیه بر سطح راه را بار محوری می نامند. حداکثر فشار وارد از محورهای راهنما، منفرد و زوج بر سطح راه نباید از حدود ذیل تجاوز نماید.

1 ـ محور راهنما (دو چرخ) شش تن

2 ـ محور منفرد (چهار چرخ) سیزده تن

3 ـ محور زوج (هشت چرخ) بیست تن

تبصره 1 ـ برای استفاده از حداکثر فشار تعیین شده در فوق اندازه لاستیک چرخ ها نباید از 20 × 750 کمتر باشد.

تبصره 2 ـ چنانچه فاصله دو محور مجاور از یکدیگر کمتر از دو متر باشد، آن دو محور را روی هم محور زوج نامند و اگر فاصله از دو متر بیشتر باشد هر کدام محور منفرد محسوب می شود.

ب ـ وزن مجاز کامیون ها حداکثر وزن کامیون با بار آن نباید از حدود ذیل تجاوز نماید:

ـ کامیون دو محور 19 تن

ـ کامیون سه محور 26 تن

ج ـ وزن مجاز وسایل نقلیه مفصل دار اول ـ کامیون نیمه یدک (بارگیر مستقیماً به وسیله چرخ پنجم به کامیون اتصال دارد) شامل:

1 ـ تریلی سه محور ده چرخ بیست و شش تن

2 ـ چهار محور چهارده چرخ سی و دو تن (چنانچه فاصله بین دو محور عقب تریلی از دو متر تجاوز نماید. حداکثر وزن مجاز (تریلی با محموله)، 36 تن می باشد.)

3 ـ تریلی پنج محور دوازده چرخ سی و چهار تن

تبصره ـ در صورتی کـه مشخصات چرخ های تریلی بیش از اندازه معمول باشد، میزان ظرفیت حمل اضافی مشخص و با مجوز واحدهای ذی ربط سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای حداکثر وزن (تریلی با محموله) تا 38 تن اجازه عبور داده می شود.

4 ـ تریلی پنج محور هیجده چرخ چهل تن دوّم ـ کامیون با یدک (بارگیر به طور غیرمستقیم به وسیله صفحه گردان و مالبند و قفل و پین به کامیون متصل می شوند.) شامل:

1 ـ کامیون دو محور شش چرخ با یدک دو محور شش چرخ سی تن (کامیون شانزده تن ـ یدک چهارده تن).

2 ـ کامیون دو محور شش چرخ با یدک سه محور ده چرخ سی و دو تن (کامیون شانزده تن ـ یدک پانزده تن).

3 ـ کامیون سه محور ده چرخ با یدک دو محور شش چرخ سی و هشت تن (کامیون بیست و دو تن ـ یدک شانزده تن).

4 ـ کامیون سه محور ده چرخ با یدک سه محور ده چرخ چهل تن (کامیون بیست و دو تن ـ یدک هیجده تن).

تبصره 1 ـ حداکثر وزن کامیون و یا وسایط نقلیه مفصل دار با بار نباید از میزان معین شده در کارت مشخصات آن تجاوز نماید.

تبصره 2 ـ در بعضی از راه هایی کشور کـه دارای شرایط فنی ویژه ای می باشد، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای محدودیت به وجود آمده در خصوص ابعاد و وزن وسایل نقلیه را اعلام می نماید.

د ـ ابعاد ابعاد وسایط نقلیه با بار آن نباید از حدود زیر تجاوز نماید.

1 ـ حداکثر عرض: دو متر و شصت سانتی متر.

2 ـ حداکثر ارتفاع: چهار متر و نیم (در راه هایی چالوس و هراز 3/8 متر).

3 ـ حداکثر طول: ـ کامیون دو محور با بار آن ده متر ـ کامیون سه محور با بار آن دوازده متر ـ تریلی با بار آن شانزده متر ـ کامیون با یدک هیجده متر و سی و پنج سانتیمتر

تبصره 1 ـ محموله پس از بارگیری وسایط نقلیه باربری نباید از جلو کامیون بیش از پنجاه سانتیمتر و از عقب آن بیش از سه متر بیرون باشد. قسمتی از بار کـه از کامیون و یا یدک و یا تریلی خارج می شود، باید به طور خیلی واضح در شب به وسیله چراغ قرمز و در روز به وسیله پرچم قرمز مشخص گردد.

تبصره 2 ـ وسایط نقلیه ای کـه ابعاد و وزن آنها از حدود فوق الذکر تجاوز نماید، به هیچ وجه اجازه حرکت در راهها را ندارد. مگر آنکه بار اضافی را تخلیه نمایند.

تبصره 3 ـ متخلفین از این مقررات ضمن الزام به اجرای تبصره 2 ملزم به پرداخت حداکثر جریمه قانونی تخلف عدول از مقررات و پرداخت خسارت وارده به راه می باشند کـه توسط سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای برآورد خواهد شد. لذا لازم است متخلفین به واحدهای سازمان مزبور هدایت شوند.

تبصره 4 ـ چنانچه حمل محموله هایی کـه غیرقابل تقسیم بوده، و وزن و ابعادشان نیز از حدود یاد شده تجاوز نماید و از محلی به محل دیگر از طریق جاده ضرورت یابد، لازم است با مجوز (کامپیوتری) سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای و واحدهای تابعه آن در استانها ترتیب حمل و نقل این قبیل اشیاء داده شود. در این قبیل موارد پس از بررسی براساس ضوابط تعیین شده شرایط حمل و نقل اعلام خواهد شد.

این شرایط شامل سرعت، ساعت حرکت، مسیر، پیش بینی های لازم به منظور جلوگیری از تصادم و ایجاد خسارت به راه و ابنیه فنی و غیره بوده و واحدهای انتظامی و سازمانهای مسئول مراقبت و نظارت خواهند نمود تا شرایط و ضوابط تعیین شده دقیقاً اجرا گردد.

تردد تریلی های 5 محور 12 چرخ با وزن کل حداکثر 40 (چهل) تن با لاستیک های نوع رادیال با عرض حداکثر 36.5 (سی و شش و نیم) سانتی متر برای چرخ های بارگیر در مسیرهای ترانزیتی کشور بلامانع می باشد. در خصوص الحاقیه مقررات حمل و نقل بار در راه هایی کشور موضوع کنترل ظرفیت کل وسایل نقلیه با ظرفیت کمتر از 19 تن نظیر کامیون بنز 911 و خاور 808 و 608 با عنایت به اینکه در تعدادی از وسایل نقلیه مغایرت هایی بین ظرفیت مندرج در کارت مشخصات وسایل نقلیه با ظرفیت ناخالص مشاهده می گردد. به منظور رفع مشکل و تطبیق وسایل نقلیه فوق با استاندارد، ظرفیت کل وسایل نقلیه (وزن ناخالص) به شرح زیر اعلام می گردد. ـ کامیون بنز 911 ـ 11 تن ـ خاور 808 – 5/8 تن ـ بادسان 14 B6 ـ 7 تن بادسان 14 B 8 ـ 8/5 تن ـ دیگر انواع کامیون و کامیونت با ظرفیت کمتر از 19 تن متعاقباً اعلام می گردد.