آیین نامه قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست 1353، مصوب 1354/12/03

آیین نامه قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست 1353 به استناد ماده 21 قانون، مصوب 1354/12/03 هیات وزیران

شناسنامه آیین نامه قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست:

شماره روزنامه رسمی: 9088

تاریخ روزنامه رسمی: 1354/12/21

شماره ابلاغ: 81804

تاریخ ابلاغ: 1354/12/04

مرجع تصویب: هیات وزیران 

تاریخ تصویب: 1354/12/03 

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست (مقررات محیط زیست)

محیط زیست و منابع طبیعی در آرای وحدت رویه قضایی

محیط زیست و منابع طبیعی در آرای دیوان عدالت اداری

موضوعات محیط زیست و منابع طبیعی در نظریات مشورتی

متن آیین نامه قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست:

هیات وزیران در جلسه مورخ 1354/12/03 بنا به پیشنهاد شماره 2092 ـ 94 مورخ 1354/10/03 سازمان حفاظت محیط زیست به استناد ماده 21 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست آئین نامه اجرائی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست را به شرح زیر تصویب نمودند:

فصل اول ـ تعاریف

ماده 1 ـ سازمان حفاظت محیط زیست و شورای عالی حفاظت محیط زیست در این آئین نامه به ترتیب سازمان و شورای عالی نامیده می شوند.

ماده 2 ـ پارک ملی به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع و بیشه های طبیعی و اراضی جنگلی و دشت و آب و کوهستان اطلاق میشود کـه نمایانگر نمونه های برجسته ای از مظاهر طبیعی ایران باشد و به منظور حفظ همیشگی وضع زندگی و طبیعی آن و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنی ها در شرایط کاملا طبیعی تحت حفاظت قرار می گیرد.

ماده 3 ـ آثار طبیعی ملی عبارت از پدیده های نمونه و نادر گیاهی یا حیوانی یا اشکال یا مناظر کم نظیر و کیفیات ویژه طبیعی زمین یا درختان کهنسال یادگار تاریخی میباشد کـه با منظور داشتن محدوده متناسبی تحت حفاظت قرار می گیرد.

ماده 4 ـ اصلاح 1374 ـ پناهگاه حیات وحش به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع بیشه طبیعی و اراضی جنگلی و دشت و آب و کوهستان اطلاق میشود کـه دارای زیستگاه های طبیعی نمونه و شرایط اقلیمی خاص برای جانوران وحشی بوده و بمنظور حفظ و یا احیاء این زیستگاه ها تحت حفاظت قرار می گیرد.

ماده 5 ـ منطقه حفاظت شده به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع و دشت و آب و کوهستان اطلاق میشود کـه از لحاظ ضرورت حفظ و تکثیر نسل جانوران وحشی یا حفظ و یا احیاء رستنی ها و وضع طبیعی آن دارای اهمیت خاصی بوده و تحت حفاظت قرار می گیرد.

فصل دوم ـ مقررات مربوط به پارک های ملی ـ آثار طبیعی ملی ـ پناهگاه حیات وحش و مناطق حفاظت شده

ماده 6 ـ هرگونه پیشنهاد برای تعیین مناطق مذکور در بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست به پیشنهاد سازمان و با رعایت شرایط ذیل صورت می گیرد: الف ـ مشخص نمودن حدود دقیق منطقه مورد نظر و ارائه نقشه آن در مقیاس مناسب. ب ـ توجیه پیشنهاد و تطبیق وضع طبیعی منطقه پیشنهادی با تعاریف مربوط بهر منطقه.

ماده 7 ـ تیراندازی و شکار در پارک های ملی ممنوع است. در موارد استثنائی کـه مقتضیات حفظ نسل جانوران وحشی ایجاب نماید سازمان میتواند توسط مامورین خود برحسب مورد اقدامات لازم معمول دارد.

تبصره ـ الحاق 1369 ـ شکار قوچ و میش در جزیره کبودان ( قویون داغی ) واقع در پارک ملی دریاچه ارومیه از ممنوعیت مقرر در این ماده مستثنی است.

ماده 8 ـ اصلاح 1374 ـ تعلیف احشام و قطع اشجار و بوته کنی و تجاوز و تخریب محیط زیست و بطور کلی هر عملی کـه موجب از بین رفتن رستین ها تغییر اکوسیستم باشد در پارک های ملی و آثار طبیعی ملی ممنوع است. در موارد ضروری به منظور حفظ حیات جنگل و بهسازی پارک های ملی و آثار طبیعی ملی یا مطالعات علمی و زمین شناسی مجاز بر حسب مورد با رعایت مقررات قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع توسط سازمان جنگل ها و مراتع کشور و یا سازمان حفاظت محیط زیست و یا مؤسسه و یا شخص ذی ربط اقدام خواهد شد.

تبصره ـ اصلاح 1374 ـ احشام وارد شده در پارک های ملی و آثار طبیعی ملی توسط مامورین سازمان از این مناطق اخراج و متخلف یا متخلفان مربوط طبق مقررات تحت تعقیب قرار خواهد گرفت.

ماده 9 ـ تجدید یا تمدید پروانه های اکتشاف و بهره برداری صادره برای معادن واقع در پارک های ملی و آثار طبیعی ملی ممنوع میباشد.

ماده 10 ـ ورود به مناطق مذکور در بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و عبور از آنها به استثنای جاده های عمومی تابع دستورالعمل سازمان خواهد بود.

ماده 11 ـ اصلاح 1374 ـ قطعی اشجار و بوته کنی و خارزنی و ذغال گیری و تجاوز و تخریب محیط زیست و بطور کلی هر عملی کـه موجب از بین رفتن رستنی ها و تغییر اکوسیستم شود در پناهگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده کـه اراضی آن متعلق به دولت باشد بدون اجازه ممنوع است.

تبصره 1 ـ اجرای طرح های مجاز صنعتی و معدنی در پناهگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده با رعایت مقررات مربوط از شمول این ماده مستثنی است.

تبصره 2 ـ تعلیف احشام از لحاظ کمیت و کیفیت در پناهگاه های حیات وحش و مناطق حفاظت شده تابع ضوابطی است کـه با توافق سازمان جنگلها و مراتع کشور و سازمان تهیه خواهد شد.

تبصره 3 ـ اصلاح 1374 ـ ورود و تعلیف احشام بدون پروانه یا زاید بر پروانه در پناهگاه های حیات وحش و مناطق حفاظت شده بر خلاف مقررات موضوع این ماده ممنوع می باشد این گونه احشام توسط مامورین سازمان از منطقه اخراج و با متخلف یا متخلفان مربوط طبق مقررات عمل خواهد شد.

تبصره 4 ـ الحاق 1374 ـ مبادرت به شکار یا صید در پناهگاههای حیات وحش و مناطق و رودخانه های حفاظت شده موکول به تحصیل پروانه ویژه از سازمان می باشد.

ماده 12 ـ اصلاح 1374 ـ وزارتخانه ها و مؤسسات و شرکت های دولتی با موافقت سازمان مجازند مطالعات و بررسی ها و عملیات مورد نیاز را در حدود وظائف قانونی خاص خود در مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش انجام دهند.

فصل سوم ـ مقررات مربوط به اجرای مواد 19 و 20 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست

ماده 13 ـ حدود مناطق مذکور در مواد 19 و 20 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست توسط شورای عالی تعیین و از طرف سازمان آگهی خواهد شد.

ماده 14 ـ تعیین مناطق موضوع ماده 19 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست منوط به حصول حداقل یکی از شرایط و ضوابط ذیل می باشد:

الف ـ وجود یک یا چند منبع مولد آلودگی در منطقه کـه محیط را آلوده و یا در معرض آلودگی قرارمیدهد.

ب ـ به سبب فعالیت های مختلف انسانی از قبیل صنعتی و کشاورزی و تجاری اثرات نامطلوب یا دیگرگونی در محیط زیست و یا وضع طبیعی منطقه حاصل شده یا در معرض این گونه خطرات قرار گرفته باشد.

ج ـ وجود مراکز جمعیتی در منطقه و ضرورت پیشگیری از ایجاد آلودگیهای مضر به بهداشت و سلامت مردم.

د ـ قرار داشتن یک یا چند پارک ملی یا آثار طبیعی ملی یا پناهگاه حیات وحش و یا منطقه حفاظت شده در جوار یا داخل منطقه به منظور پیشگیری از دیگرگونی و تخریب وضع خاص طبیعی مناطق چهارگانه مذکور.

ماده 15 ـ احراز هر یک از شرایط و ضوابط موضوع ماده 14 این آئین نامه با سازمان می باشد.

ماده 16 ـ پس از لازم الاجراء شدن مقررات مواد 11 و 12 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در صورتی کـه صاحب یا مسئول کارخانه و یا کارگاهی کـه موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم می نماید با دلائل و مدارک قابل قبول سازمان اثبات نماید کـه ظرف مهلت مقرر در اخطار سازمان رفع آلودگی عملی نمی باشد سازمان مجاز است فقط برای یک بار مهلت اضافی برای این گونه کارخانجات و کارگاه ها قائل شود.

ماده 17 ـ محول نمودن اجرای مقررات مواد 11 و 12 و 13 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست به شهرداری ها یا هر سازمان دولتی ذیربط در صورتی امکان پذیر است کـه قبلا مناطق مورد نظر طبق ماده 19 قانون مذکور تعیین و اعلام شده باشد.

ماده 18 ـ در صورتیکه به استناد ماده 20 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست اجرای قسمتی از وظایف و اختیارات سازمان نسبت به اجرای مواد 11 و 12 و 13 قانون مذکور به شهرداری ها و یا هر سازمان دولتی ذیربط محول گردد. سازمان مراتب را برحسب مورد کتباً به مراجع مربوط اعلام خواهد داشت.

ماده 19 ـ وظائف و اختیاراتی کـه طبق ماده 18 این آئین نامه به شهرداری ها یا سازمانهای ذیربط دولتی محول میگردد باید بطور تفکیک تعیین و مشخص شده باشد.

فصل چهارم ـ شورای عالی حفاظت محیط زیست

ماده 20 ـ اصلاح 1399/05/05 ـ دعوت برای تشکیل جلسات شورای عالی پس از موافقت رییس شورا توسط دبیر شورا به عمل می آید. رسمیت جلسات موکول به حضور حداقل هشت نفر از اعضا و وزیرانی کـه به استناد تبصره ماده (2) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1353 دعوت شده اند، می باشد. تصمیمات شورای عالی با رای موافق حداقل هفت نفر از اعضا و وزیران حاضر در جلسه قطعی است.

ماده 21 ـ کلیه امور اداری شورای عالی توسط دبیرخانه شورا کـه زیر نظر رئیس سازمان اداره می گردد انجام خواهد شد. کارمندان دبیرخانه شورای عالی از میان کارکنان سازمان توسط رئیس سازمان انتخاب می شوند. شرح وظائف دبیرخانه شورای عالی به پیشنهاد رئیس سازمان به تصویب شورای عالی خواهد رسید.

فصل پنجم ـ مقررات اجرای برنامه های آموزش حفاظت و بهسازی محیط زیست

ماده 22 ـ سازمان به منظور تنویر و هدایت افکار عمومی در زمینه حفظ و بهسازی محیط زیست برنامه های آموزشی خاصی تنظیم و به مرحله اجراء خواهد گذاشت.

ماده 23 ـ سازمان ترتیبی اتخاذ خواهد نمود کـه با همکاری مراجع ذیربط در برنامه های درسی دوره های ابتدایی ـ راهنمایی ـ متوسطه و عالی مسائل مربوط به لزوم و نحوه حفظ و بهسازی محیط زیست گنجانیده شود.

ماده 24 ـ سازمان میتواند با تصویب شورای عالی و کسب اجازه از مراجع قانونی مربوط جهت آموزش مؤسسات و آموزشگاه های خاصی در زمینه حفاظت و بهسازی محیط زیست دایر نماید.

ماده 25 ـ سازمان میتواند در صورت درخواست سازمان ها و مؤسسات کشور اعم از دولتی و خصوصی در زمینه آموزش کارکنان آنها نسبت به تهیه و تنظیم و اجرای برنامه های آموزشی مربوط به مسائل حفاظت و بهسازی محیط زیست اقدام نماید.

ماده 26 ـ به منظور جلب نیروی انسانی متخصص سازمان میتواند به دانشجویان برجسته ایرانی کـه در دانشگاه ها و مؤسسات عالی آموزشی داخل یا خارج از کشور در رشته های مورد نیاز سازمان به تحصیل اشتغال دارند با توجه ه به قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب مردادماه 1353 و آئین نامه اجرائی آن سالانه تعدادی بورس تحصیلی اختصاص دهد.

فصل ششم ـ گارد محیط زیست

ماده 27 ـ اصلاح 1375/03/09 ـ گارد محیط زیست متشکل است از محیط بان و محیط دار کـه هر یک دارای درجات و علائم مشخصی می باشند

ماده 28 ـ گارد محیط زیست دارای لباس متحدالشکل و تجهیزات لازم می باشد.

ماده 29 ـ نوع لباس و تجهیزات و علائم و نشان های تشویقی گارد محیط زیست توسط سازمان تعیین خواهد شد.

ماده 30 ـ کلیه امور استخدامی گارد محیط زیست از قبیل تعیین درجات، شرایط ارتقاء و مقررات انضباطی در آئین نامه استخدامی سازمان تعیین خواهد شد.

ماده 31 ـ دستورالعمل خدمتی گارد محیط زیست توسط سازمان تهیه و به موقع اجراء گذارده خواهد شد.

ماده 32 ـ افراد گارد محیط زیست به سلاح مناسبی کـه نوع آن با موافقت وزارت جنگ تعیین میشود مجهز می گردند.

ماده 33 ـ سازمان مکلف است دوره های آموزشی لازم برای مامورینی کـه باید در گارد محیط زیست انجام وظیفه نمایند دائر کند.

ماده 34 ـ در صورتی کـه اجرای قسمت هایی از مقررات این فصل مستلزم کسب موافقت ستاد بزرگ ارتشتاران باشد سازمان در این زمینه اقدام خواهد کرد.

فصل هفتم ـ مقررات مربوط به باغ های وحش و موزه ملی تاریخ طبیعی

ماده 35 ـ ایجاد باغ وحش در هر یک از نقاط کشور مستلزم تحصیل پروانه از سازمان می باشد. ضوابط و مقررات مربوط به باغ های وحش توسط سازمان تعیین خواهد شد. صاحبان یا مسئولان باغهای وحش موجود مکلف به دریافت پروانه و رعایت ضوابط و مقررات مربوط می باشند.

ماده 36 ـ سازمان میتواند برای ایجاد باغ وحش با شهرداری ها مشارکت و همکاری نماید.

ماده 37 ـ سازمان نسبت به ایجاد موزه ملی تاریخ طبیعی ایران در تهران اقدام و در صورت لزوم شعبی نیز در نقاط مناسب کشور تاسیس خواهد نمود.

ماده 38 ـ به منظور تکمیل موزه ملی تاریخ طبیعی ایران ضوابط زیر در مورد جمع آوری و حفظ فسیل ها و بقایای جانوران و گیاهان دوره های پیشین مقرر می گردد:

الف ـ هر شخصی کـه از وجود فسیل ها و بقایای جانوران و گیاهان دوره های پیشین در هر نقطه از کشور مطلع یا آثاری از آنها کشف یا بدست آورد در قبال تحویل و ارائه آن به سازمان چنانچه از نظر علمی حائز اهمیت باشد جایزه متناسبی دریافت خواهد داشت.

ب ـ صدور فسیل ها و بقایای جانوران و گیاهان دوره های پیشین از ایران تابع ضوابطی است کـه سازمان و وزارت فرهنگ و هنر و سازمان زمین شناسی کشور تعیین مینمایند.

ج ـ سازمان با رعایت مقررات مربوط به حفاظت آثار تاریخی و باستانی و حفظ حقوق اشخاص مجاز است بمنظور کشف و گردآوری فسیل ها و بقایای جانوران و گیاهان دوران پیشین هر یک از مناطق کشور را بررسی و حفاری و در صورت لزوم ضمن تعیین حدود و اعلام مراتب حفظ و نگاهداری نماید.

ماده 39 ـ وزارتخانه ها و مؤسسات و شرکت های دولتی و وابسته به دولت در صورتی کـه در اجرای وظائف و طرح های خود به مناطقی کـه دارای آثاری از فسیل ها و بقایای جانوران و گیاهان دوران پیشین باشند برخورد نمایند مراتب را به سازمان اعلام و در مورد حفظ و جمع آوری اینگونه آثار کـه دارای ارزش علمی باشند با سازمان همکاری و تشریک مساعی خواهند نمود.

ماده 40 ـ سازمان مجاز است به منظور تکمیل موزه ملی تاریخ طبیعی ایران با مؤسسات مشابه خارجی و بین المللی در زمینه همکاری های علمی و فنی و مبادله فسیل و بقایای جانوران و گیاهان با تصویب شورای عالی قرارداد های لازم منعقد نماید.

ماده 41 ـ وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی و موزه ها در مورد اجرای ضوابط مربوط به این فصل با سازمان همکاری و تشریک مساعی خواهند نمود.

ماده 42 ـ سازمان، فسیل ها و بقایای جانوران و گیاهان دوره های پیشین را کـه دانشگاهها و مؤسسات آموزشی و علمی کشور جهت تحقیقات و بررسیهای علمی نیاز دارند در صورت امکان تامین خواهد نمود.

فصل هشتم ـ بودجه و امور مالی سازمان

ماده 43 ـ منسوخ 1374 ـ اعتبارات سازمان کـه به عنوان کمک در بودجه کل کشور منظور و تخصیص داده می شود، بر اساس بودجه تفصیلی کـه به تصویب شورای عالی میرسد به مصرف خواهد رسید.

ماده 44 ـ منسوخ 1374 ـ تا زمانی کـه بودجه تفصیلی سازمان از لحاظ فصول و مواد به تصویب شورای عالی نرسیده است سازمان میتواند با اجازه شورای عالی هر ماهه به میزان یک دوازدهم اعتبارات مصوب در بودجه عمومی کل کشور کـه تخصیص یافته است به مصرف هزینه های مربوط رسانیده و به شورای عالی گزارش نماید.

ماده 45 ـ سازمان از لحاظ معاملات تابع قانون محاسبات عمومی و آئین نامه معاملات دولتی می باشد.

فصل نهم ـ متفرقه

ماده 46 ـ اعطاء جایزه به اشخاص و مؤسساتی کـه به نحوی از انحاء به حفاظت و بهسازی محیط زیست خدمت نموده اند تابع مقرراتی است کـه به تصویب شورای عالی می رسد.

ماده 47 ـ سازمان دامپزشکی کشور در زمینه کنترل بیماریهای واگیر بین جانوران وحشی و اهلی و سایر امور مربوط به بهداشت حیوانات طبق ضوابطی کـه توسط دو سازمان تنظیم می شود همکاری های لازمه را با سازمان معمول خواهد داشت.

ماده 48 ـ سازمان جنگل ها و مراتع کشور ضوابط مذکور در ماده 47 را در مورد صدور پروانه تعلیف مراعات و برحسب مورد در تنظیم و اجراء این گونه ضوابط با سازمان همکاری خواهد نمود.

ماده 49 ـ الحاق 1374 ـ از زمان تصویب این اصلاحیه کلیه مواد مغایر با آن در آئین نامه اجرایی قانون شکار و صید مصوب 1346/10/09 لغو و آئین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست با اصلاحات به عمل آمده جایگزین آن می شود.

وزیر مشاور و معاون اجرائی نخست وزیر ـ هادی هدایتی