سند ستاد توسعه علوم و فناوری افتا با موضوع امنیت سایبری مصوب ۱۴۰۴/۰۲/۱۴

سند ستاد توسعه علوم و فناوری افتا با موضوع امنیت سایبری مشتمل بر 7 ماده مصوب ۱۴۰۴/۰۲/۱۴ هیات وزیران

شماره روزنامه رسمی: 23359

تاریخ روزنامه رسمی: 1404/03/19

شماره ابلاغ: ۳۶۶۰۸

تاریخ ابلاغ: ۱۴۰۴/۰۲/۳۱

مرجع تصویب: هیات وزیران

تاریخ تصویب: ۱۴۰۴/۰۲/۱۴ 

بیشتر بخوانید:

هیات وزیران در جلسه 1404/2/14 به پیشنهاد معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران سند ستاد توسعه علوم و فناوری افتا (امنیت سایبری) را به شرح زیر تصویب کرد:

مقدمه

تصویب سند «امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات (افتا)» در سال 1384، ابلاغ سیاست های کلی نظام در حوزه افتا در سال 1389 از سوی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) که به تشکیل شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی انجامید و تأکیدات معظم له در مورد ضرورت دستیابی کشور به قدرت سایبری در تراز جهانی، شرایط بسیار مناسبی را برای حرکت در مسیر ارتقاء سطح امنیت فضای مجازی در کشور فراهم آورده است. با این وجود طی دو دهه گذشته به دلیل نهادینه نشدن توجه به علوم و فناوری «افتا»، کشور با کاهش کمی و کیفی تولیدات علمی در این حوزه و همچنین وضعیت نامطلوب تربیت و نگهداشت متخصصین مورد نیاز افتا در بخش های مختلف به ویژه در زیرساخت های حیاتی، حساس و مهم مواجه شده است. تداوم این وضعیت با توجه به تهدیدات و آسیب های رو به رشد حملات سایبری می تواند به یک نگرانی جدی برای حفظ امنیت کشور در فضای مجازی تبدیل شود. تغییر این وضعیت و رسیدن به سطح بالای «افتا» در کشور و کسب مزیت رقابت جهانی در این حوزه به عنوان ابزاری برای تولید قدرت ملی در فضای مجازی، بیش از هر چیز به تقویت مبانی دانشی آن و احاطه علمی بر امنیت فناوری های نوظهور و تقویت منابع انسانی این حوزه وابسته است. این مهم می تواند از طریق تشکیل یک ستاد مستقل تسهیل گر با هدف اصلی «تقویت مبانی علمی و پیشرفت فناوری افتا» و بدون دخالت در وظایف دستگاه های اجرایی مرتبط با حوزه «افتا»، در ساختار معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور محقق شود. این ستاد با حمایت از اساتید، پژوهشگران و فناوران فعال و همسوسازی توانمندی های موجود در زمینه های مختلف حوزه افتا و ایجاد ظرفیت های لازم برای توسعه امکانات علمی، پژوهشی و فناوری در دانشگاه ها، مؤسسات پژوهشی و شرکت های دانش بنیان بخش خصوصی قادر خواهد بود، با سازمان دهی بلندمدت و مستمر و با حرکت بر مبنای یک نقشه راه مدون به دستاوردهای ارزشمندی در افق زمانی دو برنامه پنج ساله پیشرفت کشور دست یابد.

«ستاد توسعه علوم و فناوری افتا» در راستای سیاست ها و راهبردهای ملی و هماهنگ با سند راهبردی جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی، با هدف توانمندسازی و بهره مندی از ظرفیت های دانش بنیان و فناور و ارتقای جایگاه علمی و اقتدار کشور در علوم و فناوری های مرتبط ایجاد می شود. با فعال شدن این ستاد و پشتیبانی بایسته از آموزش و پژوهش های مرتبط دانشگاهی و فناورانه در سطح روز دنیا و عمق بخشی به این فعالیت ها از طریق تعریف و اجرای طرح (پروژه )های اصیل و موردنیاز کشور، فضای علمی و پژوهشی بالنده ای در زیست بوم «افتا» به وجود خواهد آمد که همراه با تقویت شرکت های نوپا، نوآور و دانش بنیان «افتا» و ضمن حفظ ذخیره های علمی موجود، مهاجرت معکوس و بازگشت متخصصین شاغل در خارج از کشور را نیز به تدریج باعث خواهد شد.

ماده 1 - تعاریف

در این سند، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:

1 - افتا: امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات.

2 - معاونت: معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور.

3 - ستاد: ستاد توسعه علوم و فناوری افتا (امنیت سایبری)

4 - هسته های تخصصی: هسته های تخصصی حوزه افتا در مباحث علمی و فناورانه با حضور نخبگان فعال در گروه های تخصصی مرتبط در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و صنعتی کشور که نقش بنیادین در پیشرفت علمی و فناورانه این حوزه ایفا می کنند و وظیفه جهت دهی به پژوهش های مورد نیاز، تعریف طرح (پروژه) های کلان، استفاده حداکثری از ظرفیت ها و ذخیره های علمی موجود، مشارکت در گسترش مرزهای دانش و کمک به کسب مرجعیت علمی منطقه ای و جهانی کشور در حوزه افتا را بر مبنای شیوه نامه ای که توسط ستاد تهیه و ابلاغ می شود، بر عهده دارند.

5 - تولیدات علمی: مقالات پژوهشی، مقالات ترویجی، پایان نامه های کارشناسی ارشد، رساله های دکتری، پیش نویس استانداردها، کتاب های تألیفی و ترجمه کتاب های خارجی معتبر.

ماده 2 - چشم انداز

سرآمدی کشور در سطح منطقه و جهان و دستیابی به جایگاه اول این حوزه در جهان اسلام، برخوردار از نیروی انسانی متخصص و زیرساخت های پیشرفته، توانمند برای بهره برداری از افتا به منظور حفظ استقلال، ارتقای امنیت ملی، تأمین نیازهای راهبردی و خلق ارزش افزوده در اقتصاد دانش بنیان و مشارکت اثربخش در تعاملات بین المللی این حوزه با تأکید بر همکاری های منطقه ای و با هدف خلق ارزش های مشترک و تأمین منافع ملی.

ماده 3 - اصول و مبانی ارزشی

1 - آرمان گرایی، خوداتکایی، مجاهدت و سخت کوشی، خودباوری، تدبیر و آینده نگری با رعایت تقدم مصالح ملی بر منافع سازمانی و فردی برای دستیابی به ابتکار و نوآوری در علوم، فناوری و صنعت افتا.

2 - تأکید بر نیروی انسانی متخصص و کارآمد به عنوان مهم ترین ظرفیت امیدبخش کشور در دستیابی به پیشرفت های علمی و فناوری افتا.

3 - تأکید بر اصول اقتصاد مقاومتی و ثروت آفرینی از فناوری افتا با هدف ارتقای اقتصاد دانش بنیان و بهبود امنیت سایبری کلیه زیرساخت های کشور.

4 - توجه به ابعاد اخلاقی امنیت سایبری و تأکید بر رعایت قوانین و مقررات ملی در حفظ حریم خصوصی و امنیت داده های شخصی به عنوان یکی از حقوق اساسی شهروندان.

5 - تقویت روحیه تعامل، تعاون، مشارکت و مسئولیت پذیری آحاد جامعه علمی افتا و نهادهای مرتبط با آن.

6 - عدالت محوری، پرورش استعدادها و ایجاد فرصت های برابر آموزشی حوزه افتا برای همگان به همراه تقویت روحیه خلاقیت، نوآوری و ارزش آفرینی در این حوزه.

ماده 4 - مأموریت

ستاد در هدایت، تعامل و همکاری با دستگاه های اجرایی و بخش خصوصی و با تأکید بر افزایش توانمندی های علمی در محیط های آموزشی و پژوهشی، به عنوان یک نهاد حمایت کننده و تسهیل گر از تمام ظرفیت های کشور برای کمک به نوآوری، خوداتکایی، تقویت بنیان های دانشی، توسعه منابع انسانی مورد نیاز به ویژه در نظام اداری و ارتقای جایگاه جهانی کشور در علوم و فناوری افتا استفاده می کند و همراه با تشویق صنعت افتا برای ارتقای همه جانبه محصولات بومی، حمایت های لازم را در این امور انجام می دهد. همچنین با تأکید بر گسترش مشارکت های علمی در سطح ملی، به حمایت از همکاری های بین المللی برای تدوین رویه ها و استانداردهای جهانی امنیت ساز در فضای مجازی و اجرای طرح (پروژه)های مشترک علمی و فناورانه به ویژه با همسایگان و کشورهای اسلامی در حوزه افتا اهتمام می ورزد.

ماده 5 - اهداف کلان

1 - سرآمدی کشور در علوم و فناوری افتا در سطح منطقه و جهان و دستیابی به جایگاه اول این حوزه در جهان اسلام.

2 - ارتقای کارآمدی در آسیب شناسی و تحلیل علمی موضوعات و مسائل کلان افتا در کشور.

3 - توان افزایی علمی، فناورانه و نوآورانه برای امن سازی زیرساخت های حیاتی، حساس و مهم کشور.

4 - حمایت از حضور ارزش آفرین جوانان در حوزه های آموزشی، پژوهشی و صنعتی افتا در کشور.

5 - افزایش مشارکت بین المللی در توسعه علمی و فناورانه افتا.

6 - هم افزایی در تربیت و نگهداشت نیروی انسانی متخصص افتا.

7 - کمک به توسعه امکانات علمی، پژوهشی، فناوری و نوآوری در دانشگاه ها، مؤسسات پژوهشی و شرکت های دانش بنیان در حوزه افتا.

ماده 6 - راهبردها و اقدامات

1 - افزایش مشارکت ذینفعان در توسعه و به کارگیری فناوری افتا

الف - حمایت از ایجاد شبکه علمی میان پژوهشگران و فعالان افتا و زمینه سازی برای هم افزایی فعالیت های پژوهشی حوزه افتا در کشور و کمک به طراحی نظام انگیزشی مناسب برای حضور و مشارکت داوطلبانه در این شبکه.

ب - مشارکت همه جانبه و فعال در شناسایی و تحلیل مسائل و مشکلات کلان افتای کشور.

پ - حمایت از برگزاری اجلاس (کنفرانس )ها، کارگاه های آموزشی، مدارس فصلی و انتشار مجلات علمی و تخصصی در حوزه افتا.

ت - حمایت از فعالیت های علمی با موضوعات اولویت دار حوزه افتا توسط انجمن های علمی، دانشگاه ها و مراکز پژوهشی فعال در این حوزه.

ث - حمایت از ایجاد و ساماندهی نظام مهندسی افتا در کشور با همکاری ذی نفعان به منظور افزایش کارآمدی نیروهای متخصص افتا و کمک به افزایش کیفیت تولیدات علمی.

2 - ارتقای کیفیت علمی و پرورش سرمایه های انسانی کارآمد، متناسب با نیازهای جامعه علمی و صنعتی افتا

الف - حمایت از پژوهش های دانشگاهی، جهت دهی به پایان نامه های کارشناسی ارشد و رساله های دکتری و کمک به ارتقای کیفیت پژوهش های مأموریت¬گرا مبتنی بر نیازهای کشور در حوزه افتا.

ب - حمایت از برنامه های توانمندسازی دانش آموختگان مرتبط با حوزه افتا شامل ارتقای توانمندی های فنی و آموزش مهارت های کارآفرینی در حوزه افتا.

پ - بسترسازی به منظور مشارکت سازمان ها و صنایع برای ارائه راتبه (بورس )های تحصیلی و مشوق های مالی به دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پژوهشگران فعال در حوزه افتا.

ت - حمایت از حضور استعدادهای برتر و متخصصین در پژوهش های علمی و فناورانه افتا.

ث - حمایت از ارتقاء و هدفمندسازی آموزش نیروی انسانی افتا با اولویت کارکنان دستگاه های اجرایی و کمک به تدوین چهارچوب مهارت های نیروی کار افتا در کشور بر اساس نیازهای ملی.

ج - حمایت از تولید محتوا و ارائه دوره های آموزشی تخصصی افتا با اولویت ارائه در فضای مجازی.

3 - ارتقای توان نوآوری در علوم و فناوری افتا

الف - حمایت از ایجاد آزمایشگاه ملی مرجع در حوزه افتا و کمک به تجهیز شبکه آزمایشگاه های تخصصی در این حوزه.

ب - حمایت از تشکیل هسته های تخصصی در مسائل اولویت دار حوزه افتا با هدف تحقق مرجعیت علمی در این حوزه.

پ - حمایت از توسعه و تجاری سازی طرح های نوآورانه و توانمندسازی کسب و کارهای نوپای افتا.

ت - حمایت از ثبت، حفاظت و به کارگیری دارایی های فکری در حوزه افتا.

ث - کمک به بهره مندی از ظرفیت های بنیاد ملی علم ایران و بنیاد ملی نخبگان برای حمایت و تشویق فعالیت های نوآورانه پژوهشگران حوزه افتا در دانشگاه ها، مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و واحدهای فناور مستقر در پارک های علم و فناوری کشور.

4 - ارتقای محصولات دانش بنیان در حوزه افتا

الف - حمایت از پژوهش های کاربردی در راستای ارتقای کیفی و توسعه محصولات دانش بنیان صنعت افتا.

ب - کمک به بازارسازی ملی و منطقه ای محصولات دانش بنیان حوزه افتا با استفاده از ظرفیت های موجود کشور در بخش های دولتی و خصوصی.

پ - حمایت از تجاری سازی محصولات دانش بنیان و اولویت دار افتا در کشور.

ت - حمایت از تدوین استانداردهای مورد نیاز افتا در کشور از طریق همکاری با سازمان ملی استاندارد ایران.

5 - ارتقای همکاری های علمی و تعاملات منطقه ای و بین المللی در حوزه افتا

الف - حمایت از ارتقای روابط علمی پژوهشگران داخل کشور با پژوهشگران دانشگاه ها و نهادهای علمی بین المللی در حوزه افتا.

ب - حمایت از توسعه ارتباط با اساتید و دانشجویان ایرانی علوم و فناوری افتا در خارج از کشور.

پ - کمک به حضور مؤثر اساتید، دانشجویان و پژوهشگران دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی در طرح (پروژه) ها و رویدادهای علمی و فناورانه بین المللی حوزه افتا.

ت - حمایت از توسعه بازار صادرات محصولات و خدمات حوزه افتا.

ث - حمایت از همکاری های بین المللی با هدف انتقال فناوری های اولویت دار حوزه افتا.

6 - توسعه ظرفیت های داخلی در زمینه آموزش نیروی انسانی متخصص در حوزه افتا

الف - پیشنهاد ظرفیت سازی جذب اعضای هیئت علمی دانشگاه ها در حوزه افتا به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر مراجع ذی صلاح به همراه حمایت از ایجاد فرصت های مطالعاتی اساتید و پژوهشگران پسادکتری در این حوزه متناسب با اهداف ستاد.

ب - پیشنهاد افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پژوهشگران پسادکتری در حوزه افتا به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر مراجع ذی صلاح متناسب با نیاز کشور به همراه حمایت از راهکارهای جذابیت بخشی به تحصیل دانشجویان در رشته - گرایش های این حوزه.

پ - حمایت از طراحی و برنامه ریزی دوره های آموزش ضمن خدمت در حوزه افتا به همراه پیشنهاد اصلاح نظام پرداخت و دیگر نظام های جبران خدمات کارکنان دولت در این حوزه به مراجع ذی صلاح.

ت - کمک به تقویت ارتباط فارغ التحصیلان رشته های مرتبط دانشگاهی با صنعت افتا و حمایت از برنامه های تربیت و اشتغال نیروی انسانی متخصص و ماهر افتا در کشور.

ث - همکاری در تدوین طرح جذب، نگهداشت و حمایت از سرمایه های انسانی متخصص در حوزه افتا.

ج - همکاری در تدوین رشته – گرایش های جدید و به روزرسانی رشته – گرایش های موجود در نظام آموزش عالی کشور با نگاه به پیشرفت های علوم و فناوری افتا در دنیا.

چ - کمک به طراحی و استقرار نظام جامع مشاوره، استعدادیابی و هدایت دانش آموزان و دانشجویان به سوی تحصیل در رشته ها و گرایش های مرتبط با علوم و فناوری افتا.

7 - ترویج علم و فناوری حوزه افتا

الف - حمایت از طراحی و اجرای برنامه های ترویج علم و فناوری افتا در سطوح دانش آموزی، دانشجویی و عامه مردم.

ب - حمایت از فعالیت رسانه های فرهنگ ساز کشور در حوزه افتا و کمک به گسترش آموزش های تاب آوری رقومی (دیجیتال) در سطح جامعه.

پ - رصد و ارزیابی فعالیت های ترویجی و کمک به گسترش اقدامات آگاهی رسانی با تأکید بر استفاده از قالب های جذاب مسابقات علمی و تخصصی افتا در سطوح مختلف.

ت - تبیین مسائل حوزه افتا در سطوح عمومی و تخصصی با هدف کمک به تصمیم سازی های مرتبط در کشور.

ث - حمایت از پژوهش های مربوط به واژه گزینی حوزه افتا در همکاری با فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پیشنهاد معادل سازی واژگان حوزه افتا به مراجع ذی صلاح و ترغیب پژوهشگران این حوزه برای نگارش مقالات علمی و ترویجی به زبان فارسی.

ماده 7 - ساختار

1 - راهبری و نظارت

الف - ستاد در چهارچوب سیاست های کلان فضای مجازی کشور و مصوبات شورای عالی فضای مجازی و با هدف پاسخ مستمر به نیازهای اولویت دار علوم و فناوری در حوزه افتا فعالیت می کند و در راستای تحقق مأموریت ها و اقدامات راهبردی آن، حمایت و تسهیل گری لازم را انجام می دهد.

ب - ستاد، مراحل و شاخص های کمی اجرای راهبردها و اقدامات توسعه علوم و فناوری افتا برای دستیابی به اهداف سند را در قالب بازه های زمانی کوتاه مدت (دو سال)، میان مدت (پنج سال) و بلندمدت (ده سال)، ظرف شش (۶) ماه، تنظیم و به تصویب می رساند.

پ - ستاد، وابسته به معاونت بوده و وظیفه برنامه ریزی، نظارت، پایش شاخص ها و اجرای این سند را بر عهده دارد.

2 - ترکیب اعضای ستاد

به منظور سیاست گذاری، هماهنگی و نظارت کلان بر تحقق اهداف این سند، ستاد با ترکیب زیر تشکیل و جلسات آن حداقل هر سه ماه یک بار برگزار می شود:

1 – رئیس جمهور و یا معاون اول رئیس جمهور (رئیس).

2 - معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور (دبیر).

3 - وزیر علوم، تحقیقات و فناوری.

4 - وزیر آموزش و پرورش.

5 - وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات.

6 - وزیر صنعت، معدن و تجارت.

7 - وزیر اطلاعات.

8 - وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.

9 - رئیس ستاد کل نیروهای مسلح یا معاون وی.

10 - دبیر شورای عالی فضای مجازی.

11 - رئیس مرکز مدیریت راهبردی افتا.

12 - رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور.

13 - سه نفر از متخصصان علمی و صنعتی فناوری افتا به عنوان اعضای حقیقی به پیشنهاد دبیر و حکم رئیس ستاد از بین دانشگاهیان، فناوران، انجمن های علمی مرتبط و تشکل های صنعتی بخش خصوصی، برای مدت چهار سال تعیین می شوند.

تبصره 1 - دبیرخانه ستاد در معاونت مستقر است و ساختار و پست های مورد نیاز از محل ظرفیت های معاونت تأمین خواهد شد.

تبصره 2 - رئیس دبیرخانه ستاد به پیشنهاد دبیر و حکم معاون اول رئیس جمهور منصوب می شود و وظایف اجرایی ستاد را در چهارچوب این سند به عهده دارد.

تبصره 3 - جلسات ستاد با حضور بیش از نیمی از اعضا رسمیت می یابد. مصوبات این ستاد برای تمامی دستگاه های اجرایی الزام آور است.

تبصره 4 - شیوه نامه رسیدگی به موضوعات در ستاد با پیشنهاد دبیرخانه به تصویب ستاد می رسد.

3 - وظایف دبیرخانه ستاد

1 - پیشنهاد روزآمدسازی سند بر اساس تحولات ملی و بین المللی در حوزه افتا جهت ارائه به ستاد و تصویب در هیئت وزیران.

2 - تدوین نقشه راه فعالیت های ستاد و ارائه آن به ستاد.

3 - تدوین برنامه های اجرایی در چهارچوب این سند.

4 - تدوین شاخص های کمی اجرای راهبردها و اقدامات، ظرف سه (3) ماه از تاریخ ابلاغ این سند و ارائه به ستاد برای تصویب.

5 - کمک به تدوین شاخص های سنجش توسعه علوم و فناوری افتا و ارائه گزارش پایش آنها به ستاد برای تصمیم گیری در خصوص اصلاحات راهبردها و اقدامات ستاد.

6 - ارائه گزارش عملکرد سالیانه به ستاد.

7 - سایر امور محوله از سوی رئیس ستاد.

محمدرضا عارف ـ معاون اول رئیس جمهور