قانون ایمنی راه ها و راه آهن مصوب 1349/04/07
قانون ایمنی راه ها و راه آهن مشتمل بر چهارده ماده و پنج تبصره مصوب 1349/04/07 مجلس شورای ملی
شناسنامه قانون:
شماره روزنامه رسمی: 7420
تاریخ روزنامه رسمی: 1349/05/05
شماره ابلاغ: 7192
تاریخ ابلاغ: 1349/04/23
مرجع تصویب: مجلس شورای ملی
تاریخ تصویب: 1349/04/07
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با قانون ایمنی راه ها و راه آهن
نظریات مشورتی مرتبط با موضوعات صنعت و تولید
مجموعه موضوعی آرای وحدت رویه قضایی
آرای دیوان عدالت اداری مرتبط با موضوعات صنعت و تولید
متن قانون ایمنی راه ها و راه آهن:
ماده 1 ـ اصلاح 1379 ـ آزاد راه بـه راهی اطلاق می شود کـه حداقل دارای دو خط اتومبیل رو و یک شانه حداقل بـه عرض 3 متر برای هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن بـه نحوی محصور و در تمام طول آزاد راه از هم کاملا مجزا باشد و ارتباط آنها با هم فقط بوسیله راههای فرعی کـه از زیر یا بالای آزاد راه عبور کند تامین شود و هیچ راه دیگری آن را قطع نکند.
ماده 2 ـ اصلاح 1379 ـ هر آزاد راه کـه با خصوصیات فوق ساخته شده یا بشود از تاریخی کـه وزارت راه و ترابری اعلام کند مشمول مقررات این قانون می باشد.
ماده 3 ـ اصلاح 1379 ـ وزارت راه و ترابری مکلف است در هر آزاد راه حداقل و حداکثر سرعت همچنین انواع وسایط نقلیه ای کـه عبور آنها مجاز نیست با نصب علایم مشخص کند و نیز کلیه علایم مربوط بـه مقررات رانندگی و محل های توقف مجاز و سایر علایم لازم را کـه برای پیشگیری از خطرات احتمالی تصادف لازم است در طول راه برای اطلاع رانندگان نصب کند.
ماده 4 ـ اصلاح 1379 ـ ورود و عبور عابرین پیاده و انواع وسایط نقلیه غیر مجاز و عبور دادن دام در آزاد راهها و همچنین توقف وسایط نقلیه در خطوط عبور ممنوع است.
هر گاه بـه جهات مذکور حادثه ای واقع شود کـه منجر بـه ضرب یا جرح یا قتل یا خسارت مالی شود راننده مجاز کـه وسیله نقلیه او مجاز بحرکت در آزاد راه باشد نسبت بـه موارد فوق مسئولیتی نخواهد داشت. ولی در هر حال مکلف است در صورت بروز حادثه وسیله نقلیه را در شانه سمت راست متوقف نموده و مصدوم را با وسیله نقلیه خود یا وسیله دیگر بلافاصله بـه اولین درمانگاه یا بیمارستان برساند و مراتب را بـه مامورین انتظامی اطلاع دهد. عدم مسئولیت راننده مذکور مانع استفاده شخص ثالث از مقررات بیمه نخواهد بود.
تبصره1 ـ اصلاح 1379 ـ وزارت راه و ترابری مکلف است محل های توقف ضروری مجاز وسایط نقلیه در طول آزاد راه ها را ایجاد کند.
تبصره 2 ـ اصلاح 1379 ـ وسایل نقلیه غیر مجازی کـه بـه طور موقت و بـه سبب ضرورت و ماموریت های ضروری می بایست در بزرگ راه تردد نمایند، فقط با اجازه وزیر راه و ترابری و یا معاونین راهداری و حمل و نقل جاده ای و پایانه ها و حمل و نقل وی و یا بالاترین مقام اجرایی ادارات کل راه و ترابری استان ها در حوزه استحفاظی خود و با نصب تابلو «عبور آزاد از بزرگراه» در پشت وسیله نقلیه کـه بـه وسیله پلیس راه بـه راننده تحویل و اخذ خواهد شد، می توانند وارد بزرگراه شوند. تابلو فوق الذکر بـه تعداد لازم توسط وزارت راه و ترابری تهیه و تحویل پلیس راه می گردد. تعیین حداقل و حداکثر سرعت این گونه وسایل طبق آیین نامه ای خواهد بود کـه بـه تصویب وزارت راه و ترابری می رسد.
تبصره 3 ـ الحاق 1367 ـ مامورین سازمان های دولتی و انتظامی و یا افرادی کـه بـه سبب ضرورت جهت انجام ماموریت و ارائه خدمات در سطح یا حاشیه بزرگراه ها بـه صورت پیاده تردد یا توقف می نمایند با رعایت ضوابط ایمنی در صورت بروز حادثه از شمول حکم ماده 4 مستثنی می باشند و مسئولیت راننده مقصر وسیله نقلیه مجاز کـه منجر بـه تصادف شده است، بـه قوت خود باقی است.
تبصره 4 ـ الحاق 1367 ـ وسایل نقلیه غیر مجاز بـه عبور از آزادراه ها کـه طبق این ماده واحده مجوز عبور می گیرند، موظف هستند از خطوط مجاز در آزادراه ها عبور و مرور نمایند.
ماده 5 ـ اصلاح 1379 ـ دولت میتواند با تصویب کمیسیون مسکن و شهرسازی و راه و ترابری و کمیسیون امور اقتصادی و دارایی و تعاون مجلس شورای اسلامی برای آزادراه ها عوارض مناسبی تعیین و وصول کند.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با قانون ایمنی راه ها و راه آهن
نظریات مشورتی مرتبط با موضوعات صنعت و تولید
مجموعه موضوعی آرای وحدت رویه قضایی
آرای دیوان عدالت اداری مرتبط با موضوعات صنعت و تولید
ماده 6 ـ اصلاح 1379 ـ اقدام بـه هرگونه عملیاتی کـه موجب خرابی جاده گردد همچنین ایجاد هر گونه مستحدثات یا درختکاری یا زراعت یا اقدام بـه حفاری در حریم قانونی آزادراه ها و راه های اصلی و فرعی و راه آهن کـه میزان هر یک بـه طریق و وسایل متناسب مشخص و از طرف وزارت راه و ترابری آگهی می شود بدون اجازه وزارت راه و ترابری ممنوع است.
تبصره 1 ـ اصلاح 1379 ـ وزارت راه و ترابری مکلف است با حضور نماینده دادسرا و در نقاطی کـه دادسرا نباشد با حضور نماینده دادگاه بخش این قبیل مستحدثات یا درخت کاری و یا زراعت و حفریات را ضمن تنظیم صورت مجلس راساً قلع و آثار تجاوز را محو کند.
تبصره 2 ـ اشخاص ذی نفع می توانند بـه مراجع دادگستری مراجعه کنند. دادگاه خارج از نوبت بـه این گونه پرونده ها رسیدگی نموده و حکم لازم را صادر میکند.
تبصره 3 ـ الحاق 1379 ـ دادگاه با درخواست وزارت راه و ترابری در خصوص میزان خسارت و هزینه ها، خارج از نوبت بـه موضوع رسیدگی و رای مقتضی صادر خواهد نمود.
تبصره 4 ـ الحاق 1379 ـ ماموران مربوط در وزارت راه و ترابری و راه آهن و ماموران نیروی انتظامی موظفند ضمن مراقبت بـه محض مشاهده وقوع تجاوز بـه راه ها و راه آهن و حریم آنها مراتب را بـه مراجع صالح جهت اقدام لازم اطلاع دهند. مامور یا مسئول یاد شده در صورت تسامح بـه مجازات مربوط محکوم خواهد شد.
تبصره 5 ـ الحاق 1379 ـ برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه حداقل تا شعاع پانصد (500) متر از بالادست و یک کیلومتر از پایین دست پل ها ممنوع است و متخلفان بـه مجازات مربوط محکوم خواهند شد.
ماده 7 ـ الحاق 1379 ـ ریختن زباله، نخاله، مصالح ساختمانی، روغن موتور و نظایر آن و یا نصب و استقرار تابلو یا هر شییی دیگر در راهها و راه آهن و حریم قانونی آنها در داخل یا خارج از محدوده قانونی شهرها و همچنین هر گونه عملیات کـه موجب اخلال در امر تردد وسایل نقلیه می شود و نیز ایجاد راه دسترسی ممنوع است.
تبصره 1 ـ اصلاح 1399/11/08 و 1403/03/20 ـ مرتکبان جرایم بالا علاوه بر جبران خسارت وارده بـه حبس از سه ماه تا دو سال محکوم و چنانچه تخریبی صورت نگرفته باشد مرتکب یا مرتکبین، حسب مورد ضمن رفع موانع و رفع تجاوز و جبران خسارت وارده بـه یک ماه تا شش ماه حبس و یا پرداخت جزای نقدی از 33.000.000 تا 200.000.000 ریال محکوم خواهند شد. در مورد اخیر با جبران خسارت تعقیب موقوف خواهد شد. (مصوب 1399: 10.000.000 تا 60.000.000)
تبصره 2 ـ الحاق 1379 ـ ایجاد راه دسترسی بـه حریم و گذرگاه مناسب، درختکاری و عبور دادن تاسیسات از عرض راه و راه آهن و نصب تابلو در حریم آنها با اجازه وزارت راه و ترابری مجاز است. در موارد اضطراری بـه منظور ترمیم تاسیسات عمومی کـه از عرض راه عبور نموده است دستگاه مربوط با کسب موافقت وزارت راه و ترابری و ضمن رعایت کلیه نکات ایمنی اقدام خواهد نمود.
تبصره 3 ـ الحاق 1379 ـ وزارت راه و ترابری مکلف است نسبت بـه برآورد هزینه و خسارت وارده بـه راهها و حریم آنها و ابنیه فنی و علایم و تاسیسات و تجهیزات ایمنی کـه در اثر برخورد وسایط نقلیه و یا عبور بارهای ترافیکی و لوله های آب، گاز، فاضلاب و کابل برق و مخابرات و غیره و هر گونه عملیاتی کـه منجر بـه بروز هزینه و خسارت گردد، اقدام و مبالغ دریافتی را بـه حساب خزانه واریز و صددرصد (100%) آنرا بـه منظور ایمن سازی راه ها بـه مصرف برساند.
ماده 8 ـ اصلاح 1379 ـ هر گاه در طول خطوط راه آهن از طرف رانندگان وسایل نقلیه راه آهن بر اثر رانندگی وسایل مزبور قتل یا جرح یا ضرب واقع شود باید وسیله نقلیه متوقف گردد و ضمن مبادرت بـه کمک های نخستین در مورد مجروحین و مصدومین صورت مجلس در محل حادثه بـه وسیله مامورین انتظامی راه آهن و مامورین مربوط راه آهن تنظیم و پس از تحقیقات اولیه از راننده و مطلعین در صورتی کـه بـه سبب حادثه جسد یا اجسام دیگری روی خط راه آهن قرار گرفته و مانع عبور قطار و وسایل نقلیه راه آهن باشد مامورین پلیس انتظامی راه آهن آن را بـه محاذات محل بـه خارج خط در نقطه مناسبی انتقال داده و بلافاصله قطار و وسیله نقلیه را حرکت دهند.
مامورین پلیس انتظامی راه آهن موظفند آثار و علایم موجود را در محل حادثه حفظ کرده و مراتب را در صورت وقوع قتل فوراً بـه مقامات قضایی برای حضور و انجام تشریفات قانونی گزارش دهند.
ماده 9 ـ اصلاح 1379 ـ راه آهن دولتی ایران مکلف است در طول راه آهن معابر و گذرگاه های مجاز برای افراد و وسایل نقلیه را با نصب علامات مشخص کند.
ماده 10 ـ اصلاح 1379 ـ عبور از روی خطوط راه آهن و ورود در محوطه ایستگاه ها و کارخانه ها و تاسیسات فنی راه آهن بـه استثنای سکوهای مسافری و امکنه و گذرگاه ها و معابر مجاز واقع در ایستگاه ها و در طول خطوط ممنوع است جز برای آن عده از مامورین راه آهن کـه بر حسب وظیفه مجاز بـه ورود و عبور می باشند و در صورت تخلف و بروز حادثه راه آهن دولتی ایران مسئول نخواهد بود.
ماده 11 ـ اصلاح 1379 ـ عبور هر گونه وسیله نقلیه اعم از موتوری و غیر موتوری از یک طرف خط آهن بـه طرف دیگر در غیر محل های مجاز ممنوع است و متخلف از این امر مسئول هر گونه پیشامد و خسارت وارده می باشد.
تبصره 1 ـ الحاق 1354 ـ تخلف از مقررات این ماده مستوجب پانصد ریال جزای نقدی است. ترتیب رسیدگی بـه تخلف مزبور بـه نحوی است کـه در قانون نحوه رسیدگی بـه تخلفات و اخذ جرایم رانندگی مصوب سال 1350 مقرر گردیده و تا تشکیل گارد ترابری موضوع ماده (16) قانون تغییر نام وزارت راه و ترابری افسران یا درجه داران دیپلمه پلیس انتظامی راه آهن و در نقاطی کـه پلیس انتظامی راه آهن نباشد افسران یا درجه داران دیپلمه پلیس راه ژاندارمری کشور وظایف مذکور در آن قانون را انجام خواهند داد و پس از تشکیل گارد ترابری حق رسیدگی بـه تخلفات و اخذ جرایم با افراد دیپلمه گارد مذکور خواهد بود.
تبصره 2 ـ الحاق 1354 ـ هر گاه عبور وسایط نقلیه موجب خرابی یا انحراف قسمتی از ریل و همچنین خاک ریز و سایر تاسیسات مربوط بـه راه آهن گردد، راننده وسیله نقلیه بـه پرداخت جزای نقدی از 11.000.000 تا 57.000.000 ریال و جبران خسارت وارده محکوم می شود. (مصوب 1354: 1.000 تا 5.000)
تبصره 3 ـ الحاق 1354 ـ وجوه حاصل از اجرای تبصره یک بـه حساب خزانه داری کل منظور خواهد گردید.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با قانون ایمنی راه ها و راه آهن
نظریات مشورتی مرتبط با موضوعات صنعت و تولید
مجموعه موضوعی آرای وحدت رویه قضایی
آرای دیوان عدالت اداری مرتبط با موضوعات صنعت و تولید
ماده 12 ـ اصلاح 1379 ـ از تاریخ تصویب این قانون غرامت موضوع ماده (13) قانون کیفر بزه های راه آهن مصوب فروردین ماه 1320 از پانصد ریال تا پنج هزار ریال خواهد بود و تجاوز بـه محدوده ایستگاه ها در حکم تجاوز بـه حریم خط آهن می باشد.
تبصره 1 ـ اصلاح 1379 ـ حدود ایستگاه راه آهن عبارتست از محوطه ایکه مورد نیاز راه آهن بوده و بر اساس نقشه های مصوب راه آهن قانوناً بـه تصرف و تملک راه آهن درآمده باشد و بـه وسیله علایم مخصوص از طرف راه آهن مشخص می شود.
تبصره 2 ـ الحاق 1379 ـ حسب درخواست شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، مرجع قضایی صالح دستور لازم را مبنی بر همکاری و نظارت ماموران نیروی انتظامی با آن شرکت جهت ایجاد نظم بـه منظور انسداد محل های تردد غیر مجاز صادر می کند.
ماده 13 ـ اصلاح 1379 ـ تبصره ذیل بـه ماده 21 قانون بزه های راه آهن اضافه می شود:
تبصره ـ تعقیب متهم در دادگستری موکول بـه شکایت راه آهن خواهد بود.
ماده 14 ـ اصلاح 1379 ـ هر گاه بر اثر عبور انسان یا دام یا وسیله نقلیه ایکه حرکت آن بستگی بـه راه آهن ندارد و برخورد آن با وسایل نقلیه مجاز راه آهن در روی خط آهن حادثه ای منجر بـه قتل یا جرح یا ضرب یا خسارت مالی شود راننده مجاز کـه بر حسب وظیفه رانندگی وسایل نقلیه راه آهن را روی خط آهن بـه عهده دارد در صورتیکه نظامات و مقررات مربوط را رعایت نموده باشد مسئولیتی نخواهد داشت. عدم مسئولیت راننده مذکور مانع استفاده شخص ثالث از مقررات بیمه نخواهد بود.
ماده 15 ـ اصلاح 1379 ـ وزارت راه و شهرسازی مکلف است هنگام ایجاد راه های جدید و راه آهن، گذرگاه های ضروری و مجاری لازم را در نظر گرفته و موجبات ارتباط دو طرف راه احداثی را بـه نحو مقتضی فراهم کند. وزارت پست و تلگراف و تلفن در مورد فراهم نمودن امکانات ارتباطی و وزارت نیرو در مورد تامین روشنایی راه ها مکلفند حسب اعلام وزارت راه و شهرسازی و در چهارچوب مقررات موجود اقدام کنند.
ماده 16 ـ اصلاح 1379 ـ خارج از محدوده شهرها در مناطقی کـه هیئت وزیران تصویب و وزارت راه و ترابری اعلام می نماید احداث دیوار بـه ارتفاع بیش از یک متر در اراضی و مستحدثاتی کـه تا فاصله هفتاد متر از انتهاﻯ حریم راه آهن و آزادراه ها و راه هاﻯ اصلی واقع شده ممنوع است مگر برای اراضی واقع در مسیر طوفان شن کـه بـه منظور جلوگیری از ورود توده هاﻯ شنی مالکین حسب مورد با اخذ پروانه از ادارات راه یا راه آهن می توانند باحداث آن اقدام نمایند. با متخلفین حسب مقررات تبصره هاﻯ یک و دو ماده 6 این قانون رفتار خواهد شد.
تبصره ـ منسوخ 1379 ـ نرده کشی و سیم کشی بـه هر ارتفاع و احداث هر نوع ساختمان و ترمیم دیوارهاﻯ موجود در اراضی و مستحدثات فوق الذکر بلامانع است.
ماده 17 ـ الحاق 1379 ـ ایجاد هر گونه ساختمان و دیوار کشی و تاسیسات بـه شعاع صد (100) متر از انتهای حریم راه ها و حریم راه آهن های کشور و در طول کنار گذرهایی کـه وزارت راه و ترابری احداث نموده یا می نماید و یا مسئولیت نگهداری آنرا بـه عهده دارد بدون کسب مجوز از وزارت مذکور ممنوع می باشد. وزارت راه و ترابری موظف است در مورد متخلفان برابر تبصره (1) ماده (6) قانون ایمنی راهها و راه آهن اقدام کند.
با تصویب این ماده تبصره ذیل ماده (15) لغو می گردد.
تبصره 1 ـ الحاق 1379 ـ وزارت راه و ترابری مکلف است نوع کاربری زمین های اطراف راه ها و راه آهن های کشور بـه عمق صد (100) متر را بعد از حریم قانونی آنها تهیه و بـه تصویب هیات وزیران برساند و از متقاضیانی کـه برحسب ضرورت وفق ماده (15) همین قانون نیاز بـه احداث مستحدثاتی در حد فاصل فوق را داشته باشند وجوهی را براساس آیین نامه ای کـه بـه تایید هیات وزیران می رسد اخذ و بـه حساب خزانه واریز و صددرصد (100%) آنرا بـه منظور ایمن سازی راه ها بـه مصرف برساند.
تبصره 2 ـ الحاق 1379 ـ نظارت بر امر ساخت و ساز در حاشیه راه ها و راه آهن ها تا شعاع صد (100) متر از منتهی الیه حریم قانونی آنها توسط وزارت مذکور اعمال می شود.
به وزارت یاد شده اجازه داده می شود بـه منظور ایجاد هماهنگی براساس موارد موضوع تبصره (1) همین ماده نسبت بـه صدور مجوز ایجاد مستحدثات بـه متقاضیان اقدام نماید. بدیهی است متقاضیان باید سایر مجوزهای لازم را از مراجع مربوط اخذ نمایند.
تبصره 3 ـ الحاق 1379 ـ ایجاد تاسیسات عمومی نظیر خطوط آب، برق، فاضلاب، نفت، گاز، مخابرات و نظایر آنها با رعایت مسائل فنی و ایمنی مربوط بـه هر یک، تابع آیین نامه ای است کـه ظرف سه ماه از تصویب این قانون بـه پیشنهاد وزیر راه و ترابری بـه تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
بیشتر بخوانید: آئین نامه تبصره 3 ماده 17 قانون ایمنی راهها و راه آهن با موضوع ایجاد تاسیسات در حریم راه ها مصوب 1381/11/16 هیات وزیران
ماده 18 ـ الحاق 1379 ـ وزارت جهاد سازندگی همچنان عهده دار وظایف مربوط بـه برنامه ریزی، احداث، نگهداری و مرمت راههای روستایی بوده و با متجاوزین بـه حریم راه های روستایی برابر ماده (6) همین قانون و تبصره های ذیل آن اقدام خواهد نمود.
ماده 19 ـ الحاق 1379 ـ وزارتخانه های راه و ترابری و جهاد سازندگی مکلفند علایم افقی و عمودی و تجهیزات ایمنی لازم را در طول هر یک از راه های مربوط مشخص و در محل های مورد نیاز نصب و اجراء نمایند.
تبصره ـ الحاق 1379 ـ وزارتخانه های مذکور مکلفند برای انجام عملیات احداث و مرمت و یا نگهداری راه های مربوط علایم ایمنی لازم را نصب نمایند چنانچه بر اثر کوتاهی در بکار بردن علایم یاد شده خسارتی بـه اشخاص (حقیقی یا حقوقی) وارد شود هر یک از وزارتخانه های یاد شده حسب مورد موظف است از مطالبات پیمانکار یا اعتبارات جاری و عمرانی وزارتخانه، خسارت وارده را پرداخت نماید و چنانچه ماموران دولت یا پیمانکاران مرتکب تقصیر شده باشند، دولت خسارت پرداخت شده را از آنها استیفاء خواهد نمود.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با قانون ایمنی راه ها و راه آهن
نظریات مشورتی مرتبط با موضوعات صنعت و تولید
مجموعه موضوعی آرای وحدت رویه قضایی
آرای دیوان عدالت اداری مرتبط با موضوعات صنعت و تولید
قانون فوق مشتمل بر چهارده ماده و پنج تبصره پس از تصویب مجلس سنا در تاریخ روز شنبه 1349/03/30 در جلسه روز یک شنبه هفتم تیر ماه یکهزار و سیصد و چهل و نه شمسی بـه تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - عبداله ریاضی