قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1353/03/28
قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مشتمل بر بیست و یک ماده و نه تبصره مصوب 1353/03/28 مجلس شورای ملی
شناسنامه قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست:
شماره روزنامه رسمی: 8592
تاریخ روزنامه رسمی: 1353/04/18
مرجع تصویب: مجلس شورای ملی
تاریخ تصویب: 1353/03/28
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با (مقررات محیط زیست)
محیط زیست و منابع طبیعی در آرای وحدت رویه قضایی
محیط زیست و منابع طبیعی در آرای دیوان عدالت اداری
موضوعات محیط زیست و منابع طبیعی در نظریات مشورتی
متن قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست:
ماده 1 ـ حفاظت و بهبود و بهسازی محیط زیست و پیشگیری و ممانعت از هر نوع آلودگی و هر اقدام مخربی کـه موجب برهم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست میشود، همچنین کلیه امور مربوط به جانوران وحشی و آبزیان آبهای داخلی از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست است. سازمان حفاظت محیط زیست کـه در این قانون سازمان نامیده میشود وابسته به نخست وزیری و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است و زیر نظر شورای عالی حفاظت محیط زیست انجام وظیفه میکند.
تبصره 1 ـ شرکت سهامی شیلات ایران و شرکت سهامی شیلات جنوب به موجب قوانین و مقررات مربوط بخود عمل خواهند کرد.
تبصره 2 ـ منسوخ به واسطه ردیف 49 پیوست قانون فهرست قوانین و احکام منسوخ در حوزه محیط زیست مصوب 1399/06/19 ـ در مناطق شکارگاه های سلطنتی وظائف مربوط را شکاربانی سلطنتی راساً انجام خواهد داد.
ماده 2 ـ اصلاح 1390/04/08 ـ ریاست شورای عالی حفاظت محیط زیست با رئیس جمهور است و اعضاء آن عبارتند از:
وزرای کشاورزی، کشور، صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازی، جهاد سازندگی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، رییس سازمان حفاظت محیط زیست و چهار نفر از اشخاص یا مقامات ذیصلاح کـه بنا به پیشنهاد رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و تصویب رئیس جمهور برای مدت سه سال منصوب می شوند.
تبصره ـ الحاق 1371 ـ در موارد لزوم بر حسب مورد به پیشنهاد رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و تصویب رئیس جمهور از سایر وزراء برای حضور در جلسات شورای عالی دعوت به عمل می آید. وزرائی کـه بدین نحو به جلسات دعوت می شوند در تصمیم گیری شورا حق رای دارند.
ماده 3 – شورای عالی حفاظت محیط زیست علاوه بر وظایف و اختیاراتی کـه در قانون شکار و صید برای شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید مقرر بوده دارای وظایف و اختیارات زیر است:
الف ـ تعیین مناطقی تحت عنوان پارک ملی ـ آثار طبیعی ملی ـ پناهگاه حیات وحش منطقه حفاظت شده و تصویب حدود دقیق این مناطق با رعایت نکات زیر:
1 ـ مفاد ماده 27 قانون شکار و صید مصوب خرداد ماه 1346 همچنین قوانین و مقررات مربوط بسازمان جنگل ها و مراتع.
2 ـ کسب موافقت وزیر کشاورزی و منابع طبیعی در مورد مناطقی کـه با اجازه یا توسط سازمان جنگل ها و مراتع کشور در آنها طرح جنگلداری یا مرتع داری بموقع عمل گذارده شده یا میشود.
3 ـ کسب موافقت وزیر اقتصاد در مورد مناطقی کـه طرح های اکتشاف و بهره برداری از مواد معدنی طبق قوانین مربوط اجرا میگردد. صدور هر گونه پروانه اکتشاف و بهره برداری از مواد معدنی برای مناطقی کـه تحت عنوان پارک ملی ـ آثار طبیعی ملی ـ پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده تعیین گردیده اند موکول به موافقت شورای عالی محیط زیست میباشد.
تبصره ـ تعریف مناطق و تعیین ضوابط و مقررات مربوط به مناطق مذکور در این بند به موجب آئیننامه اجرائی این قانون خواهد بود.
ب ـ تعیین انواع و مدت اعتبار و بهای پروانه های موضوع ماده 8 این قانون.
ج ـ موافقت با اعطاء جایزه به اشخاص طبق آئین نامه اجرائی این قانون.
ماده 4 ـ هر نوع ممنوعیت و محدودیت و مقرراتی کـه برای مناطق مذکور در بند (الف) ماده 3 این قانون برقرار میگردد نباید با حق مالکیت یا حق انتفاع اشخاصی کـه در داخل این مناطق قانوناً دارا هستند مغایر باشد.
ماده 5 ـ اصلاح 1371 ـ رئیس سازمان حفاظت محیط زیست توسط رئیس جمهور انتخاب و سمت دبیر شورای عالی حفاظت محیط زیست را نیز بر عهده دارد.
ماده 6 ـ سازمان علاوه بر وظایف و اختیاراتی کـه در قانون شکار و صید برای سازمان شکاربانی و نظارت بر صید مقرر بوده دارای وظایف و اختیارات زیر است:
الف ـ انجام دادن تحقیقات و بررسی های علمی و اقتصادی در زمینه حفاظت و بهبود و بهسازی محیط زیست و جلوگیری از آلودگی و برهم خوردن تعادل محیط زیست از جمله موارد ذیل:
1 ـ طرق حفظ تعادل اکولوژیک طبیعت (حفظ مناسبات محیط زیست).
2 ـ تغییراتی کـه تاسیسات و مستحدثات مختلف در وضع فیزیکی و شیمیائی و بیولوژیک خاک، آب و هوا ایجاد می نماید و این تغییرات سبب دگرگونی وضع طبیعی میگردند. مانند تغییر و تخریب مسیر رودخانه ها، تخریب جنگل ها و مراتع دگرگونی اکولوژی دریاها بهم خوردن زهکشی طبیعی آبها و دگرگونی و انهدام تالاب ها.
3 ـ استفاده از سموم کشاورزی یا مواد مصرفی زیان آور به محیط زیست.
4 ـ طرز جلوگیری از پخش و ایجاد صداهای زیان آور به محیط زیست.
5 ـ حفظ محیط زیست از نظر ظواهر طبیعت و طرق زیباسازی آن.
ب ـ پیشنهاد ضوابط بمنظور مراقبت و جلوگیری از آلودگی آب، هوا، خاک، پخش فضولات اعم از زباله و مواد زائد کارخانجات و بطور کلی عواملی کـه مؤثر بر روی محیط میباشند.
ج ـ هر گونه اقدام مقتضی بمنظور بهبود و بهسازی محیط زیست در حدود قوانین مملکتی با حفظ حقوق اشخاص.
د ـ تنظیم و اجرای برنامه های آموزشی به منظور تنویر و هدایت افکار عمومی در زمینه حفظ و بهسازی محیط زیست.
هـ ـ ایجاد باغ های وحش و موزه تاریخ طبیعی.
و ـ برقراری هر گونه محدودیت و ممنوعیت موقتی زمانی ـ مکانی ـ نوعی و طریقی و کمی شکار و صید و اعلام آن طبق مقررات ماده 4 قانون شکار و صید.
ز ـ همکاری با سازمانهای مشابه خارجی و بین المللی بمنظور حفظ محیط زیست در حدود تعهدات متقابل.
ماده 7 ـ اصلاح 1371 ـ هر گاه اجرای هر یک از طرح های عمرانی و یا بهره برداری از آنها به تشخیص سازمان با قانون و مقررات مربوط به حفاظت محیط زیست مغایرت داشته باشد سازمان مورد را به وزارتخانه یا مؤسسه مربوط اعلام خواهد نمود تا با همکاری سازمان های ذیربط بمنظور رفع مشکل در طرح مزبور تجدید نظر به عمل آید. در صورت وجود اختلاف نظر طبق تصمیم رئیس جمهور عمل خواهد شد.
ماده 8 ـ مبادرت بهر گونه شکار و صید و پرورش و تکثیر و نگاهداری و خرید و فروش جانوران وحشی و اجزاء آن و استفاده و سیاحت از مناطق مذکور در بند (الف) ماده 3 این قانون مستلزم تحصیل پروانه یا اجازه از سازمان میباشد، در هر یک از موارد فوق کـه ضرورت ایجاب نماید سازمان میتواند با تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست اجازه یا پروانه رایگان صادر نماید.
تبصره ـ در مواردی کـه صدور پروانه های موضوع این ماده همچنین صدور پروانه صادرات و واردات جانوران وحشی و اجزاء آنها به موجب قوانین مربوط به وزارتخانه ها یا سازمان های دیگری محول گردیده مرجع صادر کننده پروانه با جلب موافقت سازمان اقدام خواهد کرد.
ماده 9 ـ اقدام بهر عملی کـه موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم نماید ممنوع است. منظور از آلوده ساختن محیط زیست عبارتست از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی کـه کیفیت فیزیکی یا شیمیائی یا بیولوژیک آنرا بطوریکه زیان آور بحال انسان یا سایر موجودات زنده و یا گیاهان و یا آثار و ابنیه باشد تغییر دهد.
تبصره ـ استعمال سموم به منظور مبارزه با آفات نباتی و جانوران و حشرات موذی با رعایت قوانین و مقررات وزارت کشاورزی و منابع طبیعی مشمول این ماده نخواهد بود ولی در صورتیکه استفاده از سموم برای مقاصد بالا مغایر با بهسازی محیط زیست باشد سازمان ضرورت تجدید نظر در مقررات مربوط و جایگزینی مواد و طرق دیگری را برای دفع آفات توصیه خواهد نمود.
ماده 10 ـ مقررات جلوگیری از آلودگی یا تخریب محیط زیست و جلوگیری از پخش و ایجاد صداهای زیان آور به محیط زیست و همچنین ضوابط تعیین معیار و میزان آلودگی موضوع ماده 9 این قانون و محدودیت و ممنوعیت های مربوط به حفظ و بهبود و بهسازی محیط زیست به موجب آئین نامه هایی خواهد بود کـه به تصویب کمیسیون های کشاورزی و منابع طبیعی و بهداری و دادگستری مجلسین برسد.
ماده 11 ـ سازمان با توجه به مقررات و ضوابط مندرج در آئین نامه های مذکور در ماده 10 کارخانجات و کارگاه هائی کـه موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم مینماید مشخص و مراتب را کتباً با ذکر دلائل برحسب مورد به صاحبان یا مسئولان آنها اخطار مینماید کـه ظرف مدت معینی نسبت به رفع موجبات آلودگی مبادرت یا از کار و فعالیت خودداری کنند. در صورتی کـه در مهلت مقرر اقدام ننمایند به دستور سازمان از کار و فعالیت آنها ممانعت به عمل خواهد آمد. در صورتی کـه اشخاص ذینفع نسبت به اخطار یا دستور سازمان معترض باشند میتوانند به دادگاه شهرستان محل شکایت نمایند دادگاه فوراً و خارج از نوبت به موضوع رسیدگی میکند و در صورتیکه اعتراض را وارد تشخیص دهد رای به ابطال اخطار یا رفع ممانعت خواهد داد. رای دادگاه قطعی است.
تبصره ـ رئیس سازمان میتواند در مورد منابع و عواملی کـه خطرات فوری در برداشته باشند بدون اخطار قبلی دستور ممانعت از ادامه کار و فعالیت آنها را بدهد.
ماده 12 ـ اصلاح 1399/11/08 و 1403/03/20 ـ صاحبان یا مسئولان کارخانجات و کارگاههای موضوع ماده 11 مکلفند بمحض ابلاغ دستور سازمان، کار یا فعالیت ممنوع شده را متوقف و تعطیل نمایند. ادامه کار یا فعالیت مزبور منوط به اجازه سازمان یا رای دادگاه صلاحیتدار خواهد بود. در صورت تخلف به حبس جنحه ای از شصت و یک روز تا یکسال و یا پرداخت جزای نقدی از 33.000.000 تا 230.000.000 ریال یا بهر دو مجازات محکوم خواهند شد. (مصوب 1399: 10.000.000 تا 70.000.000)
ماده 13 ـ اصلاح 1399/11/08 و 1403/03/20ـ کسانیکه از مقررات و ضوابط مذکور در آئین نامه های موضوع ماده 10 تخلف نمایند بر حسب مورد کـه در آئین نامه های مزبور تعیین خواهد شد به جزای نقدی از 3.300.000 تا 165.000.000 ریال محکوم خواهند شد. (مصوب 1399: 1.000.000 تا 50.000.000)
ماده 14 ـ در مورد جرائم مذکور در این قانون سازمان حسب مورد شاکی یا مدعی خصوصی شناخته میشود.
ماده 15 ـ مامورین سازمان کـه از طرف سازمان مامور کشف و تعقیب جرائم فوق الذکر میشوند در صورتیکه وظایف ضابطین دادگستری را در کلاس مخصوص زیر نظر دادستان شهرستان تعلیم گرفته باشند از لحاظ اجرای این قانون و قانون شکار و صید در ردیف ضابطین دادگستری محسوب میشوند.
تبصره ـ در مواردی کـه سازمانهای دیگر به موجب قوانین مربوط مامور تعقیب جرائم مذکور در این قانون باشند سازمان نظر خود را به آن سازمان ها اعلام خواهد کرد.
ماده 16 ـ کلیه عرصه و اعیان املاک متعلق به دولت واقع در محدوده مناطق مذکور در بند (الف) ماده 3 همچنین کلیه تالاب های متعلق به دولت در اختیار سازمان قرار خواهد داشت و سازمان در بهره برداری از تالاب ها (باستثناء مرداب بندر پهلوی) و املاک مذکور قائم مقام قانونی مؤسسات یا سازمان های مربوط میباشد ولی حق واگذاری عین آنها را ندارد.
تبصره 1 ـ در صورتی کـه استفاده از منابع مذکور مستلزم قطع درخت باشد سازمان جنگل ها و مراتع کشور طبق طرح سازمان راساً عمل خواهد نمود.
تبصره 2 ـ نحوه واگذاری منافع املاک مذکور در این ماده در آئین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
ماده 17 ـ در صورتی کـه عرصه و اعیان املاک واقع در محدوده مناطق مذکور در بند (الف) ماده 3 این قانون مورد نیاز باشد سازمان میتواند طبق مقررات قانون خرید اراضی و ابنیه و تاسیسات برای حفظ آثار تاریخی و باستانی مصوب آذر ماه 1347 خریداری و تصرف نماید.
ماده 18 ـ سازمان دارای گاردی خواهد بود با لباس متحدالشکل و تجهیزات لازم.
ماده 19 ـ مناطقی از کشور کـه مقررات مواد 11 و 12 و 13 این قانون در آنها اجرا خواهد شد از طرف سازمان با رعایت شرایط و ضوابطی کـه در آئین نامه اجرائی این قانون مقرر میگردد تعیین و پس از تصویب شورای عالی اعلام میشود.
ماده 20 ـ سازمان میتواند با تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست قسمتی از وظائف و اختیارات خود را نسبت به اجرای مواد 11 و 12 و13 این قانون در محدوده شهرها و هر یک از مناطق کشور ضمن تعیین حدود بر حسب مورد به شهرداری های مربوط یا هر سازمان دولتی ذیربط محول نماید، در اینصورت شهرداری ها و سازمان های مذکور مسئول اجرای آن خواهند بود.
ماده 21 ـ آئین نامه اجرائی این قانون به استثناء آیین نامه های مذکور در ماده 10 پس از تایید شورای عالی حفاظت محیط زیست به تصویب هیات وزیران می رسد.
بیشتر بخوانید: آیین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1354/12/03
قانون فوق مشتمل بر بیست و یک ماده و نه تبصره پس از تصویب مجلس سنا در جلسه روز دوشنبه 1353/3/20، در جلسه روز سه شنبه بیست و هشتم خرداد ماه یکهزار و سیصد و پنجاه و سه شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی عبدالله ریاضی