قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 1363/07/29
قانون خدمت وظیفه عمومی مشتمل بر ماده 6 و ماده سه تبصره مصوب 1363/07/29 مجلس شورای اسلامی
شناسنامه قانون خدمت وظیفه عمومی:
شماره روزنامه رسمی: 11569
تاریخ روزنامه رسمی: 1363/08/22
شماره ابلاغ: 63604
تاریخ ابلاغ: 1363/08/16
مرجع تصویب: مجلس شورای اسلامی
تاریخ تصویب: 1363/07/29
بیشتر بخوانید:
مقررات مرتبط با قانون خدمت وظیفه عمومی (خدمت وظیفه عمومی)
خدمت نظام در آراء دیوان عدالت اداری
موضوعات نظامی در آراء وحدت رویه قضایی
خدمت وظیفه عمومی در نظریات مشورتی
متن قانون خدمت وظیفه عمومی:
فصل اول: کلیات
ماده 1 ـ دفاع از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی ایران و جان و مال و ناموس مردم وظیفه دینی و ملی هر مرد ایرانی است و در اجرای این وظیفه کلیه اتباع ذکور دولت جمهوری اسلامی ایران مکلف به انجام خدمت وظیفه عمومی برابر مقررات این قانون میباشند و هیچ فرد مشمول خدمت وظیفه عمومی را جز در موارد مصرحه در این قانون نمی توان از خدمت معاف کرد.
تبصره 1 ـ با توجه با اصل 151 قانون اساسی واحد بسیج مستضعفین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی موظف است در اسرع وقت امکانات آموزش نظامی اتباع اناث دولت جمهوری اسلامی ایران را با رعایت کلیه موازین شرعی فراهم نماید. این آموزش برای اناث الزامی نیست.
تبصره 2 ـ اصلاح 1390 ـ وزارت آموزش و پرورش موظف است با همکاری نیروهای مسلح آموزشهایی را کـه زمینه ساز آمادگی دفاعی است طبق موازین اسلامی در برنامه های آموزشی مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان پیش بینی نماید. این آموزش برای دختران تنها در زمینه های دفاع غیر نظامی خواهد بود.
ماده 1 مکرر ـ الحاق 1390 ـ در این قانون عبارت اختصاری به شرح زیر جایگزین عناوین کامل آنها میگردد:
1 ـ فرماندهی کل به جای مقام معظم فرماندهی کل قوا
2 ـ ستاد کل به جای ستاد کل نیروهای مسلح
3 ـ نیروهای مسلح به جای ستاد کل نیروهای مسلح، ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و سازمانهای وابسته، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمانهای تابعه
4 ـ ارتش به جای ارتش جمهوری اسلامی ایران
5 ـ سپاه به جای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
6 ـ وزارت دفاع به جای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
7 ـ وزارت علوم به جای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
8 ـ وزارت بهداشت به جای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
9 ـ سازمان به جای سازمان وظیفه عمومی
10 ـ کارکنان وظیفه به جای افسران وظیفه، درجه داران وظیفه و سربازان عادی وظیفه
ماده 2 ـ اصلاح 1390 ـ هر فرد ذکور ایرانی از اول فروردین ماه سالی کـه طی آن سال وارد سن 19 سالگی می شود مشمول مقررات خدمت وظیفه عمومی خواهد شد.
تبصره ـ الحاق 1390 ـ مشمول کسی است کـه در شمول قانون خدمت وظیفه عمومی قرار گیرد.
ماده 3 ـ سن مشمولان و افراد تحت تکفل از لحاظ خدمت وظیفه و یا معافیت از آن تابع مندرجات اولیه اولین شناسنامه بوده و هرگونه تغییری کـه بعداً به عمل آمده باشد از لحاظ وظیفه عمومی معتبر نخواهد بود.
تبصره ـ اصلاح 1390 ـ تغییر سن بر مبناء ماده واحده قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آنها مصوب 1367/11/02، فقط درباره خود مشمولین معتبر است.
ماده 4 ـ خدمت وظیفه عمومی 30 سال است و مراحل آن برای کلیه مشمولان به شرح زیر است:
الف ـ اصلاح 1390 ـ مدت خدمت دوره ضرورت (24) ماه است و در صورتی کـه مشمولان مازاد و یا کمتر از تعداد موردنیاز باشد ستاد کل با کسب اجازه از فرماندهی کل آن را به کمتر یا بیشتر از مدت دوره ضرورت تغییر می دهد.
ب ـ دوره احتیاط 8 سال.
ج ـ دوره ذخیره اول 10 سال.
د ـ دوره ذخیره دوم 10 سال.
تبصره 1 ـ تاریخ شروع و پایان خدمت در مراحل احتیاط و ذخیره از تاریخ پایان خدمت دوره ضرورت محاسبه می گردد و در هر حال تاریخ خاتمه آن از سن 50 سالگی تجاوز نخواهد کرد.
تبصره 2 ـ در مواقع ضرورت و بسیج همگانی ممکن است افراد مشمول این قانون تا سن شصت سالگی نیز احضار شوند.
تبصره 3 ـ منسوخ 1390 ـ مفاد بند الف این ماده نسبت به مشمولانی مجری است کـه از اول فروردین ماه سال 1363 به خدمت اعزام شوند.
ماده 5 ـ اصلاح 1390 ـ کلیه مشمولان قادر به خدمت و بلامانع به خدمت دوره ضرورت اعزام می شوند و پس از فراگرفتن آموزشهای نظامی لازم بقیه خدمت دوره ضرورت را در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران انجام خواهند داد. تعیین ترتیب تقدم برای استفاده از مشمولان مزبور در هر یک از سازمانهای نظامی و انتظامی و نحوه سهمیه بندی آنها توسط ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی تهیه و به تصویب شورای عالی دفاع می رسد.
تبصره 1 ـ اصلاح 1390 ـ نحوه تأمین سهمیه هر یک از نیروهای مسلح از مشمولین هر دوره، به وسیله کمیسـیونی انجام می شود کـه از نمایندگان نیروهای مزبور به ریاست رئیس سازمان تشکیل میگردد.
تبصره 2 ـ اصلاح 1390 ـ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می تواند مشمولین مورد نیاز خود را در هر دوره طبق ضوابط خاص پذیرش سپاه از بین دارندگان دفترچه آماده به خدمت در حد سهمیه تعیین شده انتخاب و قبل از تاریخ اعزام آنان لیست اسامی آنها را به اداره وظیفه عمومی اعلام نماید. این مشمولین برای انجام خدمت وظیفه عمومی در اختیار سپاه قرار میگیرند.
تبصره 3 ـ اصلاح 1390 ـ نیروهای نظامی و انتظامی موظفند طبق اصل 147 قانون اساسی پرسنل کادر ثابت و وظیفه خود را بنا به درخواست دولت برای امور تولیدی، عمرانی، تحقیقاتی، آموزشی، بهداشتی و درمانی با رعایت کامل موازین اسلامی در حدی کـه به آمادگی رزمی آنها آسیبی وارد نیاید در اختیار دولت قرار دهند.
تبصره 4 ـ الحاق 1390 ـ مشمولین وظیفه از تاریخ اعزام از سوی واحدهای وظیفه عمومی ناجا به عنوان کارکنان وظیفه یگان تعیین شده، محسوب می شوند.
ماده 6 ـ قانون خدمت نیروی انسانی، درمانی و بهداشتی مصوب 1358/9/24 شورای انقلاب و الحاقیه ها و اصلاحیه های بعدی آن ابقاء و مشمولین مذکور در آن قانون پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی بعد از تأمین نیازمندیهای نیروهای مسلح ادامه خدمت را تا 5 سال در وزارت بهداری انجام میدهند.
ماده 7 ـ قانون معافیت فارغ التحصیلان مراکز تربیت معلم از خدمت وظیفه عمومی مصوب 1358/02/27 شورای انقلاب ابقاء و مشمولین مذکور در آن قانون پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی بقیه خدمت مقرر در آن قانون را در آموزش و پرورش انجام خواهند داد.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ وزارت آموزش و پرورش موظف است فارغ التحصیلان تربیت معلم در مراکز آموزشی، از طریق سازمان آنان را به مراکز آموزشی نظامی برای طی دوره آموزش رزم مقدماتی اعزام نماید.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ دولت موظف است همه ساله اعتبارات لازم را برای آموزشهای فوق در اختیار سپاه قرار دهد.
ماده 8 ـ اصلاح 03ˏ04ˏ1376 ـ داوطلبان شغل معلمی خلبانی در آموزشگاه فنون هواپیمایی به شرط سپردن تعهد و انجام ده سال خدمت و داوطلبان شغل تکنیسینی هواپیما در این آموزشگاه به شرط سپردن تعهد و انجام دوازده سال خدمت از انجام خدمت وظیفه معاف خواهند بود.
ماده 9 ـ اصلاح 1390 ـ دانشجویان دوره چهارساله آموزشی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به شرط سپردن تعهد و انجام 10 سال خدمت در این شرکت پس از طی دوره آموزش مقدماتی و تخصصی در نیروی دریایی و بر روی عرشه ناوهای نیروی دریایی از انجام بقیه خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.
ماده 10 ـ انجام امور زیر در مورد مشمولین وظیفه عمومی مستلزم ارائه مدرک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان از اداره وظیفه عمومی میباشد و فتوکپی مدرک ارائه شده از جمله منضمات ضروری پرونده متشکله میباشد:
الف ـ شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.
ب ـ اصلاح 1390 ـ دریافت هر گونه وام و کمکهای کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق بانکها و وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.
ج ـ کاندیدا شدن جهت انتخابات مجلس شورای اسلامی و سایر شورا و انجمنهای قانونی.
د ـ تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره های تحصیلی دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.
هـ ـ صدور پروانه کسب و اجازه اشتغال و عضویت در شرکتهای تعاونی.
و ـ منسوخ 1390 ـ ثبت هر گونه نقل و انتقال غیر قهری اموال به طور مستقیم و غیر مستقیم در دفاتر اسناد رسمی.
ز ـ دریافت مستمری از سازمانهای دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.
ح ـ استخدام به هر صورت ( رسمی، پیمانی، روزمزد و خرید خدمت) در وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکتهای دولتی.
تبصره 1 ـ منسوخ 1390 ـ در مواردی کـه ضرورت یا حرج ایجاب کند کـه معاملات مشمول ثبت گردد، مانند اموال مشترک کـه عدم ثبت اموال مشمول موجب زیان مالی بر شرکاء دیگر گردد، ثبت اموال مشمول بلامانع است. تشخیص موضوع به عهده محاکم صالحه است.
تبصره 1 ـ اصلاح 1390 ـ سایر اموری کـه در دیگر قوانین منوط به روشن شدن وضعیت خدمتی مشمول می باشد، به قوت خود باقی است.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ ارزش و اعتبار مدارک دال بر رسیدگی به وضعیت مشمول از لحاظ انجام قسمتی یا تمام امور موضوع این ماده مطابق آیین نامه اجرائی مندرج در ماده (51) تعیین می شود.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ متخلفین از مقررات این ماده به محاکم قضائی معرفی می شوند، مجازات اینگونه افراد برای بار اول پرداخت هزینه سالانه یک سرباز طبق قانون بودجه سالانه و نرخ اعلامی دولت است و بار دوم علاوه بر جریمه فوق، سه ماه انفصال از خدمت و برای بار سوم و بالاتر انفصال از خدمات دولتی است.
ماده 11 ـ در زمان جنگ و بسیج همگانی در صورت لزوم کسانی کـه به علتی در زمان صلح از معافیت خدمت دوره ضرورت استفاده نموده اند، نیز به خدمت احضار و از حقوق و مزایای مشمولین دوره احتیاط هم طبقه خود استفاده خواهند نمود.
ماده 12 ـ کارگران و مستخدمین مؤسسات دولتی و نهادهای قانونی و سازمانهای وابسته به دولت کـه خدمت دوره وظیفه عمومی را انجام میدهند پس از پایان خدمت مجدداً به کار اولیه خود اشتغال خواهند یافت و کارفرما یا مسئولین مربوطه مکلفند آنان را به کار اولیه خود بگمارند.
تبصره 1 ـ در مورد مؤسسات خصوصی کارفرما یا مسئولین مربوطه در صورتی مکلفند آنان را به کار اولیه خود بگمارند کـه در قرارداد استخدام این مسئله شرط شده باشد.
تبصره 2 ـ آیین نامه اجرائی این ماده توسط وزارتین کشور و کار و امور اجتماعی و سازمان امور اداری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده 13 ـ اصلاح 1390 ـ افرادی کـه اعم از مشمول و غیرمشمول با طی دوره دانشکده ها و آموزشگاه های نظامی و انتظامی برای خدمت در کادر ثابت استخدام شوند مدت تحصیل آنها جزء خدمت دوره ضرورت محسوب خواهد شد و اگر مدت تحصیل از دو سال کمتر باشد، از دوره خدمت آنان به نسبت کسری خدمت تا دو سال جزء خدمت دوره ضرورت محسوب میشود.
تبصره 1 ـ اصلاح 1390 ـ آن عده از محصلین مراکز آموزش کادر ثابت نیروهای مسلح کـه قبل از پایان دوره آموزش مستعفی یا اخراج شوند، فقط از طی دوره آموزش نظامی معاف می شوند، لکن باید خدمت دوره ضرورت را انجام دهند. درصورتی کـه محصلین به علت بیماری یا عدم صلاحیت کـه ناشی از اعمال ارادی آنان نباشد برکنار گردند، مدت تحصیل جزء خدمت دوره ضرورت آنان محسوب می شود.
تبصره 2 ـ اصلاح 1390 ـ افسران و درجه داران نیروهای مسلح، در صورتی کـه قبل از نیل به درجه به موجب مقررات استخدامی مربوط از خدمت مستعفی یا اخراج شوند، فقط از طی دوره آموزش نظامی معاف می شوند لکن باید خدمت دوره ضرورت را انجام دهند و اگر بعد از پایان دوره آموزش از خدمت مستعفی یا اخراج گردند و خدمت آنان از مدت دوره ضرورت کمتر باشد بقیه دوره ضرورت را انجام می دهند.
ماده 14 ـ اصلاح 1390 ـ آن دسته از مشمولین و کارکنان وظیفه ای کـه به عنوان پایور اعم از نظامی و کارمند به استخدام نیروهای مسلح در می آیند با انجام شش سال خدمت پس از فراغت از تحصیل یا اتمام دوره آموزشی از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می گردند. چنانچه قبل از خاتمه شش سال از خدمت رها گردند، درصورتی کـه مشمول معافیت های قانونی نباشند، به نسبت هر چهار ماه خدمت یک ماه از خدمت دوره ضرورت آنان کسر می شود.
تبصره 1 ـ اصلاح 1390 ـ مدت خدمت انجام شده کارکنان وظیفه کـه در اجرای این ماده به عنوان کارمند رسمی استخدام می شوند به همان میزان از مدت تعهد موضوع این ماده کسر می شود.
تبصره 2 ـ اصلاح 1390 ـ چنانچه کارمندان مذکور پس از اتمام شش سال تعهد خدمتی به هر عنوان از خدمت رها شوند از کارت پایان خدمت دوره ضرورت برخوردار می گردند.
تبصره 3 ـ اصلاح 1390 ـ در مناطق بد آب و هوا، مناطق مرزی و مناطق محروم کـه با تشخیص ستاد کل تعیین می شود مدت مذکور در این ماده به پنج سال تغییر می یابد.
ماده 15 ـ اصلاح 1390 ـ مشمولین و کارکنان وظیفه داوطلبی کـه با داشتن حداقل گواهینامه پنجم ابتدائی و سپردن پنج سال تعهد خدمت نظامی یا شش سال تعهد خدمت کارمندی، به صورت پیمانی در نیروهای مسلح استخدام می شوند، خدمت آنان به منزله انجام خدمت دوره ضرورت تلقی می شود و پس از پایان تعهد از کارت پایان خدمت برخوردار می گردند. در صورتی کـه قبل از خاتمه تعهد از خدمت مستعفی یا برکنار گردند، چنانچه مشمول معافیتهای قانونی نباشند، خدمت دوره ضرورت به نسبت چهار ماه خدمت یک ماه از خدمت دوره ضرورت آنان محسوب می شود و بقیه خدمت دوره ضرورت را برابر قانون انجام می دهند، مگر این کـه علت رهایی، بیماری یا عدم صلاحیت ناشی از اعمال غیر ارادی آنان به تشخیص هیأت بدوی سازمان مربوط باشد کـه در این صورت مدت تعهد انجام شده به نسبت از مدت خدمت دوره ضرورت کسر می گردد.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ طی دوره آموزش نظامی برای کلیه کارمندان اعم از رسمی و پیمانی الزامی است.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ مدت تعهد پیمانی دارندگان مدرک کارشناسی (لیسانس) و بالاتر یک سال کمتر است.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ میزان سهمیه کارکنان پیمانی هر یک از نیروهای مسلح از سوی ستاد کل تعیین و ابلاغ می گردد.
تبصره 4 ـ الحاق 1390 ـ چنانچه مشمولِ مستعفی بیش از نیمی از مدت تعهد خود را سپری کرده باشد برای ادامه خدمت دوره ضرورت نیازی به طی دوره آموزش مجدد ندارد و به ازاء هر سال خدمت چهارماه از مدت خدمت ضرورت او کسر می شود.
ماده 16 ـ اصلاح 1390 ـ کلیه مشمولانی کـه وارد خدمت دوره ضرورت میشوند طبق آیین نامه انضباطی نیروهای مسلح نسبت به انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی و مقام رهبری (فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران) سوگند وفاداری یاد خواهند کرد.
فصل دوم: احضار برای دوره ضرورت
ماده 17 ـ منسوخ 1390 ـ در مواقع ضروری ممکن است بنا به مقتضیات یا پیشنهاد شورای عالی دفاع و فرمان فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ( مقام رهبری) مشمولین وظیفه عمومی دوره ضرورت بیش از دو سال به خدمت ادامه و یا قبل از خاتمه دو سال از خدمت مرخص شوند کـه در صورت اول به میزان دو برابر خدمت اضافی از ادوار خدمت آنان در دوره های احتیاط و ذخیره کسر می شود.
ماده 18 ـ منسوخ 1390 ـ به وضع مشمولان خدمت وظیفه عمومی یک سال قبل از اعزام به خدمت دوره ضرورت یعنی در سالی کـه مشمولان در آن سال وارد سن19 سالگی می شوند رسیدگی خواهد شد.
ماده 19 ـ اصلاح 1390 ـ کسانی کـه به سن هجده سال تمام می رسند، پس از انتشار آگهی احضار، موظفند ظرف شش ماه خود را به سازمان معرفی نمایند و سازمان مکلف است، حداکثر ظرف شش ماه تکلیف مشمولین وظیفه را تعیین نماید و آنها را به خدمت اعزام یا برابر مقررات از خدمت دوره ضرورت معاف کند.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ مشمولان مقیم خارج از کشور، باید به نمایندگی کنسولی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت خود و در صورت نبود آن، به نزدیکترین نمایندگی کنسولی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران مراجعه نمایند.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ آن دسته از مشمولینی کـه جهت اعزام به خدمت معاذیر دارند و نمی توانند در موعد مقرر به خدمت اعزام شوند، اعزام آنان حداکثرتا یک سال بر اساس دستورالعملی کـه به پیشنهاد سازمان و تأیید ستاد کل تهیه می شود به تعویق می افتد.
ماده 20 ـ اصلاح 1390 ـ سازمان ثبت احوال کشور مکلف است صورت اسامی متولدین ذکور شهرستانها و بخشهایی را کـه در سال بعد باید به وضع مشمولیت آنها رسیدگی شود به تفکیک هر ماهه به سازمان وظیفه عمومی تسلیم کند.
فصل سوم ـ رسیدگی
ماده 21 ـ اصلاح 1390 ـ حوزه های وظیفه عمومی تهران و مراجعی کـه در هر یک از مراکز شهرستانها و بخشها مسئول رسیدگی به امور وظیفه عمومی محل می باشند زیر نظر نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران انجام وظیفه خواهند نمود.
تبصره 1 ـ منسوخ 1390 ـ رییس اداره وظیفه عمومی از نظر سازمانی معاون فرمانده ژاندارمری کل در امر وظیفه عمومی بوده و بنا به پیشنهاد فرمانده ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران و تصویب وزیر کشور تعیین می گردد.
تبصره ـ اصلاح 1390 ـ رئیس سازمان وظیفه عمومی موظف است کلیه دستورالعمل ها و بخشنامه ها و اطلاعیه هائی را کـه به نحوی به نیروهای نظامی و انتظامی و مراجع قضائی مرتبط باشند و امور اجرائی مربوطه را در شورایی کـه با شرکت نمایندگان وزارت کشور، نیروهای مسلح و یک دادیار به نمایندگی دیوانعالی کشور زیر نظر رئیس اداره وظیفه عمومی تشکیل میشود، هماهنگ نماید.
ماده 22 ـ اصلاح 1390 ـ نمایندگان کنسولی دولت جمهوری اسلامی ایران در کشورهای خارج از مسئول اجرای مقررات قانون وظیفه عمومی نسبت به مشمولان مقیم حوزه های مأموریت خود می باشند و موظفند به وضع مشمولیت آنان رسیدگی کرده و نتیجه اقدامات را از طریق وزارت امور خارجه به سازمان اعلام دارند.
ماده 23 ـ منسوخ 1390 ـ مشمولانی کـه برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مسافرت می کنند پس از ترک تحصیل یا فراغ از تحصیل همچنین مشمولانی کـه پس از احضار به خدمت طبق آیین نامه اجرایی این قانون به طور موقت به خارج از کشور مسافرت می کنند در پایان مدت تعیین شده باید جهت رسیدگی به وضع مشمولیتشان خود را به سازمانهای وظیفه عمومی داخل کشور معرفی کنند.
ماده 24 ـ به وضع مشمولانی کـه ادعای تکفل نمایند در مراکز شهرستانها و بخشها توسط هیأتی مرکب از اشخاص زیر رسیدگی میشود:
الف ـ بخشدار محل یا نماینده او.
ب ـ رییس سازمان وظیفه عمومی محل یا نماینده او.
ج ـ نماینده دادستان شهرستان و در صورت نبودن دادسرا و وجود دادگاه صلح، نماینده دادگاه.
د ـ نماینده سپاه پاسداران محل.
هـ ـ یکنفر از نمایندگان شورای اسلامی شهرستان یا شورای اسلامی بخش یا شهر به معرفی شورای مربوطه
ماده 25 ـ در صورتیکه مشمول یا افرادی از بستگان او کـه مدعی کفالت مشمول نسبت به خود هستند ادعا نمایند کـه حقی از آنان تضییع شده است همچنین هر یک از اعضای هیأت رسیدگی و یا فرمانده رده سازمانی بالاتر و یا رئیس اداره وظیفه عمومی میتوانند با ذکر دلیل موجه به رأی صادره از هیأت رسیدگی اعتراض نمایند و پرونده مشمول در هیأت رسیدگی تجدیدنظر مطرح و رأی هیأت مزبور به استثنای موارد منطبق با ماده 29 این قانون قطعی و غیرقابل اعتراض است.
اعتراض به رای سربازی مانع اعزام مشمول به خدمت وظیفه نمیباشد.
ماده 26 ـ هیأت رسیدگی تجدیدنظر در سازمان وظیفه عمومی تهران و مراکز هنگ ها و گردان های مستقل ژاندارمری با شرکت اشخاص زیر تشکیل میشود:
الف ـ فرماندار یا معاون او.
ب ـ در سازمان وظیفه عمومی تهران رئیس سازمان یا جانشین او، در هنگ ها و گردانهای مستقل ژاندارمری فرمانده هنگ یا گردان مستقل یا معاون آنها.
ج ـ دادستان شهرستان یا یکی از دادیاران.
د ـ فرمانده سپاه شهرستان یا قائم مقام وی.
هـ ـ یک نفر به انتخاب شورای اسلامی شهرستان مربوطه.
ماده 27 ـ در مورد مواد 24 و 26 تشکیل جلسات با دو سوم اعضاء و تصویب با اکثریت مطلق آراء اعضاء خواهد بود.
ماده 28 ـ در صورتیکه حداکثر طرف 5 سال از تاریخ صدور رأی هیأت تجدیدنظر معلوم شود کـه نظر هیأت رسیدگی تجدیدنظر منطبق با اصول و قوانین جاری نبوده و اهمیت آن به حدی باشد کـه در وضع مشمول مؤثر باشد پرونده بوسیله رئیس اداره وظیفه عمومی به یکی از هیأتهای رسیدگی تجدیدنظر ارجاع خواهد شد و نظر این هیأت قطعی و لازم الاجراء است.
ماده 29 ـ در صورتی کـه در حین انجام خدمت دوره ضرورت مشمول یا یکی از کسان تحت تکفل او ادعای کفالت کند فرماندهان و رؤسای مربوطه مکلفند مراتب را به حوزه های وظیفه عمومی یا گروهان های اعزام کننده مشارالیه اعلام دارند کـه در اسرع وقت وضع مشمول در هیأت رسیدگی مطرح و تصمیم مقتضی اتخاذ شود.
ماده 30 ـ به ادعای کفالت مشمولانی رسیدگی میشود کـه غیبت نداشته باشند مگر اینکه در موقع احضار و در طول مدت غیبت و حین رسیدگی حائز شروط معافیت کفالت بوده باشند کـه در این صورت این قبیل مشمولان از معافیت کفالت استفاده خواهند کرد. (با در نظر گرفتن ماده 55).
تبصره ـ اصلاح 1390 ـ رئیس سازمان یا نماینده او در صورتی کـه دلایل و مدارک مثبتهای مبنی بر معافیت از خدمت در پرونده موجود باشد، میتواند برای حداکثر یک سال دستور عدم اعزام مشمول را صادر نماید و یا در صورت غیبت موجه وی، دستور رسیدگی صادر کند.
فصل چهارم ـ معافیتها
بخش اول ـ معافیت تحصیلی
ماده 31 ـ اصلاح 1390 ـ دانش آموزان مدارس و دانشجویان مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت آموزش و پرورش و یا مورد تأیید آن وزارت و دانشجویان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی دولتی یا غیردولتی داخلی و خارجی مورد تأیید وزارتخانه های علوم و بهداشت و طلاب حوزه های علمیه کـه در حین تحصیل به سن مشمولیت رسیده و یا می رسند، تا زمانی کـه به تحصیلات خود ادامه می دهند، از اعزام به خدمت دوره ضرورت معاف می باشند.
تبصره 1ـ منسوخ 1390 ـ به آن دسته از دانش آموزان فارغ التحصیل داخل یا خارج کـه برابر ضوابط وزارت آموزش و پرورش دیپلم شناخته شوند و برای تحصیل در مؤسسات آموزش عالی داخل یا خارج کشور ملزم به طی دوره پیش دانشگاهی باشند معافیت تحصیلی تعلق می گیرد.
تبصره 2 ـ منسوخ 1390 ـ مشمولان فارغ التحصیل دیپلم نظام جدید خرداد یا شهریور ماه هر سال در مهرماه همان سال یا در زمان شروع دومین دوره پیش دانشگاهی پس از اخذ دیپلم و مشمولان فارغ التحصیل دی ماه، در مهرماه سال بعد یا در زمان شروع دومین دوره پیش دانشگاهی پس از اخذ دیپلم، می توانند در دوره پیش دانشگاهی مشغول به تحصیل شوند.
فواصل زمانی ایجاد شده تا زمان اتمام دوره پیش دانشگاهی جزو ایام تحصیل محسوب شده و مشمول معافیت تحصیلی می شود. حکم این قانون تا تصویب قانون نظام جدید آموزشی معتبر خواهد بود.
تبصره 3 ـ منسوخ 1390 ـ مشمولان فارغ التحصیل دیپلم نظام قدیم و جدید کـه با داشتن برگ آماده به خدمت یا برگ معافیت موقت از خدمت دوره ضرورت در آزمون پیش دانشگاهی یا یکی از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی داخل کشور قبول می شوند تا زمانی کـه به تحصیل اشتغال دارند می توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند. پذیرفته شدگانی کـه در حال انجام خدمت وظیفه دوره ضرورت می باشند در زمان صلح در صورت ثبت نام و اشتغال به تحصیل فوراً ترخیص خواهند شد. استفاده از معافیت تحصیلی و امکان ترخیص در تمامی موارد فوق منوط به عدم غیبت غیرموجه است و این حق فقط یکبار اعطاء خواهد شد.
ماده 32 ـ اصلاح 1390 ـ طلاب علوم دینی کـه قبل از رسیدن به سن مشمولیت و یا اعزام هم طبقه خود طبق ضوابط شورای مدیریت مرکز مدیریت حوزه های علمیه یا نمایندگان رسمی آن و یا با مجوز رسمی شورای عالی حوزه های علمیه در شهرستانها به تحصیل اشتغال ورزند در مدت تحصیل میتوانند از مزایای ماده 31 قانون استفاده کنند ارزشیابی میزان تحصیل با شورای مدیریت و یا نماینده آن خواهد بود.
تبصره ـ مشمولان دیپلمه کـه دوره سطح و یا حداقل 6 سال دوره خارج را گذرانده باشند به ترتیب همانند مشمولان لیسانس و دکتر خواهند بود و چنانچه بدون دیپلم دوره های مذکور را گذرانده باشند همانند مشمولان فوق دیپلم و فوق لیسانس میباشند و در هر صورت طلابی کـه به درجه اجتهاد نایل گردند همانند مشمولین دکترا میباشند.
ماده 33 ـ اصلاح 1390 ـ صدور معافیت تحصیلی دانش آموزان، دانشجویان و طلاب علوم دینی، موکول به ارائه گواهی اشتغال به تحصیل آنان از طریق مراجع ذی ربط است و مدت اعتبار آن تا یک سال پس از صدور گواهی پایان تحصیلات در هر مقطع می باشد.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ حداکثر معافیت تحصیلی برای دانش آموزان تا سن بیست سال تمام و در هر یک از مقاطع تحصیلی کاردانی دو و نیم سال، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته سه سال، کارشناسی پیوسته پنج سال و کارشناسی ارشد پیوسته شش سال، دکترای پزشکی پیوسته هشت سال و دکترای تخصصی شش سال است.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ در مواقع ضروری با تشخیص و اعلام کمیسیون موارد خاص دانشگاههای مربوط حداکثر یک سال به مدت فوق اضافه می شود.
ماده 34 ـ اصلاح 1390 ـ دانش آموزان و دانشجویان و طلاب علوم دینی مشمول، در صورت ترک تحصیل، اخراج، انصراف یا فراغت از تحصیل، باید برای خدمت دوره ضرورت خود را معرفی نمایند. مقامات مسؤول مکلفند صورت اسامی این قبیل مشمولین را با ذکر مشخصات کامل و نشانی و رشته تحصیلی به طور انفرادی، بدون تأخیر به سازمان محل ارسال دارند.
تبصره 1 ـ اصلاح 1390 ـ مهلت معرفی مشمولین مذکور حداکثر یک سال پس از تاریخ انصراف، ترک تحصیل و اخراج و فراغت از تحصیل است.
تبصره 2 ـ اصلاح 1390 ـ مشمولینی کـه با داشتن معافیت تحصیلی در خارج از کشور تحصیل می کنند، پس از ترک تحصیل یا اخراج یا انصراف یا فراغت از تحصیل، موظفند برای رسیدگی به وضع مشمولیت خود حداکثر ظرف یک سال خود را به نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور معرفی نمایند.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ متخلفین از اجراء این ماده برای بار اول به توبیخ کتبی و درج در پرونده و برای بار دوم علاوه بر توبیخ کتبی به یک ماه انفصال از خدمت و برای بار سوم به دو ماه انفصال از خدمت محکوم می شوند.
ماده 35 ـ اصلاح 1390 ـ مشمولین دیپلم کـه حداکثر یک سال پس از فراغت از تحصیل در یکی از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی داخل یا خارج از کشور کـه مورد تأیید وزارتخانه های علوم و بهداشت میباشند پذیرفته شوند تا زمانیکه وفق تبصره (1) ماده (33) به تحصیل اشتغال دارند، می توانند مشروط به اینکه دارای غیبت غیرموجه نباشند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند. این معافیت برای هر مقطع فقط یک بار داده می شود.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ معافیت تحصیلی دانشجویان انصرافی در طول مدت تحصیل فقط یک بار قابل تمدید است.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ ترخیص کارکنان وظیفه بدون غیبت اولیه در حین خدمت جهت ادامه تحصیل در مقاطع کار شناسی و بالاتر به جز در زمانهای اضطراری و جنگ بلامانع است.
ماده 36 ـ اصلاح 1390 ـ مشمولین دارای مدرک کارشناسی و بالاتر و معادل آن در حوزه های علمیه علاقمند به تحصیل در خارج از کشور در صورتیکه از نظر مقررات این قانون و وزارتخانه های علوم و بهداشت، حائز شرایط ادامه تحصیل در خارج از کشور باشند و دانشگاهها و رشته های آنها مورد تأیید وزارتخانه های فوق باشد، می توانند با سپردن تضمین های لازم با استفاده از مقررات این قانون برای تحصیل به خارج از کشور مسافرت نمایند.
ماده 37 ـ اصلاح 1390 ـ ایرانیان مقیم خارج از کشور، فرزندان مأمورین ثابت دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور و همچنین کسانی کـه قانوناً تحت کفالت، یا ولایت قانونی آنها می باشند، چنانچه در حین تحصیل در مدارس ایرانی مستقر در خارج از کشور و یا مؤسسات آموزشی کشورهای خارج مورد تأیید آموزش و پرورش و طلاب حوزه های علمیه مورد تأیید شورای عالی حوزه های علمیه به سن مشمولیت برسند از معافیت تحصیلی بهره مند می گردند و ادامه تحصیل آنان تا سقف یک سال پس از فراغت از تحصیل در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی خارج از کشور کـه مورد تأیید وزارتخانه های علوم یا بهداشت هستند بلامانع می باشد.
تبصره ـ منسوخ 1390 ـ فرزندان ایرانیان مقیم خارج از کشور و فرزندان مأمورین ثابت دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور همچنین کسانی کـه قانوناً تحت کفالت یا ولایت قانونی آنها هستند تا اخذ دیپلم از مقررات این ماده مستثنی بوده و ادامه تحصیل آنان در رشته های عالی و دانشگاهی با تأیید وزارت فرهنگ و آموزش عالی بلامانع خواهد بود.
ماده 38 ـ اصلاح 1390 ـ آئیننامه اجرائی مواد این بخش از طرف وزارتخانه های کشور، دفاع، سپاه، آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی و با کسب نظر از شورای مدیریت حوزه علمیه قم اداره وظیفه عمومی تهیه و تصویب و به موقع اجزاء گذاشته خواهد شد.
بخش دوم ـ معافیت پزشکی
ماده 39 ـ مشمولان خدمت وظیفه عمومی از نظر وضع مزاجی و استعداد جسمی و روانی به چهار دسته بشرح زیر تقسیم میشوند:
1 ـ کسانی کـه از نظر جسمی و روانی سالم و قادر به انجام خدمت هستند.
2 ـ کسانیکه بعلت نقص عضو یا ابتلاء به بیماری از سلامتی کامل برخوردار نبوده اما قادر به انجام خدمت در امور غیررزمی میباشند.
3 ـ کسانیکه بعلت عدم رشد یا ابتلاء به بیماری موقتاً قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نیستند.
4 ـ مشمولانی کـه بعلت نقص عضو یا ابتلاء به بیماری جسمی و یا روانی بطور دائم قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نیستند.
تبصره 1 ـ اصلاح 1390 ـ نحوه طبقه بندی مشمولین و طرز معاینه و ضوابط معافیت پزشکی آنها بر اساس مقاطع تحصیلی مشمولین به موجب آیین نامه معاینه و معافیت پزشکی مشمولین خدمت وظیفه عمومی است کـه وزارت دفاع با کسب نظر از وزارتخانه های کشور و بهداشت، ظرف حداکثر شش ماه تهیه می کند کـه پس از تأیید ستاد کل به تصویب هیأت وزیران می رسد.
تبصره 2 ـ اصلاح 1390 ـ نحوه آموزش و خدمت مشمولین معاف از رزم، برابر دستورالعملی است کـه از سوی ستاد کل تهیه و ابلاغ می گردد.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ کسانی کـه به مواد مخدر اعتیاد دارند، مشمول بند (3) این ماده می شوند و به هنگام معاینه، شناسایی و از سوی واحدهای وظیفه عمومی برای ترک اعتیاد به مدت حداکثر شش ماه به مراجع ذی ربط معرفی می گردند.
تبصره 4 ـ الحاق 1390 ـ نیروهای مسلح مکلفند در حین خدمت، کارکنان وظیفه ای را کـه به مواد مخدر اعتیاد دارند، شناسایی و از سایر سربازان جدا نمایند و آنها را در واحدهای مستقل و مخصوص به کارگیری و به مراجع ذی ربط برای ترک اعتیاد در مدت یک ماه توسط پزشک معالج، معرفی کنند و در طول خدمت تحت نظر و مراقبت های لازم قرار دهند. مدت ترک اعتیاد برای یک بار جزء خدمت دوره ضرورت محاسبه می شود. این افراد پس از پایان خدمت قانونی از خدمت ترخیص می شوند لیکن در هر حال صدور کارت پایان خدمت منوط به ارائه گواهی ترک اعتیاد است.
ماده 40 ـ به مشمولانی کـه به علت ابتلاء به بیماری موقتاً قادر به انجام خدمت دوره ضرورت نباشند برای مدتی کـه شورای پزشکی تعیین می نماید و در هر حال متجاوز از یک سال نخواهد بود معافیت موقت پزشکی داده خواهد شد و در سال دوم در صورت ادامه بیماری به همان نحو اقدام و چنانچه در سال سوم نیز قادر به انجام خدمت نباشند به طور دائم از خدمت دوره ضرورت معاف خواهند شد.
تبصره 1 ـ مشمولان پزشک فقط در صورتی معاف دائم از خدمت دوره ضرورت شناخته میشوند کـه قادر به اشتغال به حرفه طبابت نباشند. آن تعداد از مشمولین خدمت دوره ضرورت پزشک کـه از سلامتی کامل برخوردار نیستند لیکن قادر به طبابت میباشند، به خدمت دوره ضرورت اعزام می گردند و برابر نظر شوراهای پزشکی از خدمت سنگین معاف خواهند شد.
تبصره 2 ـ در زمان جنگ یا بسیج همگانی میتوان افرادی را کـه در زمان صلح به علل پزشکی یا تکفل از خدمت دوره ضرورت معاف شده اند نیز به خدمت احضار کرد.
ماده 41 ـ اصلاح 1390 ـ کلیه مشمولین وظیفه باید قبل از اعزام به خدمت توسط یک پزشک از نیروهای مسلح معاینه شوند و در صورت نبودن پزشک از نیروهای مسلح، توسط پزشکان غیرنظامی متعهد کـه صلاحیت آنان به وسیله نیروی انتظامی تأیید شده باشد، معاینه گردند.
تبصره 1 ـ اصلاح 1390 ـ اظهارنظر در مورد معافیت پزشکی مشمولین توسط سه نفر پزشک نیروهای مسلح در هر شهرستان صورت می گیرد، رأی اکثریت این پزشکان معتبر است.
تبصره 2 ـ اصلاح 1390 ـ نیروهای مسلح موظفند پزشکان مورد نیاز شوراهای پزشکی را به نیروی انتظامی معرفی نمایند. در صورتیکه تأمین پزشکان مورد نیاز از نیروهای مسلح امکانپذیر نباشد، نیروی انتظامی از پزشکان غیرنظامی مورد تأیید در شورای پزشکی استفاده می نماید.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ دولت مکلف است همه ساله هزینه تجهیز و تشکیل شورای پزشکی و شورای عالی پزشکی، فوق العاده پزشکان عضو شوراهای مذکور و همچنین هزینه معاینات تخصصی مشمولینی کـه از پرداخت هزینه معاینات معاف می باشند و هزینه های اجرای تبصره های (3) و (4) ماده (39) را در اعتبارات نیروی انتظامی و بیمارستانهای ذی ربط پیش بینی نماید.
ماده 42 ـ در صورتی کـه مشمولان در حین خدمت دوره ضرورت مبتلا به نقص عضو یا بیماریهائی شوند کـه پس از اتمام مدت معالجه کـه کمتر از 6 ماه نباشد و طبق نظر شورای پزشکی بیمارستانهای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی کـه مورد تأیید عقیدتی ـ سیاسی در نیروی مربوطه هستند قادر به انجام خدمت نباشند از انجام بقیه خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.
تبصره ـ دوران معالجه مشمولان موضوع این ماده جزو خدمت دوره ضرورت آنان محسوب میگردد.
ماده42 مکرر ـ الحاق 1390 ـ مشمولینی کـه در شورای پزشکی شهرستان مربوط با معاینه بالینی معاف از خدمت تشخیص داده نشوند و به تشخیص این شورا یا رئیس واحد وظیفه عمومی مربوط یا اعتراض مشمول، نیاز به معاینه تخصصی داشته باشند، رئیس حوزه موظف است آنان را به نزدیکترین مرکز مجهز وزارت بهداشت، یا بیمارستان های نیروهای مسلح معرفی نماید تا مورد معاینه قرار گیرند و نتیجه معاینه تخصصی برای تصمیم گیری به شورای پزشکی همان شهرستان ارسال و در صورت اصرار بر اعتراض مشمولین با تأمین هزینه ها از سوی مشمول نتایج جهت تصمیم گیری به شورای عالی پزشکی متشکل از پزشکان متخصص استان ارسال گردد.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ مشمولینی کـه متقاضی معاینه تخصصی باشند، قبلاً باید هزینه ها پیش بینی شده را به حساب دولت پرداخت نمایند. پس از معاینه طبق این قانون با مشمولان رفتار می شود. مشمولینی کـه به تشخیص شورای پزشکی نیاز به معاینه تخصصی دارند، همچنین مشمولین مددجوی تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور و افرادی کـه به تأیید کمیته امداد امام خمینی (ره) محل فاقد تمکن مالی هستند از پرداخت وجه مزبور معاف می باشند.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ مراکز مجهز وزارت بهداشت یا بیمارستانهای نیروهای مسلح موظفند به وضعیت مشمولین معرفی شده واحد مربوطه خارج از نوبت رسیدگی نمایند و آنان را حداکثر ظرف یک ماه مورد معاینه تخصصی قرار دهند.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ چنانچه مشمولینی کـه برای معاینات تخصصی به مراکز مجهز وزارت بهداشت یا بیمارستانهای نیروهای مسلح معرفی میشوند، ظرف یکماه به این مراکز مراجعه نکنند، پس از تعیین تکلیف به خدمت اعزام می شوند.
ماده 43 ـ اصلاح 1390 ـ چنانچه رئیس سازمان یا نماینده او اطمینان حاصل نماید کـه رأی شورای پزشکی مطابق مقررات صادر نشده است، پرونده را برای بررسی به شورای عالی پزشکی کـه از سه پزشک متخصص نیروهای مسلح تشکیل می گردد ارجاع می دهد. نظر این شورا قطعی و لازم الاجراء است.
بخش سوم ـ معافیت کفالت
ماده 44 ـ اصلاح 1390 ـ مشمولین زیر حسب مورد از انجام خدمت دوره ضرورت معاف میباشند:
1 ـ اصلاح 1390 ـ یگانه فرزند ذکور مراقب یا نگهدارنده پدر نیازمند مراقبت کـه قادر به اداره امور خود نباشد.
2 ـ اصلاح 1390 ـ یگانه مراقب یا نگهدارنده مادر فاقد شوهر
3 ـ اصلاح 1390 ـ تنها برادر تنی سرپرست خواهر فاقد پدر، همسر و فرزند ذکور غیرمحجور
4 ـ اصلاح 1390 ـ تنها برادرِ سرپرست برادر کبیر نیازمند مراقب و فاقد پدر و همسر و فرزند ذکور غیرمحجور و فاقد شغل
5 ـ اصلاح 1390 ـ یگانه سرپرست برادر کمتر از هجده سال تمام
6 ـ الحاق 1390 ـ یگانه نوه ذکور مراقب یا نگهدارنده جد فاقد فرزند یا جده فاقد شوهر و فرزند
7 ـ الحاق 1390 ـ مشمولی کـه همسرش فوت نموده و از او دارای فرزند صغیر بوده مادامی کـه ازدواج مجدد نکرده است و یا همسری دارد کـه بعد از ازدواج معلول شده و نیازمند مراقبت باشد.
8 ـ الحاق 1390 ـ از چند برادر واجد شرایط اعزام به خدمت در صورت اعزام یکی از برادران به خدمت، یکی از برادران میتواند تا اتمام خدمت او از تعویق اعزام استفاده نماید.
9 ـ الحاق 1390 ـ در مورد معافیت از انجام خدمت ضرورت یک نفر از فرزندان خانواده ای کـه دو برادر آنان خدمت سربازی را انجام داده اند، ستاد کل نیروهای مسلح تصمیم گیری می کند.
10 ـ الحاق 1390 ـ یکی از فرزندانِ پسر سربازی کـه در حین خدمت سربازی فوت کند و یا یکی از فرزندان ذکور خانواده ای کـه یک فرزند آن خانواده در حین انجام خدمت سربازی فوت نموده باشد.
تبصره 1 ـ اصلاح 1390 ـ منظور از یگانه مراقب، تنها فرزند ذکور یا برادر یا نوه بیش از هجده سال تمام است کـه مراقبت هر یک از بستگان مذکور در این ماده را به علت نقص عضو، بیماری، کبر سن، صغر سن، یا اناث بودن برعهده دارد، نیازمندی اشخاص مذکور به مراقبت با توجه به نقص عضو، بیماری و یا محجور بودن آنان به تشخیص شورای پزشکی است.
تبصره 2 ـ اصلاح 1390 ـ مشمولین موضوع بند (2) این ماده تا سی ماه متوالی می توانند از معافیت کفالت موقت استفاده نمایند و در پایان مدت فوق در صورت دارا بودن شرایط کفالت از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می گردند.
تبصره 3 ـ اصلاح 1390 ـ وجود برادری کـه از معافیت تحصیلی برخوردار است مانع از معافیت کفالت موقت مشمولی کـه سرپرستی خانواده را برعهده دارد، نیست. این معافیت فقط در طول مدت معافیت تحصیلی برادر مشمول کـه خارج از شهرستان محل سکونت به تحصیل اشتغال دارد معتبر است و مشمول پس از آن با رعایت سایر مقررات این قانون به خدمت دوره ضرورت اعزام می شود.
تبصره 4 ـ الحاق 1390 ـ در صورتیکه برادر یا برادران یا پدر مشمول به دلیل بیماری یا معلولیت زمینگیر بوده و بنا به تشخیص شورای پزشکی فاقد صلاحیت و یا ناتوان برای سرپرستی باشند و مشمول نیز عملاً مراقبت یا سرپرستی را بر عهده داشته باشد، میتواند از معافیت کفالت برخوردار گردد.
بیشتر بخوانید: آیین نامه شرایط معافیت کفالت مستند به مواد 44، 44 مکرر و 45 قانون خدمت وظیفه عمومی 1363، مصوب 1391/04/02
ماده 44 مکرر ـ الحاق 1390 ـ نحوه معافیت از خدمت فرزندان ذکور مددجویان به شرح زیر است:
1 ـ یکی از فرزندان ذکور مادران فاقد شوهر تحت پوشش کمیته امداد حضرت امام(ره) و سازمان بهزیستی از انجام خدمت دوره ضرورت معاف است.
2 ـ مشمولانی کـه حداقل یک فرزند معلول داشته باشند از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می باشند. 3 ـ تنها پسر خانواده هایی کـه دارای سه فرزند اناث یا بیشتر باشند از انجام خدمت دوره ضرورت معافند.
4 ـ مشمولانی کـه با معلولان اناث دارای معلولیت جسمی ـ حرکتی ازدواج کنند به صورت موقت از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می شوند و پس از گذشت پنجسال از استمرار ازدواج آنها معافیت موقت به معافیت دائم تبدیل می شود.
بیشتر بخوانید: آیین نامه شرایط معافیت کفالت مستند به مواد 44، 44 مکرر و 45 قانون خدمت وظیفه عمومی 1363، مصوب 1391/04/02
ماده 45 ـ اصلاح 1390 ـ مشمولانی کـه پدر یا مادر یا فرزند یا برادر یا خواهر آنان در راه به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و استمرار آن شهید یا جانباز یا اسیر یا جاویدالاثر شده یا بشوند و مراتب مورد تأیید نهادهای ذی ربط باشد به شرح ذیل از انجام خدمت سربازی معاف می شوند:
1 ـ اصلاح 1390 ـ کلیه فرزندان ذکور شهدا و جاویدالاثران (مفقودین) از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می باشند.
2 ـ اصلاح 1390 ـ به ازاء هرشهید یا آزاده با حداقل بیست و چهار ماه سابقه اسارت یا جانباز با حداقل (25%) جانبازی یا جاویدالاثر(مفقود) فاقد فرزند ذکور یک نفر از برادران آنها از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می شوند.
3ـ اصلاح 1395 ـ در صورت تأیید فرماندهی کل قوا بیست و چهار ماه آزادگی به دوازده ماه آزادگی، بیست و پنج درصد (25 %) جانبازی به ده درصد (10 %) جانبازی، سی ماه سابقه حضور در جبهه به دوازده ماه سابقه حضور در جبهه
تبصرهـ الحاق 1395 ـ فرزند شهید مشابه جانباز پنجاه درصد (50 %) محسوب می شود.
4 ـ الحاق 1390 ـ کلیه مشمولین جانباز دارای حداقل ده درصد (10%) جانبازی از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می باشند.
5 ـ الحاق 1390 ـ یک فرزند خوانده قانونی ذکور جانبازی کـه برابر گواهی بنیاد شهید و امور ایثارگران صاحب فرزند نمی شود از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می شود.
6 ـ الحاق 1390 ـ مشمولانی کـه با جانبازان اناث دارای درصد جانبازی بیست و پنج درصد (25%) و بالاتر ازدواج کنند به صورت موقت از انجام خدمت دوره ضرورت معاف می شوند و پس از گذشت پنج سال از معافیت موقت آنان در صورت استمرار ازدواج معافیت موقت به معافیت دائم تبدیل می گردد.
7 ـ درصورت اذن فرماندهی کل قوا ـ الحاق 1395:
ـ فرزندان رزمندگان با سابقه حضور در جبهه به ازای هر ماه حضور یک ماه کسر خدمت از نظام وظیفه
ـ فرزندان آزادگان به ازای هر ماه اسارت یک ماه کسر خدمت از نظام وظیفه
ـ فرزندان جانبازان به ازای هر درصد جانبازی یک ماه کسر خدمت از نظام وظیفه
تبصره ـ الحاق 1395 ـ بهره مندی فرزندان جانبازان بر اساس درصد جانبازی صادره از کمیسیون عالی پزشکی نیروهای مسلح یا بنیاد اقدام می گردد و در خصوص آموزش خدمت نظام وظیفه بر اساس مقررات ستاد کل نیروهای مسلح عمل می گردد.
تبصره ـ شرایط اسیر و مفقودالاثر و معلول شناخته شدن و خانواده آنان در آئیننامه اجرائی این قانون پیش بینی خواهد شد.
بیشتر بخوانید: آیین نامه شرایط معافیت کفالت مستند به مواد 44، 44 مکرر و 45 قانون خدمت وظیفه عمومی 1363، مصوب 1391/04/02
ماده 46 ـ مشمولانی کـه ادعای کفالت میکنند میتوانند مدارک لازم را پیش از اعزام به حوزه وظیفه عمومی محل سکونت خود تسلیم کنند.
تحقیقات لازم نسبت به ادعای کفالت این قبیل مشمولان و همچنین تصدیق صحت مندرجات استشهاد و مدارک آنها با شهربانی و یا ژاندارمری خواهد بود.
تبصره ـ در هر سال کـه مشمولان سالم و بلامانع، نیاز نیروهای مسلح جمهوری اسلامی را تأمین نموده باشند به مشمولان بند 2 ماده 39 و مشمولانی کـه دارای معافیت موقت و معتبر به مدت 2 سال باشند معافیت دائم در زمان صلح داده خواهد شد.
فصل پنجم: آموزش نظامی مشمولان و درجات و حقوق و مزایای آنان
ماده 47 ـ اصلاح 1390 ـ کلیه مشمولینی کـه برای انجام خدمت وظیفه عمومی اعزام می شوند، همچنین کسانی کـه از انجام خدمت معاف می گردند، باید آموزشهای نظامی و انتظامی اعم از عمومی و تخصصی را مطابق دستورالعملی کـه توسط ستاد کل با همکاری سازمانهای نیروهای مسلح تهیه می شود و به تصویب فرماندهی کل می رسد، طی نمایند.
تبصره 1 ـ اصلاح 1390 ـ آموزش مشمولین معاف از خدمت برابر آیین نامه ای است کـه از سوی ستاد کل تهیه می شود و به تصویب فرماندهی کل می رسد.
تبصره 2 ـ اصلاح 1390 ـ در زمان صلح آموزشهای فوق باید به نحوی طراحی گردد کـه به عنوان واحد درسی یا پودمان قابل محاسبه باشد.
تبصره 3 ـ اصلاح 1390 ـ نیروهای مسلح باید در حین خدمت در زمان صلح زمینه استمرار آموزشهای فوق را برای سربازان فراهم نمایند.
تبصره 4 ـ الحاق 1390 ـ آیین نامه اجرائی تبصره های (2) و (3) این ماده توسط وزارت دفاع با همکاری وزارتخانه های آموزش و پرورش، علوم، بهداشت، کشور و دانشگاه آزاد اسلامی تهیه می شود و پس از تأیید ستاد کل به تصویب هیأت وزیران می رسد.
تبصره 5 ـ الحاق 1390 ـ از همه کارکنان وظیفه در طول مدت دوره آموزش آزمونهای ارزیابی شخصیت و رفتار گرفته می شود و متناسب با نتایج حاصله تقسیم و پرونده افراد نیازمند به خدمات مشاوره ای به مراکز ذیربط در نیروهای مسلح برای راهنمایی و حمایت ارسال می گردد. نحوه اجراء برابر دستورالعملی است کـه توسط ستاد کل تهیه و ابلاغ می گردد.
ماده 48 ـ اصلاح 1390 ـ مشمولان لیسانسیه و بالاتر پس از طی دوره آموزشی مقدماتی نظامی و موفقیت در آزمایشهای آن در صورتی کـه از لحاظ اخلاقی و سیاسی و مکتبی شایستگی داشته باشند پس از طی دوره آموزش افسری وظیفه و موفقیت در آزمایشهای آن دارندگان دانشنامه دکترا به درجه ستوان یکمی و سایرین به درجه ستوان دومی وظیفه نائل خواهند شد.
ماده 48 ـ کارکنان وظیفه بر اساس مدرک تحصیلی و وجود محل سازمانی پس از طی دوره آموزشی لازم به یکی از درجات زیر نائل میگردند:
1 ـ کارکنان وظیفه فاقد مدرک پایان دوره متوسطه به یکی از درجات سربازی تا سرجوخگی
2 ـ کارکنان وظیفه دارای مدرک پایان دوره متوسطه به یکی از درجات گروهبانی یا رزم آوری
3 ـ کارکنان وظیفه دارای مدرک کاردانی به یکی از درجات استواری یا رزم داری یا ستوان سومی
4 ـ کارکنان وظیفه دارای مدرک کارشناسی به درجه ستوان دومی
5 ـ کارکنان وظیفه دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر به درجه ستوان یکمی
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ نیل به درجات گروهبان سومی و بالاتر مستلزم طی دوره آموزش تخصصی مورد نیاز و دارا بودن صلاحیت های لازم است.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ کارکنان وظیفه در صورت نداشتن صلاحیت های لازم جهت نیل به درجات مصرحه فوق بر اساس دستورالعملی کـه از سوی ستاد کل تهیه و ابلاغ می گردد، به درجات مناسب پایین تر تا درجه سربازی نائل می شوند.
ماده 48 مکرر ـ الحاق 1390 ـ اعطاء درجه نظامی به آندسته از کارکنان وظیفه کـه برابر با مقررات این قانون واجد شرایط نیل به درجات گروهبان سومی و بالاتر میباشند در هر سازمان با تصویب مقاماتی است کـه اختیار تصویب همان درجات را در مورد کارکنان پایور دارند.
تبصره ـ الحاق 1390 ـ اعطاء درجه تشویقی و یا تنزیل درجه کارکنان وظیفه بر اساس ضوابطی کـه برای تشویق و یا تنبیه کارکنان در آیین نامه انضباطی نیروهای مسلح پیش بینی گردیده است، می باشد.
ماده 49 ـ حقوق سربازان وظیفه حداقل شصت درصد (60%) و حداکثر نود درصد (90%) حداقل حقوق کارکنان نیروهای مسلح مبتنی بر قانون مدیریت خدمات کشوری است کـه با توجه به تحصیلات و درجات آنان توسط ستاد کل تهیه می شود و به تصویب فرماندهی کل می رسد.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ به کارکنان وظیفه متأهل یا سرپرست خانواده معادل صددرصد (100%) حق عائله مندی کارکنان پایور نیروهای مسلح پرداخت میگردد.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ حقوق کارکنان وظیفه در دوران آموزش و قبل از دریافت درجه یا سردوشی به میزان پنجاه درصد (50%) حقوق اولین ماه دوران خدمت آنان است.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ به کارکنان وظیفه در خاتمه خدمت دوره ضرورت معادل یکماه حقوق به عنوان پاداش پرداخت می گردد.
تبصره 4 ـ الحاق 1390 ـ حق بازنشستگی و حقوق اولین ماه خدمت از حقوق ماهانه کارکنان وظیفه کسر نمی گردد.
ماده 49 مکرر ـ الحاق 1390 ـ نیروهای مسلح و سازمانهای وابسته و سایر دستگاهها کـه کارکنان وظیفه را در اختیار دارند مکلفند با توجه به اعتبارات مصوب، امکانات زیست، پوشاک، خوراک، بهداشت و درمان متناسب آنان در محل خدمت را فراهم نمایند.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ دولت موظف است اعتبارات مورد نیاز برای زیست، پوشاک، خوراک، بهداشت و درمان سربازان وظیفه را به شرح ذیل در اختیار نیروهای مسلح و سایر دستگاههای به کار گیرنده کارکنان وظیفه قرار دهد:
1 ـ خوراک کارکنان وظیفه به میزان دو برابر خوراک کارکنان دولت
2 ـ پوشاک و زیست سربازان وظیفه به میزان سه هزار برابر ضریب ریالی
3 ـ هزینه های بهداشت و درمان برابر سرانه مصوب دولتی
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ وسیله ایاب و ذهاب و پذیرایی یا هزینه آن در هنگام اعزام مشمولان به مراکز آموزشی کارکنان وظیفه و یا اعزام به مرخصی استحقاقی کـه چهار نوبت در سال است، باید تأمین شود.
الف ـ حقوق افسران وظیفه به میزان حقوق ثابت ماهانه سال اول افسران همدرجه کادر ثابت.
ب ـ حقوق درجه داران وظیفه
1 ـ گروهبان سوم 115 واحد حقوقی.
2 ـ گروهبان دوم 125 واحد حقوقی.
3 ـ گروهبان یکم 135 واحد حقوقی.
ج ـ حقوق دانشجویان وظیفه در مدت آموزش مقدماتی و دانش آموزان وظیفه در مدت آموزش مقدماتی و تخصصی 2/000 ریال.
د ـ حقوق دانشجویان وظیفه در مدت آموزش تخصصی 2/500 ریال.
هـ ـ حقوق ماهانه افراد وظیفه به میزانی است کـه هر سال در بودجه وزارت دفاع پیش بینی میشود.
ماده 50 ـ افسران و درجه داران وظیفه در صورت اعزام به مأموریت یا انتقال یا خدمت در مناطق محروم و بد آب و هوا و مناطق عملیاتی مشمول مقررات فوق العاده و مزایای مربوط به افسران و درجه داران کادر ثابت نسبت به حقوق آنان می باشند. سایر کارکنان وظیفه در موارد مذکور از دو سوم فوق العاده و مزایای درجه گروهبان دومی کادر ثابت برخوردار می شود.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ به کارکنان وظیفه ای کـه در شهر محل سکونت خود به کارگیری می شوند، فوق العاده محرومیت از تسهیلات و بدی آب و هوا تعلق نمی گیرد.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ به کارکنان وظیفه ای کـه بنا به تقاضای خود منتقل می شوند هزینه سفر و فوق العاده انتقال تعلق نمی گیرد.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ طبقه بندی مناطق از نظر محرومیت، آب و هوا و عملیاتی طبق آیین نامه ها است کـه وزارت دفاع تهیه می کند و پس از تأیید ستاد کل به تصویب هیأت وزیران می رسد.
ماده 51 ـ به پرسنل وظیفه ای کـه در عملیات جنگی شرکت می نمایند، فوق العاده عملیاتی بر طبق ضوابطی کـه توسط وزارتین دفاع و سپاه پاسداران تهیه و به تصویب شورای عالی دفاع میرسد پرداخت خواهد شد.
ماده 52 ـ میزان مرخصی پرسنل وظیفه در مدت خدمت و نحوه استفاده از آن طبق مقررات مرخصی پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
ماده 53 ـ کسانی کـه در حین خدمت وظیفه عمومی در هر یک از دوره های ضرورت، احتیاط و ذخیره به سبب انجام وظیفه یا شرکت در عملیات رزمی و یا قیود خدمتی شهید یا فوت یا معلول شوند از لحاظ میزان و نحوه پرداخت حقوق وظیفه و مستمری مشمول قوانین و مقررات مربوط به پرسنل کادر ثابت همدرجه میباشند و حقوق وظیفه و مستمری آنان حسب مورد از بودجه وزارتخانه ها یا سازمانهای مربوطه پرداخت میگردد.
تبصره 1 ـ در صورتی کـه مشمولین این ماده قبل از ورود به خدمت وظیفه عمومی از کارمندان دولت یا سازمانهای تابع یا وابسته به دولت بوده و آخرین حقوق دریافتی آنان از سازمان مربوطه از میزان حقوقی کـه برابر این قانون به آنان تعلق میگیرد، بیشتر باشد حقوق وظیفه و مستمری وراث آنان بر اساس حقوق بیشتر پرداخت خواهد شد.
تبصره 2 ـ کسانی کـه تا تاریخ تصویب این قانون از بودجه وزارتخانه ها یا سازمانی حقوق وظیفه یا مستمری دریافت میداشته اند حقوق آنان کماکان از همان محل پرداخت خواهد شد.
ماده 54 ـ پرسنل وظیفه ای کـه در حین خدمت وظیفه عمومی اسیر یا مفقودالاثر بشوند تا پایان دوره اسارت یا تعیین تکلیف، عائله تحت تکفل آنان به ترتیب زیر حقوق دریافت خواهند نمود:
الف ـ در دوره ضرورت از حقوق مربوطه و پس از پایان دوره ضرورت از حقوق هم طبقه دوره احتیاط.
ب ـ در دوره ذخیره از حقوق یکدرجه بالاتر هم طبقه احتیاط و ذخیره.
تبصره ـ شرایط لازم برای اسیر و مفقودالاثر شناخته شدن پرسنل در آئیننامه اجرائی این قانون پیش بینی خواهد شد.
ماده 55 ـ اصلاح 1390 ـ دولت موظف است لایحه نحوه کمک به خانواده های مشمولینی را کـه با اعزام مشمول قدرت اداره معاش خود را از دست می دهند تهیه و ظرف مدت 6 ماه جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید.
تبصره ـ الحاق 1390 ـ آیین نامه اجرائی این ماده توسط وزارت دفاع تهیه می شود و به تصویب هیأت وزیران می رسد.
فصل ششم ـ احضار در مراحل احتیاط و ذخیره
ماده 56 ـ شورایعالی دفاع میتواند یک یا چند طبقه از افسران و درجه داران و افراد وظیفه کـه خدمت دوره ضرورت را انجام داده اند و در دوره های احتیاط و ذخیره خدمت وظیفه عمومی هستند برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی فراخوانده یا پیشنهاد بسیج همگانی به مقام رهبری بنماید. نحوه احضار و مهلت معرفی فراخواندگان همچنین کسانی کـه به علل ناشی از وضع جسمانی یا اجتماعی یا حساسیت مشاغل آنان ممکن است از فراخوانده شدن برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی معاف شوند در آئیننامه اجرائی این قانون کـه توسط وزارتین دفاع و سپاه تهیه و به تصویب شورای عالی دفاع میرسد، تعیین خواهد شد.
ماده 57 ـ کلیه فراخواندگان برای خدمت دوره احتیاط و ذخیره و یا تجدید یا تکمیل آموزش یا بسیج همگانی حقوقی معادل حقوق ثابت افسران، درجه داران و افراد کادر ثابت همدرجه خود حسب مورد از بودجه وزارتخانه های مربوطه دریافت خواهند داشت.
تبصره 1 ـ فراخواندگان موضوع این ماده در صورتی کـه کارمند یکی از وزارتخانه ها یا سازمانهای دولتی و یا وابسته به دولت باشند مابه التفاوت حقوق و مزایای خود را از سازمان متبوع دریافت خواهند داشت.
تبصره 2 ـ میزان حقوق پرسنل احتیاط و ذخیره در زمان جنگ بنا بر پیشنهاد ستاد مشترک و تصویب شورایعالی دفاع خواهد بود.
فصل هفتم: غیبت مشمولان وظیفه عمومی و جرائم و مجازاتها
بخش اول ـ غیبت مشمولان خدمت وظیفه عمومی
ماده 58 ـ مشمولین خدمت وظیفه عمومی کـه برای رسیدگی و یا اعزام جهت طی دوره ضرورت احضار میشوند چنانچه در مهلت یا موعد مقرر خود را معرفی نکنند، همچنین مشمولینی کـه معافیت موقت دریافت داشته اند و پس از انقضاء مدت اعتبار، ظرف یک ماه برای تجدید رسیدگی خود را معرفی نکنند، غایب شناخته می شوند، پس از معرفی یا دستگیری در صورتیکه طبق مقررات این قانون قادر به خدمت و بلامانع تشخیص داده شوند به خدمت اعزام می گردند و با آنان به ترتیب زیر رفتار می شود:
1 ـ الحاق 1390 ـ مشمولانی کـه مدت غیبت اولیه آنان در زمان صلح تا سه ماه و در زمان جنگ تا پانزده روز باشد، سه ماه اضافه خدمت و چنانچه مدت غیبت اولیه آنان در زمان صلح بیشتر از سه ماه و در زمان جنگ بیش از پانزده روز باشد به شش ماه اضافه خدمت تنبیه میگردند.
الف ـ مشمولان غایب زمان صلح کـه در زمان صلح خود را معرفی کنند پس از تعیین تکلیف مشمولیت یا انجام خدمت دوره ضرورت به مدت 6 ماه تا یکسال و مشمولانی کـه دستگیر شده باشند به مدت یکسال تا دو سال از دریافت کارت پایان خدمت یا معافیت محروم خواهند شد.
2 ـ الحاق 1390 ـ مشمولینی کـه مدت غیبت اولیه آنان در زمان صلح از یک سال و در زمان جنگ از دو ماه تجاوز نماید، علاوه بر اعمال اضافه خدمت مذکور در بند (1)، فراری محسوب می شوند و به مراجع صالح قضائی معرفی می گردند.
ب ـ مشمولان غایب زمان صلح کـه خود را در زمان جنگ معرفی نمایند پس از پایان خدمت یا معافیت بلافاصله کارت مربوطه را دریافت خواهند داشت و کسانی کـه دستگیر شوند به مدت 2 تا 4 سال از دریافت کارت پایان خدمت محروم خواهند شد.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ مشمولین غایبی کـه به خدمت اعزام می شوند در صورتی کـه در حین خدمت، حسن اخلاق و رفتار و جدیت در انجام وظیفه از خود نشان دهند، یا در عملیات جنگی ابراز شجاعت و فداکاری نمایند به طوری کـه مراتب مورد گواهی فرماندهان و رؤسای ذیربط باشد، برابر ضوابطی کـه از سوی ستاد کل ابلاغ می گردد با تصویب مقامات سرلشکری و یا هم طراز در سازمان مربوط از انجام اضافه خدمت، یا بخشی از آن معاف می گردند.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ مشمولینی کـه تا تصویب این قانون غایب شناخته شده اند چنانچه در داخل کشور ظرف حداکثر شش ماه و آنهایی کـه در خارج از کشور باشند، ظرف حداکثر یکسال خود را جهت انجام خدمت دوره ضرورت معرفی نمایند، مشمول تنبیهات این قانون نمی شوند.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ رسیدگی به وضعیت مشمولینی کـه دارای عذر موجه برای غیبت خویش می باشند برابر آیین نامه ای است کـه پس از تأیید فرماندهی کل ابلاغ می گردد.
تبصره 4 ـ الحاق 1390 ـ در مورد غیبت مشمولین دوره های احتیاط و ذخیره برابر دستورالعملی کـه در ستاد کل تهیه و پس از تأیید فرماندهی کل ابلاغ می گردد، رفتار می شود.
بیشتر بخوانید: آیین نامه ماده 58 مکرر قانون خدمت وظیفه عمومی 1363 با موضوع همکاری دستگاه های اجرایی در دستگیری مشمولان غایب مصوب 1395/11/27
ماده 58 مکرر ـ الحاق 1390 ـ نیروی انتظامی موظف است در خصوص شناسایی، تعقیب و دستگیری مشمولان غایب و رسیدگی به وضعیت آنان اقدام نماید و کلیه نهادها و دستگاههای اجرائی مشمول ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری و شرکت های دولتی و مؤسسات غیردولتی و خصوصی و بانکها و نیروهای مسلح باید همکاری لازم را در این مورد به عمل آورند. آیین نامه اجرائی این ماده توسط سازمان با همکاری وزارتخانه های کشور و دفاع تهیه می شود و پس از تأیید ستاد کل به تصویب هیأت وزیران می رسد.
ج ـ مشمولان غایب زمان جنگ کـه خود را در زمان جنگ معرفی کنند، پس از پایان خدمت یا تعیین تکلیف از نظر مشمولیت به مدت یک تا دو سال و کسانی کـه دستگیر شوند به مدت 3 تا 5 سال از دریافت کارت پایان خدمت یا معافیت محروم خواهند شد.
د ـ مشمولان غایب زمان جنگ کـه خود را در زمان صلح معرفی کنند پس از پایان خدمت تا تعیین تکلیف از نظر مشمولیت به مدت 5 تا 7 سال و کسانی کـه دستگیر شوند به مدت 7 تا 10 سال از دریافت کارت پایان خدمت یا معافیت محروم خواهند شد.
بخش دوم ـ جرائم و مجازاتها
ماده 59 ـ اصلاح 1390 ـ مشمولین خدمت دوره ضرورت چنانچه در مدت آموزش اولیه و یا در حین خدمت مرتکب غیبت یا فرار گردند به نحوی کـه ادامه خدمت آنان مستلزم تجدید دوره آموزش باشد، ضمن رسیدگی قانونی به غیبت یا فرار آنان، مجدداً به دوره آموزش اعزام می شوند و پس از پایان آموزش در یگان قبلی به خدمت ادامه می دهند. مدت آموزش قبلی این افراد جزء خدمت آنان محسوب نمی گردد.
تبصره ـ الحاق 1390 ـ چنانچه در مورد کارکنان وظیفه ای کـه به دستور مقامات قضائی بازداشت میشوند رأی برائت یا قرار منع پیگرد صادر شود مدت حبس، جزء خدمت وظیفه عمومی آنان محسوب میگردد.
ماده 60 ـ اصلاح 1368 ـ کسانیکه با ارتکاب اعمالی چون جعل شناسنامه، مهر، امضاء، کارت پایان خدمت، کارت معافیت، استفاده از شناسنامه دیگران، اعمال نفوذ، شهادت کذب، گواهی خلاف واقع، مکتوم داشتن حقیقت، اخذ رشوه، یا فریب دادن مشمول موجبات معافیت خود یا دیگران را از خدمت وظیفه عمومی فراهم سازند، به اتهام آنان در دادگاه صالحه رسیدگی شده و با رعایت شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأدیب از وعظ و توبیخ و تهدید به حبس تعزیری از یکسال تا پنج سال محکوم می شوند.
تبصره 1 ـ الحاق 1368 ـ چنانچه تقلب یا جعل و یا اخذ رشوه تأثیری در وضعیت مشمول نداشته باشد، مرتکبین با رعایت شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأدیب از وعظ و توبیخ و تهدید به انفصال از یکسال تا ده سال از خدمات دولتی و ضبط رشوه به عنوان جریمه و شش ماه تا سه سال حبس محکوم خواهند شد.
تبصره 2 ـ الحاق 1368 ـ اموالیکه رشوه داده شده، به عنوان جریمه ضبط می گردد و هر گاه ثابت شود کـه راشی برای حفظ حقوق حقه خود ناچار از دادن رشوه بوده، وجه یا مالی کـه به رشوه داده شده به او مسترد می گردد.
ماده 61 ـ اصلاح 1368 ـ پرسنل اداره وظیفه عمومی و نیروهای نظامی و انتظامی و نهادها و ارگان ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نمایندگان شوراها و انجمن های اسلامی چنانچه با سوء نیت موجبات معافیت یا اعزام مشمولی را به خدمت وظیفه عمومی من غیر حق فراهم سازند به کسر نصف حقوق از 6 ماه الی یک سال برای فرد اول و انفصال دائم از خدمت برای فرد دوم در دادگاه صالحه محکوم خواهند شد.
ماده 61 ـ پرسنل اداره وظیفه عمومی و نیروهای نظامی و انتظامی و نهادها و ارگان ها و مؤسسات دولتی وابسته به دولت و نمایندگان شوراها و انجمنهای اسلامی در صورت ارتکاب جرائم مذکور در ماده 60 علاوه بر انفصال دائم از خدمات دولتی با رعایت شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأدیب از وعظ و توبیخ و تهدید به حبس تعزیری از 3 سال تا 7 سال محکوم خواهند شد.
تبصره ـ الحاق 1368 ـ هر گاه به موجب قوانین جاری اعمال ارتکابی مذکور در دو ماده 60 و 61 عناوین دیگری داشته باشد، در این صورت به کیفر اشد همان عناوین محکوم می شوند.
ماده 62 ـ استخدام مشمولان به طور کلی در وزارتخانه ها و مؤسسات وابسته به دولت و در کار خانه ها و کارگاهها و مؤسسات خصوصی بدون داشتن معافیت دائم ممنوع است.
تبصره ـ استخدام مشمولان غیرغایب در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی با رعایت مقررات این قانون از محدودیت مقرر در موارد فوق مستثنی است.
ماده 63 ـ استخدام کننده یا استخدام کنندگان مشمولین غایب در وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادها برای هر یک از افراد اول و دوم به کسر نصف حقوق از شش ماه الی یکسال و در صورت تکرار سه مورد یا بیشتر به انفصال دائم از خدمت توسط دادگاه صالحه محکوم خواهند شد.
ماده 63 مکرر ـ الحاق 1390 ـ کسانی کـه به نحوی مشمولین غایب را در مؤسسات دولتی و غیردولتی از قبیل کارخانه ها، شرکت ها، آموزشگاه ها، کارگاه ها، بنگاه ها، مغازه ها و تعمیرگاه ها، به کارگیری نمایند توسط نیروی انتظامی، وزارتخانه های «تعاون، کار و رفاه اجتماعی» و «صنعت، معدن و تجارت» شناسایی و به محاکم صالحه قضائی معرفی می شوند. مجازات اینگونه افراد برای بار اول هزینه سالانه یک سرباز و برای بار دوم و بیشتر هزینه سالانه سه سرباز است.
تبصره ـ الحاق 1390 ـ ثبت نام در مراکز آموزشی خصوصی و آزاد برای ارائه آموزش به منزله به کارگیری محسوب می شود و مشمول این مجازاتها است.
ماده 64 ـ اشتغال به کار مشمولان با برگ معافیت موقت یا دفترچه آماده به خدمت فقط در مدت اعتبار آنها بلامانع است.
ماده 65 ـ کلیه افرادی کـه از اول مهرماه سال یکهزار و سیصد و پنجاه و نه تا پایان جنگ تحمیلی در خدمت وظیفه عمومی بوده اند و یا خواهند بود از لحاظ استخدام در وزارتخانه ها و مؤسسات وابسته بر سایر افرادی کـه در شرایط مشابه هستند حق تقدم دارند.
ماده 66 ـ منسوخ 1390 ـ آیین نامه اجرایی این قانون جز در مواردی کـه در مواد این قانون مرجع خاصی برای آن مشخص شده است توسط وزارتخانه های کشور، دفاع و سپاه تهیه و تصویب هیأت دولت خواهد رسید.
ماده 67 ـ منسوخ 1390 ـ کلیه قوانین مغایر با این قانون از تاریخ تصویب این قانون ملغی است.
تبصره ـ قانون مربوط به معافیت یکنفر از خانواده شهداء از شمول این قانون مستثنی است.
فصل هشتم ـ الحاق 1390 ـ استفاده دستگاههای غیرنظامی از خدمات کارکنان وظیفه
ماده 66 ـ الحاق 1390 ـ نیروهای مسلح موظفند در اجراء اصل یکصد و چهل و هفتم (147) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تعدادی از کارکنان وظیفه خود را بنا به درخواست دولت برای امور امدادی، تولیدی، جهاد کشاورزی، آموزشی، تحقیقاتی و پژوهشی، بهداشتی و درمانی مشروط بر این کـه به آمادگی رزمی نیروهای مسلح آسیبی وارد نیاید در اختیار دولت قرار دهد.
تبصره ـ الحاق 1390 ـ دولت میتواند از خدمات کارکنان وظیفه به دو صورت زیر استفاده نماید:
الف ـ به عنوان کارکنان وظیفه برای انجام خدمت دوره ضرورت
ب ـ به عنوان استخدام تعهد خدمتی
ماده 67 ـ الحاق 1390 ـ کلیه کارکنان وظیفه کـه در اجراء ماده فوق در اختیار دستگاههای دولتی و نهادها قرار میگیرند باید قبل از به کارگیری، دوره های آموزش نظامی مورد نیاز را در نیروهای مسلح طی نمایند.
تبصره ـ الحاق 1390 ـ مدت آموزشهای نظامی و برنامه تفصیلی آنها مطابق با اساسنامه مربوط در نیروهای مسلح است.
ماده 68 ـ الحاق 1390 ـ هفتاد درصد(70%) کارکنان وظیفه اختصاص یافته به هر یک از صورتهای مذکور در تبصره ماده (66) این قانون باید در مناطق محروم به کار گرفته شوند مگر نخبگان و افرادی کـه مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر دارند و خدمت آنان در مناطق غیرمحروم به تشخیص بالاترین مقام سازمان ذیربط ضروری باشد.
ماده 69 ـ الحاق 1390 ـ تعیین هر یک از دستگاهها برای استفاده از خدمت مشمولین اعم از مشمولین بندهای (الف) و (ب) تبصره ماده (66) و همچنین تعداد نیازمندی آنها بر اساس درخواست دستگاه دولتی و تأیید دولت، پس از بررسی ستاد کل به تصویب فرماندهی کل می رسد.
ماده 70 ـ الحاق 1390 ـ مشمولین موضوع بند (الف) تبصره ماده (66) پس از طی آموزش نظامی برابر مقررات این قانون به درجات نظامی نائل و برای انجام خدمت دوره ضرورت مأمور میگردند و پس از پایان خدمت نیز از کارت پایان خدمت دوره ضرورت کـه توسط سازمان صادر میگردد برخوردار میشوند.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ استفاده از لباس نظامی و علائم آن توسط کارکنان وظیفه مأمور به مراکز دولتی ممنوع است و در صورت درخواست بالاترین مقام سازمان بکار گیرنده و موافقت ستاد کل لباس متحدالشکل با علائم مشخص برای این کارکنان طراحی می شود.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ حقوق و مزایا، خوراک، پوشاک، خوابگاه، بهداشت، درمان و سایر حقوقی کـه کارکنان وظیفه نیروهای مسلح از آن برخوردار می گردند، از محل بودجه دستگاه بکار گیرنده تأمین می شود. میزان هزینه مربوط به هر یک از آنها برابر با مقررات جاری در نیروهای مسلح است کـه همه ساله از سوی ستاد کل ابلاغ می گردد.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ مواد (6)، (8) و (9) قانون نیز مشمول مقررات این فصل می گردد.
ماده 71 ـ الحاق 1390 ـ سازمان به کارکنان وظیفه موضوع بند (ب) تبصره ماده (66) در قبال تعهد خدمتی کـه به دستگاههای به کار گیرنده می سپارند پس از انجام کامل تعهد، کارت پایان خدمت می دهد.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ مدت تعهد خدمت اینگونه مشمولین حداقل چهل و هشت ماه است. این مدت شامل دوره تحصیل و آموزش سازمانهای بکار گیرنده آنان نمی گردد، ولی مدت آموزش نظامی جزء مدت تعهد آنان محسوب می شود.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ حقوق و مزایای مشمولین مذکور توسط دستگاههای بکار گیرنده و براساس مقررات استخدامی آنها پرداخت می شود.
تبصره 3 ـ الحاق 1390 ـ تعهد کلیه مشمولینی کـه تا تاریخ تصویب این قانون در اختیار سازمانهای خارج از نیروهای مسلح قرار گرفته اند، مطابق مقررات قبلی است و از تاریخ ابلاغ این قانون نیز سازمانهای مذکور تنها در چهارچوب مقررات پیش بینی شده در این فصل مجاز به استفاده از خدمت مشمولین می باشند.
ماده 72ـ الحاق 1390 ـ آن دسته از متعهدین موضوع بند (ب) تبصره ماده (66) کـه قبل از اتمام مدت تعهد به هر علت از خدمت برکنار می شوند جهت تعیین وضعیت خدمت به سازمان معرفی می گردند.
تبصره ـ الحاق 1390 ـ چنانچه علت برکناری، بیماری یا عدم صلاحیت ناشی از اعمال غیرارادی آنان به تشخیص سازمان بکار گیرنده باشد، مدت خدمت انجام شده به تناسب جزء خدمت دوره ضرورت محسوب می گردد.
ماده 73 ـ الحاق 1390 ـ کلیه دستگاههای بکارگیرنده کارکنان وظیفه موظفند موارد غیبت یا فرار مشمولین موضوع بند (الف) تبصره ماده (66) را به یگان مأمور کننده و ترک خدمت (فرار) مشمولین موضوع بند(ب) ماده مذکور را به سازمان منعکس نمایند.
ماده 74 ـ الحاق 1390 ـ دولت موظف است هزینه آموزش مشمولین وظیفه مأمور را به تعداد سهمیه اختصاص یافته به طور سالانه بر اساس سرانه آموزشی به میزان چهار هزار برابر ضریب ریالی محاسبه و در اختیار ستاد کل قرار دهد تا ستاد کل به میزان سهمیه واگذاری به سازمان های آموزش دهنده پرداخت نماید.
ماده 75 ـ الحاق 1390 ـ در زمان جنگ و یا بسیج همگانی، با تصویب فرماندهی کل کلیه کارکنان وظیفه مأمور به خارج از نیروهای مسلح و یا بخشی از آنان برابر زمانبندی ستاد کل برای انجام خدمت دوره ضرورت در نیروهای مسلح فراخوانده میشوند کـه در این صورت خدمت باقیمانده خود را در نیروهای مسلح انجام می دهند.
ماده 76 ـ الحاق 1390 ـ آیین نامه اجرائی این فصل توسط ستاد کل با همکاری دولت و سایر نهادهای ذی ربط تهیه می شود و به تصویب فرماندهی کل می رسد.
ماده 77 ـ الحاق 1390 ـ نیروهای مسلح مکلفند کارکنان وظیفه را طوری تقسیم کنند کـه در خاتمه دوره آموزش و ابتداء بکار گیری حتی الامکان متناسب با تحصیلات و قابلیت ها بکارگیری شوند و برنامه ریزی برای تربیت دینی و اخلاقی آنان صورت گیرد.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ کارکنان وظیفه در طول مدت دوره آموزش نظامی و تخصصی، مورد ارزیابی قرار می گیرند و مبتنی بر مدرک و رشته تحصیلی، آموزش، مهارت و تواناییها، برای هر فرد، دو رسته اصلی و فرعی تعیین می گردد و فرد باید در رسته اصلی یا فرعی خود بکار گیری شود.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ دستورالعمل اجرائی این ماده توسط ستاد کل تهیه و ابلاغ میگردد.
فصل نهم ـ الحاق 1390 ـ سایر مقررات
ماده 78 ـ الحاق 1390 ـ به منظور ارتقاء منزلت و بهینه سازی اوقات فراغت کارکنان وظیفه باید زمینه های استمرار آموزشهای نظامی، عقیدتی، سیاسی، ورزشی، خدماتی، فنی و حرفه ای و سوادآموزی در ضمن خدمت فراهم گردد.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ دولت مکلف است امکانات، تجهیزات و اعتبارات مورد نیاز اجرای آموزشهای مذکور را تأمین نماید.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ آیین نامه اجرائی این ماده ظرف سه ماه توسط وزارت دفاع با همکاری دستگاههای ذی ربط تهیه می شود و پس از تأیید ستاد کل به تصویب هیأت وزیران می رسد.
ماده 79 ـ الحاق 1390 ـ در مراکز و پادگان های آموزشی و یگان ها دفتر مشاوره و راهنمایی برای کمک به سربازان و ارتباط با خانواده آنان در موارد لازم تشکیل میگردد. این دفاتر موظف اند به محض ورود سرباز به پادگان و یگان محل خدمت بر اساس فرمهای از پیش طراحی شده محل آموزش و محل خدمت فرد و نحوه ارتباط خانواده با مشمول و یگان را به خانواده اطلاع دهد و نظرات خانواده را در مورد استعدادها، تواناییها و ویژگیهای خاص فرد جویا شود.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ در طول مدت خدمت، این دفتر باید بر اساس شناسایی فرد کمکهای لازم به او را به عمل آورد و با خانواده مشمول حتی در مورد زمان ورود و خروج فرد در یگان تماس داشته باشد.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ دستورالعمل اجرائی این ماده توسط ستاد کل تهیه و ابلاغ می گردد.
ماده 80 ـ الحاق 1390 ـ کلیه وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی موضوع ماده (4) قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1366/06/01 و سایر شرکتهایی کـه بیش از پنجاه درصد (50%) سرمایه و سهام آنها منفرداً یا مشترکاً به وزارتخانه ها، مؤسسات دولتی و شرکتهای دولتی، به استثناء بانکها و مؤسسات اعتباری و شرکتهای بیمه قانونی، تعلق داشته باشند و همچنین شرکتها و مؤسسات دولتی کـه شمول قوانین و مقررات عمومی به آنها، مستلزم ذکر یا تصریح نام است از جمله شرکت ملی نفت ایران و شرکتهای تابعه وابسته به وزارت نفت و شرکتهای تابعه آنها، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و شرکتهای تابعه، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران و شرکتهای تابعه موظفند با همکاری شهرداری ها خدمات و تسهیلات لازم نظیر استفاده از ورزشگاهها، قطارها، اتوبوسها، گردشگاهها، سینماها و موزه ها را برای کارکنان وظیفه در حین خدمت فراهم نمایند.
تبصره ـ الحاق 1390 ـ آیین نامه اجرائی این ماده توسط وزارت دفاع با همکاری وزارت کشور و رئیس شورای عالی استانها و دستگاههای ذی ربط تهیه می شود و پس از تأیید ستادکل به تصویب هیأت وزیران می رسد.
ماده 81 ـ الحاق 1390 ـ کلیه کارکنان وظیفه و عائله تحت تکفل آنها مطابق آیین نامه های کـه از سوی وزارت دفاع با همکاری وزارتخانه های کشور و تعاون، کار و رفاه اجتماعی تهیه می شود و پس از تأیید ستاد کل به تصویب هیأت وزیران می رسد تحت پوشش بیمه خدمات درمانی نیروهای مسلح قرار می گیرند.
تبصره 1 ـ الحاق 1390 ـ این بیمه به مدت حداکثر یکسال پس از پایان خدمت دوره ضرورت تا زمانی کـه سربازان فوق اشتغال بکار پیدا نکرده اند، استمرار می یابد.
تبصره 2 ـ الحاق 1390 ـ دولت موظف است خانواده هایی را کـه با اعزام مشمول به خدمت سربازی از نظر تأمین معیشت زندگی با مشکل مواجه می شوند و قادر به تمشیت امور خود نباشند بر اساس مفاد قانون نحوه کمک به خانواده های مشمولینی کـه قدرت اداره معاش خود را از دست می دهند مصوب 1366/06/03 تا پایان خدمت تحت پوشش قرار دهد.
ماده 82 ـ الحاق 1390 ـ مقررات این قانون نافی اختیارات فرماندهی کل نیست.
ماده 83 ـ الحاق 1390 ـ کلیه کارکنان وظیفه در طول خدمت سربازی تحت پوشش بیمه عمر و حوادث موضوع قانون بیمه عمر و حوادث پرسنل نیروهای مسلح، وزارت دفاع و سازمانهای تابعه و وابسته به آنها مصوب 1376/06/30 قرار می گیرند.
ماده 84 ـ الحاق 1390 ـ صد درصد(100%) درآمدهای حاصله از ارائه خدمات به مشمولان در اخذ معافیت ها و همچنین جریمه ها به توسعه و تقویت و تجهیز رده های وظیفه عمومی و بهبود سطح خدمات سازمان وظیفه عمومی به مشمولان، پس از واریز به خزانه طبق قانون بودجه سالانه در اختیار نیروی انتظامی قرار می گیرد.
قانون فوق مشتمل بر شصت و هفت ماده و پنجاه و هفت تبصره در جلسه روز یکشنبه بیست و نهم مهرماه یکهزار و سیصد و شصت و سه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1363/8/8 به تأیید شورای محترم نگهبان رسیده است.
رئیس مجلس شورای اسلامی ـ اکبر هاشمی
ماده الحاقی ـ منسوخ 1390 ـ از تاریخ 1363/8/13 (تاریخ ابلاغ قانون خدمت وظیفه عمومی) مشمولان مذکور در قانون تربیت تکنیسین بهداشت و مبارزه با بیماریها مصوب 1362/518 و مشمولان قانون تربیت بهداشتکاران دهان و دندان مصوب 1360/1/23 پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی و در صورت عدم نیاز نیروهای مسلح به تخصص مربوطه آنان چنانچه تعهد پنج سال خدمت خود را در روستاها و مناطق عشایری انجام داده یا بدهند از خدمت دوره ضرورت معاف خواهند بود.
ماده 1 ـ الحاق 1365 ـ سپاه پاسداران و کمیته انقلاب اسلامی، ژاندارمری و شهربانی جمهوری اسلامی موظفند مشمولان غایب را پس از گذشت سه ماه از تصویب این قانون شناسائی و دستگیر نموده و به حوزه وظیفه عمومی محل دستگیری تحویل دهند. چنانچه اینگونه مشمولان در موعد مقرر حاضر به انجام خدمت نگردیده مجدداً دستگیر و به مراجع قضایی محل تحویل خواهند شد.
تبصره ـ الحاق 1365 ـ نیروهای مذکور در این ماده موظفند سربازان فراری را دستگیر و به مراجع صالحه تحویل دهند.
ماده 2 ـ الحاق 1365 ـ مجازات مشمولین غایب زمان جنگ کـه بار دوم دستگیر شوند، علاوه بر مجازات مقرر در ماده 58 خدمت وظیفه عمومی یک تا سه سال حبس تعلیقی خواهد بود و در هر حال موظف به انجام خدمت وظیفه عمومی میباشند.
ماده 3 ـ الحاق 1365 ـ مدت خدمت دوره ضرورت مشمولین غائب زمان جنگ کـه خود را پس از سه ماه از تاریخ تصویب این نامه معرفی نمایند، سه ماه غائبینی کـه دستگیر شوند، شش ماه بیش از سایر مشمولین خواهد بود. بدیهی است مشمولین غائبی کـه تا سه ماه بعد از تاریخ تصویب این قانون خود را معرفی نمایند، خدمت اضافی نخواهند داشت.
تبصره ـ الحاق 1365 ـ تا زمان تصویب این قانون افرادی کـه در دوران غیبت از طریق بسیج مدتی را در جبهه گذرانده اند، این مدت از اضافه خدمت آنان کسر خواهد شد.
ماده 4 ـ الحاق 1365 ـ کسانی کـه بنحوی مشمولین غایب زمان جنگ را در مؤسسات غیردولتی از قبیل کارخانه، کارگاه، و بنگاه، مغازه بکار گیرند، توسط نیروهای مذکور در ماده 1 این قانون شناسائی و به محاکم صالح قضایی معرفی خواهد شد. مجازات اینگونه افراد یک تا سه سال حبس خواهد بود.
تبصره ـ الحاق 1365 ـ به پرونده های مواد 2 و 4 این قانون خارج از نوبت در مراجع قضائی رسیدگی خواهد شد.
ماده 5 ـ الحاق 1365 ـ سازمانهای نظامی و انتظامی موظفند ترتیبی اتخاذ نمایند کـه کلیه افراد وظیفه در زمان جنگ یا بسیج همگانی حداقل یکسال از خدمت دوره ضرورت را در مناطق عملیاتی انجام دهند. مگر در مواردی کـه به تشخیص شورای عالی دفاع وجود افرادی در غیرمناطق عملیاتی ضروری باشد.
ماده 6 ـ الحاق 1365 ـ آئیننامه اجرائی این قانون ظرف مدت یکماه برابر ماده 66 قانون وظیفه عمومی تهیه و بمورد اجراء گذارده خواهد شد.
ماده واحده ـ الحاق 1366 ـ بسیجیان، جهادگران و سایر افراد کـه در اسارت و یا گروگان دشمن باشند و یا به اسارت و گروگان گرفته شوند، با تأیید حفاظت اطلاعات سپاه و ارتش حسب مورد مدت اسارت و یا گروگان بودن آنان در حکم خدمت وظیفه عمومی (اعم از ضرورت، احتیاط و ذخیره) محسوب میگردد.
تبصره 1 ـ الحاق 1366 ـ برای افراد مذکور در ماده واحده کـه مدت اسارت و یا گروگان آنان دو سال باشد، کارت معافیت دائم از انجام دوره ضرورت صادر و اگر بیش از دو سال در اسارت یا گروگان باشند، این مدت از دوره های احتیاط و ذخیره خدمت وظیفه عمومی آنان کسر خواهد شد.
تبصره 2 ـ الحاق 1366 ـ افراد موضوع ماده واحده کـه مدت اسارت و یا گروگان بودن آنان کمتر از دو سال بوده و فاقد شرایط معافیت باشند، مابقی خدمت خود را در صورتیکه کمتر از یکسال باشد در نزدیکترین واحد نظامی انتظامی محل سکونت می گذرانند و در غیر این صورت نسبت به مابقی خدمت همانند سایر مشمولین با آنان رفتار خواهد شد.
تبصره 3 ـ الحاق 1366 ـ آئیننامه اجرائی این قانون توسط وزارتخانه های دفاع، سپاه و کشور ظرف سه ماه تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.