ممنوعیت وضع عوارض بر تابلوهای استاندارد معرف کاربری و محل

ممنوعیت وضع عوارض بر تابلوهای استاندارد معرف کاربری و محل/ رای شماره 1612 الی 1620 مورخ 1399/11/04 هیات عمومی دیوان عدالت اداری

کلاسه پرونده: ۹۹۰۰۶۴۸ - ۹۸۰۳۳۶۴ - ۹۸۰۳۱۷۱ - ۹۸۰۲۸۷۶ - ۹۸۰۲۶۹۲ - ۹۸۰۲۱۱۷ - ۹۸۰۲۱۱۶ - ۹۸۰۱۸۸۲ - ۹۸۰۱۸۸۰

شاکی:

۱ - شرکت ایران خودرو با وکالت آقایان امیر حسین قاسمی برجسته و علی سلطانی مصلح

۲ - آقای سید مسعود شجاعی کیاسری

۳ - شرکت بازرگانی و خدمات همگام خودرو سهامی خاص با وکالت خانم سمیرا جمشیدی و آقای محمد غلامی اندراتی

۴ - شرکت تهیه و توزیع قطعات و لوازم یدکی ایران خودرو سهامی خاص با وکالت خانم سمیرا جمشیدی و آقای محمد غلامی اندراتی

۵ - شرکت ویتانا با وکالت آقایان احسان معراج و مجتبی مظفریان

۶ - فروشگاه های زنجیره ای رفاه با وکالت آقای آرش فرهادی

۷ - شرکت مهندسی و مشاوره سازه گستر سایپا

۸ - شرکت توسعه منابع انرژی توان

موضوع: "ابطال تبصره ۶ الحاقی به ماده ۲ اصلاحی از مصوبه شماره ۲۵۲۴ - 1397/11/07 و ماده ۵ اصلاحی از مصوبه شماره ۲۵۲۴ - 1397/11/07 شورای اسلامی شهر تهران"

تاریخ رای: 1399/12/03

شماره دادنامه:۱۶۱۲ الی ۱۶۲۰

شماره دادنامه : ۱۶۱۲ الی ۱۶۲۰

تاریخ دادنامه : ۱۳۹۹/۱۱/۰۴

شماره پرونده: ۹۹۰۰۶۴۸ - ۹۸۰۳۳۶۴ - ۹۸۰۳۱۷۱ - ۹۸۰۲۸۷۶ - ۹۸۰۲۶۹۲ - ۹۸۰۲۱۱۷ - ۹۸۰۲۱۱۶ - ۹۸۰۱۸۸۲ - ۹۸۰۱۸۸۰

مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری

موضوع شکایت و خواسته: ابطال:

۱ - تبصره ۶ الحاقی به ماده ۲ اصلاحی از مصوبه شماره ۲۵۲۴ - 1397/11/07 شورای اسلامی شهر تهران

۲ - ماده ۵ اصلاحی از مصوبه شماره ۲۵۲۴ - 1397/11/07 شورای اسلامی شهر تهران

گردش کار:

۱ - شاکیان به موجب دادخواست هایی جداگانه ابطال اصلاحیه مصوبه ساماندهی ابزارهای تبلیغاتی صنفی منصوب در شهـر تهران به شمـاره 5/97/119/6 مصـوبه صد و نوزدهمین جلسه رسمی شورای اسـلامی شهر تهران (شناسه مصوبه ۲۵۲۴ - 1397/11/07) را خواستار شده اند و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده اند که:

"۱ - احتراماً به استناد اصل ۱۷۳ قانون اساسی و مواد ۱۰ و ۸۰ از قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ مراتب ذیل را به استحضار می رساند:

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص نصب تابلوها بر سر درب اماکن تجاری و اداری و مؤسسات اعتباری و اتحادیه صنف پوشاک با این استدلال که تابلوهای منصوبه مبین معرفی محل استقرار و فعالیت اماکن ذکر شده و متضمن تبلیغات نمی باشد ضمن اینکه سازمان زیبا سازی شهر تهران اساساً ارائه کننده خدمتی نیست تا ذیحق به دریافت عوارض باشد، بنابراین اخذ عوارض در این موارد را غیر قانونی دانسته و مصوبه های سابق شورای شهر تهران را باطل نموده است.

لیکن شورای اسلامی شهر تهران مجدداً به سیاق سابق با مصوبه جدیدی و سعی در تلفیق کلمات آن با عبارات دیگر اقدام به وضع عوارض با مصوبه جدید می نماید. مصوبه مورد اشاره مغایر با ماده ۷۷ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب ۱۳۷۵ می باشد. در واقع تابلوهای صنفی در فضای عمومی قرار نگرفته اند، بلکه به املاک شخصی نصب شده اند. همچنین بند ۲۶ ماده ۷۱ این قانون فقط اختیار تصویب نرخ خدمات ارائه شده توسط شهرداری ها و سازمان های وابسته به آن را تفویض نموده در حالیکه سازمان زیباسازی و شورای شهر تهران با سوء برداشت از مصوبه مورد اشاره، نه تنها در خصوص نصب تابلوها (اعم از صنفی و تبلیغاتی) بر روی سر درب ورودی و حیاط با رونمای اصلی و جانبی ساختمان یا روی پایه داخل محوطه و بام ساختمان و شیشه نویسی و سایبان سعی در دریافت عوارض دارد، حتی فرضی که متداول و قابل دفاع است اینکه، عوارض بایستی به نرخ زمان تخلف و تعلق آن محاسبه گردد نه بر اساس زمان مطالبه آن.

۲ - همچنین مطابق نظریه شماره 381/30/2190 - 1381/10/12 شورای نگهـبان در خصـوص ممنوعـیت وضع عوارض توسط شورا بدین شهر اظهار نظر شده است:

چون وضع عوارض از امور تقنینی است و باید به وسیله مجلس شورای اسلامی تعیین یا ضوابط آن مشخص شود. لذا شوراهای اسلامی صرفاً به استناد بند ۱۶ ماده ۷۱ قانون وظایف و تشکیلات شورای اسلامی مصوب سال ۱۳۷۱ فقط اختیار تهیه لوایح برقراری یا لغو عوارض شهری و همچنین تغییر نوع و میزان آن را دارند نه تصویب آن را.

۳ - ضمناً قانونگذار پس از تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده مجموعاً ۳ درصد عوارض دریافتی را مستقیماً به حساب شهرداری ها منظور می نماید، هرچند که شهرداری در مقابل این عوارض هیچگونه خدماتی ارائه نمی کند. لذا بر اساس این قانون هیچ مرجعی حق ایجاد مصوبه یا دستورالعمل، بابت عوارض علاوه بر عوارض مذکور را نداشته و تمامی مراجع موظف به تبعیت از آن می باشند. در ماده ۵۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده تمامی قوانین مغایر ملغی و بلا اثر شده است و در ماده ۵۰ نیز برقراری هرگونه عوارض و سایر وجوه برای انواع کالاها و خدماتی که در این قانون تکلیف مالیات و عوارض آنها معین شده است توسط شورای اسلامی و سایر مراجع ممنوع می باشد. تابلوهای منصوبه بر سر درب اماکن تجاری و اداری علی القاعده مبین معرفی محل استقرار و فعالیت اماکن مذکور است و الزاماً متضمن تبلیغاتی در زمینه ارائه خدمات مربوطه نیست و اصولاً شهرداری در خصوص نصب این گونه تابلوها ارائه کننده خدمتی نمی باشد تا ذیحق به دریافت بهای آن باشد.

۴ - از طرفی، شورای شهر تهران در «بند ۱ - ۳ اصلاحی ماده ۱» و «تبصره ۵ الحاقی به ماده ۲» در مصوبه معترض عنه، بدون مجوز قانونی و خارج از صلاحیت خود، اقدام به مقید نمودن تعریف تابلوهای منصوبه به حداکثر ارتفاع ۱۳۰ سانتیمتر و تبعاً ایجاد محدودیت در مصادیق آن نموده است. مقید نمودن تابلوهای معرف محل، به متراژ، بدون تردید مخالف قانون و اراده هیات عمومی دیوان عدالت اداری در رای صدرالذکر است. چرا که اساساً متراژ، ابعاد، رنگ، فونت، جنس و مواردی از این دست، شرط کافی برای دلالت بر معرف یا تبلیغاتی بودن نمی باشد. چه بسا تابلویی هرچند کوچک اما تبلیغاتی و یا بالعکس.

۵ - لذا با عنایت به مقررات مربوطه و رویه قضایی و آراء مکرر هیات عمومی دیوان عدالت اداری در بسیاری از دادنامه های اصداری من جمله دادنامه های شماره ۹۲۳ الی ۹۲۷ - 1396/09/21، ۲۴۱ - 1390/06/07، ۷۷۱ - 1391/10/18، ۴۰۶ و ۴۰۷ - 1387/06/03، ۱۹۷۶ - 1397/11/02، ۱۲۳۲ - 1395/11/19 و ۳۶۱ - 1382/09/09 که به صراحت مصوبه مذکور و اصلاحیه مربوطه شورای اسلامی شهر را ابطال و ایشان را از وضع و تصویب مصوباتی در خصوص وصول عوارض منع نموده و همچنین اعلام داشته که تابلوهای منصوب بر سر در اماکن تجاری و اداری علی القاعده مبین معرفی محل استقرار و فعالیت اماکن مذکور بوده و وسیله تبلیغاتی در زمینه ارائه خدمات مربوط شناخته نمی شود و اصولاً شهرداری در این خصوص ارائه کننده خدمات خاصی نبوده تا استحقاق بهای آن را داشته باشد لذا با عنایت به جمیع جهات مذکور ابطال مصوبات و اخطاریه های صادره سازمان زیباسازی و شورای اسلامی شهر تهران در خصوص اخذ عوارض یاد شده مورد استدعاست."

۲ - متن تعرفه های مورد اعتراض به شرح زیر است:

"الف: تبصره ۶ الحاقی به ماده ۲ اصلاحی از مصوبه شماره ۲۵۲۴ - 1397/11/07 شورای اسلامی شهر تهران

تبصره ششم (۶) (الحاقی) :

تابلوی شرکت‌ های تولیدی و خدماتی و اشخاص حقیقی و حقوقی که با استفاده از یک علامت و یا نام تجارتی ثبت شده خاص و انحصاری، اقدام به ایجاد فروشگاه‌ های زنجیره‌ ای، رستوران ‌های دارای شعبه و امثالهم به صورت فرامنطقه ‌ای می‌ نمایند، تبلیغاتی محسوب و مشمول عوارض موضوع این مصوبه می‌شوند.

ب: ماده ۵ اصلاحی از مصوبه شماره ۲۵۲۴ - 1397/11/07 شورای اسلامی شهر تهران

ماده پنجم ( اصلاحی):

نحوه محاسبه عوارض پرداخت نشده مؤدیان در سال های قبل بر اساس آخرین تعرفه مصوب ملاک عمل در سال پرداخت مؤدی خواهد بود."

۳ - در پاسخ به شکایت های مذکور، شورای اسلامی شهر تهران به موجب لوایح شماره ۱۱۰۶۳؍۱۶۰ - 1399/05/27 و 160/14669 - 1398/05/28 به طور خلاصه اعلام کرده است که:

"به موجب دادنامه شماره ۹۰۸ - 1398/11/12 هیات تخصصی شوراهای اسلامی دیوان عدالت اداری، مصوبه مورد شکایت مغایر با قانون و قابل ابطال شناخته نشده است. با این توجه، با استناد به ماده ۸۵ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲، قرار رد درخواست مورد استدعاست. حسب مندرجات بند ۱۶ ماده ۸۰ (ماده ۷۱ سابق) قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375/03/01 و اصلاحات بعدی آن «تصویب لوایح برقراری یا لغو عوارض شهر و همچنین تغییر نوع و میزان آن...» در صلاحیت شورای اسلامی شهر است. ماده ۸۵ (ماده ۷۷ سابق) قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375/03/01 و اصلاحات بعدی آن مقرر می دارد: «شورای اسلامی شهر می تواند نسبت به وضع عوارض متناسب با تولیدات و درآمدهای اهالی به منظور تامین بخشی از هزینه های خدماتی و عمرانی مورد نیاز شهر طبق آیین نامه مصوب هیات وزیران اقدام نماید.» طبق ماده ۵ آیین نامه اجرایی نحوه وضع و وصول عوارض توسط شوراهای اسلامی شهر، بخش و شهرک مصوب 1378/07/07 هیات وزیران، مرجع تعیین نحوه وضع و وصول عوارض در مورد شهرها، شوراهای اسلامی شهرها هستند. طبق ماده ۱۴ آیین نامه اخیرالذکر، یکی از سیاست های دولت که باید در مصوبات شوراها رعایت شود، نیل به سمت خودکفائی شهرداری و نهایتاً تامین بخشی از هزینه های خدماتی و عمرانی مورد نیاز شهر است.

بر مبنای تبصره ۱ ذیل ماده ۵۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷، وضع عوارض محلی که تکلیف آنها در این قانون مشخص نشده بر عهده شورای اسلامی شهر و بخش است. بر مبنای ماده ۵۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده، کلیه قوانین و مقررات خاص و عام مغایر این قانون لغو شده است. با توجه به مراتب معروضه فوق، ملاحظه می فرمایید؛ وضع، لغو، تغییر نوع و میزان عوارض محـلی که تکلیف آن در قانون مالیات بر ارزش افزوده تعیین نشده، در صلاحیت شورای اسلامی شهر است. علاوه بر مراتب معروضه فوق، بر مبنای بند ۲۶ ماده ۸۰ (ماده ۷۱ سابق) قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375/03/01 و اصلاحات بعدی آن «تصویب نرخ خدمات ارایه شده توسط شهرداری و سازمان های وابسته به آن با رعایت آیین نامه مالی و معاملات شهرداری ها با رعایت مقررات مربوط» در صلاحیت شورای اسلامی شهر است. شاکی در متن دادخواست خود به دادنامه های هیات عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص مصوبه چگونگی اخذ هزینه تبلیغات محیطی سالیانه از تابلوهای منصوب صنفی در شهر تهران استناد نموده در حالیکه؛ مصوبه مورد اعتراض، همانگونه که در عنوان آن آمده، مربوط به «ساماندهی ابزارهای تبلیغات صنفی منصوب در شهر تهران» است و مصوبه مورد استناد شاکی، مربوط به «چگونگی اخذ هزینه تبلیغات محیطی سالیانه از تابلوهای منصوب صنفی در شهر تهران» بوده است. در مصوبه موضوع پرونده حاضر، شهرداری به منظور رفع آلودگی های بصری و صورتی و ارتقاء سیما و منظر شهری در شهر تهران اقدام به ارائه خدمت ساماندهی ابزارهای تبلیغات صنفی منصوب در شهر تهران می نماید. صرف نظر از مراتب معروضه فوق، به استحضار می رساند:

بر مبنای هیچ یک از مستندات قانونی جاری، ارائه خدمت، شرط وضع و دریافت عوارض موضوع مصوبات شوراهای اسلامی شهرها نمی باشد. علاوه بر آن، عنوان «عوارض» با عنوان «بهای خدمات» یکی نیست. همانگونه که مستحضرید؛ «بهای خدمات» موضوع بند ۲۶ ماده ۸۰ (ماده ۷۱ سابق) قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375/03/01 و اصلاحات بعدی آن می باشد و «عوارض» موضوع بند ۱۶ ماده قانونی اخیرالذکر است. تعدد بندهای ماده قانونی یاد شده، بهترین دلیل بر تفاوت این دو عنوان است. با توجه به مراتب معروضه فوق، مقررات مندرج در مصوبه موضـوع پرونده حاضـر بر مبنای هر یک از عناوین «بهای خدمات» موضوع بند ۲۶ ماده ۸۰ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375/03/01 و اصلاحات بعدی آن و یا «عوارض» موضوع بند ۱۶ ماده قانونی اخیرالذکر تصویب شده باشد، از حدود قانونی خارج نشده است. حسب مندرجات متن دادخواست مربوطه، شاکی با توجه به اختلاف در عوارض شکایت خود را مطرح نموده است. با این توجه به استحضار می رساند: با عنایت به ماده هشتم آیین نامه نحوه وضع و وصول عواض مصوب 1378/07/07 مصوب هیات وزیران، در صورتی که مؤدیان در مورد میزان و نحوه محاسبه و وصول و سایر موضوعات عوارضی که توسط شوراها وضع می گردد اعتراض و یا شکایتی دارند، مرجع آن کمیسیون ماده ۷۷ قانون شهرداری می باشد. به استناد تبصره ذیل ماده هشتم آیین نامه اخیرالذکر، دیوان عدالت اداری، مرجع رسیدگی به آراء کمیسیون ماده ۷۷ قانون شهرداری ها است. شاکی بدون طی مراحل قانونی مذکور به هیات عمومی دیوان عدالت اداری مراجعه و شکایت نموده است. با عنایت به مراتب فوق، در صورتیکه شاکی به میزان و نحوه محاسبه عوارض شکایت دارند، طی نمودن مسیر مقرر در قانون برای طرح شکایت خود نزد آن مرجع ضروری به نظر می رسد. با توجه به مراتب معروضه فوق، رد شکایت موضوع پرونده حاضر مورد استدعاست."

۴ - در اجرای ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ پرونده به هیات تخصصی شوراهای اسلامی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و هیات مذکور به موجب دادنامه شماره ۹۰۸ الی ۹۱۳ مورخ 1398/11/12 اصلاحیه مصوبه ساماندهی ابزارهـای تبلیغاتی صنفی منصـوب در شهر تهران به شماره ۲۵۲۴ از مصوبه صد و نوزدهمین جلسه شورای شهر تهران مورخ 1397/11/07 به استثناء اطلاق تبصره ۶ الحاقی به ماده ۲ اصلاحی و آن قسمت از ماده ۵ اصـلاحی که دستور اخذ عـوارض تصویبی سال ۱۳۹۷ را نسبت به کسانی که در سالهای گذشته نپرداخته اند تعمیم داده است قابل ابطال تشخیص نداد و رای به رد شکایت صادر کرد. رای مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس دیوان عدالت اداری یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.

«رسیدگی به تبصره ۶ الحاقی به ماده ۲ اصلاحی و ماده ۵ اصلاحی مصوبه ۲۵۲۴ - 1397/11/07 شورای اسلامی شهر تهران در دستور کار هیات عمومی قرار گرفت.»

هیات عمومی دیـوان عدالت اداری در تاریخ 1399/11/04 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

۱ - با توجه به اینکه در آراء متعدد هیات عمومی دیوان عدالت اداری وضع عوارض از تابلوهای واحدهای تجاری و اداری که مبین معرفی محل استقرار و فعالیت اماکن مذکور است در مصوبات شوراهای اسلامی شهرها، مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات تشخیص و ابطال شده است، بنابراین اطلاق و تسری تبصره ۶ الحاقی به تابلوهای مبین معرف منصوب در سردرب در اندازه استاندارد از مصوبه ۲۵۲۴ - 1397/11/07 شورای اسلامی شهر تهران به دلایل مندرج در آرای شماره ۷۲۴ الی ۷۵۹–۱۱؍۱۰؍۱۳۹۱، ۳۶۲–۲۱؍۵؍۱۳۹۲ و ۷۱۰–۳؍۶؍۱۳۹۴ هیات عمومی دیوان عدالت اداری مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات قانونی شورای اسلامی شهر است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می شود.

۲ - طبق تبصره ۱ ماده ۵۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷ شوراهای اسلامی شهر و بخـش جهت وضع هر یک از عوارض محلی جدید، که تکلیف آنها در این قانون مشخص نشده باشد، موظفند موارد را حداکثر تا پانزدهم بهمن ماه هر سال برای اجراء در سال بعد، تصویب و اعلام عمومی نمایند. بنا بر حکم مذکور، تصویب عوارض در سال ۱۳۹۷ و دستور اخذ عوارض سالیانه سال های قبل به سال تصویب در ماده پنج اصلاحی از مصوبه مورد شکایت مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شهر است و ماده ۵ اصلاحی از مصوبه ۲۵۲۴ - 1397/11/07 شورای اسلامی شهر تهران مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می شود.

هیات عمومی دیوان عدالت اداری