نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل کشور مصوب 1400/12/24

نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل کشور مشتمل بر 23 ماده و ش67 بند و 8 تبصره مصوب 1400/12/24 کمیته دائمی پدافند غیر عامل

شناسنامه نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل کشور:

شماره ابلاغ: 2216/01/16011

تاریخ ابلاغ: ۱۴۰۱/۱/۲۱

مرجع تصویب: کمیته دائمی پدافند غیر عامل 

تاریخ تصویب: ۱۴۰۰/۱۲/۲۴ 

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل کشور (مقررات پدافند)

موضوعات امنیتی، نظامی و انتظامی در آرای وحدت رویه قضایی

موضوعات امنیتی، نظامی و انتظامی در آرای دیوان عدالت 

موضوعات نظامی، امنیتی و انتظامی در نظریات مشورتی

متن نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل کشور:

مقدمه

بروز تهدیدات نوین و نوپدید در عرصه بین الملل ایجاب می کند تا در حفظ و تامین منافع ملی دقت لازم را داشته و همواره برای مقابله با عملی شدن هرگونه تهدید و شرایط اضطراری و یا مواردی کـه منافع ملی را به مخاطره می اندازد آمادگی داشته باشیم؛ حفظ و ارتقاء آمادگی ها در دو بخش سرمایه های انسانی و تجهیزاتی و تداوم کارکرد زیرساخت های حیاتی و حساس کشور در شرایط اضطراری از ضروریات تحقق اهداف پدافند غیر عامل می باشد کـه دستیابی به این مهم نیازمند برنامه ریزی، همکاری و مشارکت کلیه بخش های دولتی و غیردولتی در تمام سطوح کشور است. به این دلیل و در راستای صیانت از مردم، حفاظت از زیر ساخت ها و پاسخ و مقابله با شرایط اضطراری، نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل کشور، به منظور مدیریت مخاطرات و کاهش سطح آسیب پذیری ها در زیرساخت های حیاتی، حساس و مهم و افزایش تاب آوری تهیه و تدوین گردیده است. بدیهی است اجرایی شدن نظام مذکور با همکاری و مشارکت و حضور موثر همه دستگاه های اجرایی و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در تمام سطوح، امکان پذیر خواهد بود.

ماده ۱ ـ تعاریف و اختصارات

۱) کمیته دائمی: کمیته ی دائمی پدافند غیر عامل کشور

۲) سازمان: سازمان پدافند غیر عامل کشور

۳) قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل: به ساختار عملیاتی سازمان اطلاق می شود کـه در تابعیت ستادکل نیروهای مسلح می باشد و ماموریت های عملیاتی سازمان را با هماهنگی و تعامل بخش های کشوری و لشکری هدایت و راهبری می کند.

۴) نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل: سند عملیاتی قرارگاه عملیاتی کـه در آن به تعیین نقش ها و وظایف و روابط و نحوه تعامل بخش های مختلف عملیات پدافند غیر عامل، مسئولیت دستگاه های اجرایی، چگونگی تحقق اهداف و اجرای ماموریت حوزه پدافند غیر عامل در سطوح مختلف عملیاتی و قرارگاه های عملیاتی پدافند غیر عامل (قرارگاه های پدافند سایبری، پدافند زیستی، پدافند شیمیایی، پدافند پرتوی و پدافند مردم محور) می پردازد.

۵) حوزه های عملیاتی پدافند غیر عامل: نظام عملیاتی پدافند غیر عامل شامل پدافند زیستی، شیمیایی، سایبری، الکترونیک و الکترومغناطیس، مردم محور، پرتوی، نظامی و ترکیبی و سایر اقدامات عملیاتی پدافند غیر عامل در برابر انواع تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می باشد.

۶) پهنه حیاتی: بخشی از فضای سرزمینی کـه مجموعه ای از زیرساخت های حیاتی یا حساس در آن مستقر بوده و ممکن است بین دو یا چند استان یا شهرستان مشترک باشد؛ مانند منطقه انرژی پارس جنوبی و عسلویه

۷) پدافند غیر عامل در عمق: یک استراتژی دفاعی و پدافندغیر عاملی مبتنی بر ایجاد لایه های متعدد پدافندی در زیرساخت ها برای کند کردن اقدامات دشمن و تاخیر در توقف کارکردهای اساسی زیرساخت های با اهمیت است، در این استراتژی هرچه دفاع از لایه های عمیق تر انجام شود موفقیت دشمن به تعویق افتاده و زمان برای انجام اقدامات خودی بیشتر می شود.

ماده۲ ـ مبانی استنادی

۱) رهنمودها، احکام، منویات و تدابیر مقام معظم رهبری(مدظله العالی)

۲) سیاست های کلی نظام در موضوع پدافند غیر عامل ابلاغی مقام معظم رهبری(مدظله العالی)

۳) اساسنامه سازمان پدافند غیر عامل کشور

۴) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران

۵) آئین نامه های مرتبط هیات وزیران

۶) دستورالعمل هم افزایی و تعامل نیروهای مسلح با سازمان پدافند غیر عامل کشور

ماده۳ ـ حوزه شمول دستگاه های اجرایی موضوع ماده۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، سازمان های لشکری، شرکت های خصوصی و آحاد مردم را در برمی گیرد.

تبصره ۱: در راستای حفظ منافع ملی و در چارچوب توافق نامه های مشترک و بین المللی با سایر کشورها این سند می تواند خارج از قلمرو جمهوری اسلامی ایران را نیز پشتیبانی کند .

تبصره ۲: بمنظور حفظ و ارتقاء کارآمدی و اثربخشی این نظام نامه، این سند در مقاطع زمانی پنج ساله مورد بازنگری و روزآمدی قرار می گیرد.

ماده۴ ـ هدف از تدوین این سند

۱) تبیین اصول، قواعد اساسی و رویکردهای عملیاتی پدافند غیر عامل

۲) تعیین ماموریت ها، نقش ها، وظایف و تنظیم روابط اجرایی و ارتباطات عملیاتی با حداکثر هماهنگی و هم افزایی با دستگاه های اجرایی و نیروهای مسلح

۳) ترسیم الگوی فرماندهی و ساختار قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل در سطوح مختلف عملیاتی جهت انجام انواع عملیات پدافند غیر عامل برابر چرخه عملیات پدافند غیر عامل (پیوست) و زیرنظام های آن

۴) تعیین وضعیت های عملیاتی پدافند غیر عامل در بخش کشوری به صورت هماهنگ با نظام دفاعی کشور

ماده ۵ ـ اصول اساسی عملیات پدافند غیر عامل

۱) تسهیل عملیات مشترک

۲) صیانت و دفاع از مردم

۳) اشراف اطلاعاتی

۴) وحدت فرماندهی

۵) مدیریت هوشمند مخاطرات ناشی از تهدیدات

۶) تاب آوری و تداوم کارکردهای ضروری

۷) آمادگی پدافندی

ماده ۶ ـ تهدیدات مفروض برای این سند در این نظام نامه، تهدیدات زیر در چارچوب اساسنامه سازمان، بعنوان تهدیدات پایه معرفی می شوند؛

الف) تهدیدات شیمیایی

ب) تهدیدات پرتوی

ج) تهدیدات زیستی

د) تهدیدات سایبری

ه ـ ) تهدیدات نظامی

و) الکترونیکی و الکترومغناطیسی

تبصره: این نظام نامه سایر تهدیدات نوین و نوپدید با منشاء دشمن و ترکیبی از آنها کـه در آینده با آن مواجه خواهیم شد را نیز شامل می شود.

ماده ۷ ـ اهداف عملیاتی نظام پدافند غیر عامل هدف کلان عملیات پدافند غیر عامل، صیانت و حفاظت و دفاع غیر عامل از پهنه سرزمینی، زیرساخت ها و مردم است کـه تحقق آن، مستلزم دست یابی به اهداف عملیاتی زیر می باشد؛

۱) صیانت و دفاع از مردم در برابر تهدیدات،

۲) حفظ و تداوم کارکردهای اساسی زیرساخت های مرتبط با مردم،

۳) رصد، پایش، تشخیص، هشدار و اشراف اطلاعاتی نسبت به تهدیدات،

۴) حفظ و ارتقاء آمادگی زیرساخت ها و مردم در برابر تهدیدات،

۵) دفاع غیر عامل سرزمینی از پهنه های حیاتی زیرساختی کشور،

۶) طرح ریزی و راهبری اجرای عملیات مقابله و پاسخ اضطراری جامع و ترکیبی،

۷) سازماندهی ساختارهای پدافند غیر عامل و ارتقاء هماهنگی و هم افزایی عملیات مشترک نظامی و غیرنظامی،

۸) هماهنگی عملیاتی بین دستگاهی و راهبری و هدایت تجمیعی انواع عملیات های پدافند غیر عامل و پدافند نوین و ترکیبی در سطوح مختلف،

ماده۸ ـ ماموریت قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل ماموریت دارد با سازماندهی، طرح ریزی، برنامه ریزی، راهبری، هدایت و هماهنگی و هم افزایی کلیه ظرفیت های عملیاتی کشوری و لشکری، در سطوح ملی، منطقه ای، استانی، شهرستانی و دستگاهی اجرای اقدامات ذیل را برابر چرخه عملیات پدافند غیر عامل (پیوست) راهبری کند:

۱) طرح ریزی و هدایت انواع طرح های عملیاتی پدافند غیر عامل کشور،

۲) هدایت برنامه های آموزشی، تمرینی و رزمایشی دستگاه های اجرایی در جهت نیل به آمادگی های دفاعی،

۳) رصد و پایش، برآورد تهدیدات و مخاطرات علیه بخش های غیرنظامی کشور،

۴) سازماندهی سامانه فرماندهی و کنترل حوزه های عملیاتی پدافند غیر عامل،

۵) نظارت، بازرسی و بازدید عملیاتی به منظور کشف آسیب پذیری ها،

ماده ۹ ـ تدبیر عملیاتی قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل در یک پیوستگی و انسجام با حوزه کشوری و لشکری با راهبری و هدایت عملیاتی دستگاه های اجرایی و در راستای تدابیر و سیاست های دفاعی و امنیتی کشور نسبت به اقدامات عملیاتی پیشگیرانه و مقابله و پاسخ، صیانت از مردم، حفاظت از سرمایه های با اهمیت و پدافند نوین در چهارچوب عملیات پدافند غیر عامل با بسیج منابع ملی انسانی و مادی کشور در سه مرحله قبل، حین و بعد از بحران، در سطوح ملی، منطقه ای، استانی، شهرستانی و دستگاهی بر اساس وضعیت های عملیاتی ابلاغی اقدام می کند.

ماده ۱۰ ـ قواعد اساسی و ملاحظات عملیات پدافند غیر عامل

۱) مدیریت دارایی ها، مخاطرات و پیامدها

۲) کنترل هم افزایی تهدیدات

۳) کنترل هم افزایی آسیب پذیری ها و وابستگی های متقابل

۴) کنترل و مدیریت تخریب آبشاری و تاخیر در لایه های پیامدی

۵) توسعه قابلیت تاب آوری، تداوم کارکرد، بازیابی، بازسازی، بازتوانی

۶) کنترل و کاهش پیامدهای آسیب رسان به مردم

۷) تقسیم بندی عملیاتی پدافند سرزمینی

۸) تمرکز بر مراکز حیاتی، حساس و مهم

۹) هم افزایی لایه های دفاع عامل و پدافند غیر عامل

۱۰) هم افزایی مولفه های دفاع ترکیبی

۱۱) مصون سازی در برابر تهدیدات درون زا

۱۲) پدافند غیر عامل در عمق

ماده ۱۱ ـ انواع عملیات پدافند غیر عامل

الف) عملیات حفاظت از زیرساخت: مجموعه تدابیر و اقدامات پدافند غیر عاملی است کـه توانایی و آمادگی عملیاتی زیرساخت و تداوم کارکردهای آن و دستگاه های اجرایی مسئول را برای پاسخ موثر به حوادث و سوانح ناشی از تهدیدات سایبری، شیمیایی، زیستی، پرتوی و نظامی افزایش می دهد بطوری کـه زیرساخت و فعالیت آن حفظ گردیده و خسارات انسانی و مادی ناشی از آن را به حداقل می رساند.

ب) عملیات صیانت از مردم یا دفاع غیرنظامی (پدافند مردم محور): به مجموعه اقدامات و تدابیر در حوزه مردم و زیرساخت های خدمات رسانی و تامین کننده نیازهای اساسی مردم با هدف صیانت و حفاظت از جان و مال مردم، ارتقاء آستانه تحمل مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از جنگ، پایداری و استمرار تامین نیازمندی های ضروری آن ها، اطمینان بخشی، آرامش بخشی و افزایش همگرایی مردم و حاکمیت اطلاق می شود.

ج) عملیات پاسخ و مقابله غیر عامل: مجموعه اقدامات و برنامه های عکس العملی بمنظور مقابله با حادثه و پیامدهای آن از قبیل محدودسازی منطقه عملیات و کنترل پیامدها، هشدار سریع، تخلیه، جستجو، نجات و امداد، تامین امنیت و نظایر آن، متناسب با ویژگی های هر حادثه ناشی از تهدیدات انسان ساخت می باشد

د) عملیات پدافندی تداوم کارکرد و برگشت پذیری: مجموعه اقداماتی کـه توانایی یک نظام، جامعه، دستگاه اجرایی و یا زیرساخت در معرض مخاطرات، را برای ایستادگی، تحمل، سازگاری و حفظ کارکرد، تطبیق و برگشت پذیری در برابر حوادث و تهدیدات ارتقاء می دهد را عملیات تداوم کارکرد گویند.

ه ـ ) عملیات پدافند رسانه ای و آرامش بخشی: به استفاده هدفمند و برنامه ریزی شده از تبلیغ ـ ات و س ـ ایر عناصر رسانه ای در جهت آگاهی بخشی، آرامش بخشی، اطلاع رسانی و تاثیرگذاری بر روی فکر، ذهن، باور، مواض ـ ع و رفت ـ ار مردم به منظور مقابله با هم افزایی پیامدهای امنیتی مردمی بواسطه عملیات رسانه ای دشمن و آرامش بخشی به مردم و در جهت پشتیبانی از تحق ـ ق سیاس ـ ت ها و اهداف طرح های عملیاتی پدافند غیر عامل اطلاق می شود.

و) عملیات پدافند نوین: به مجموعه اقدامات پدافند غیر عاملی کـه در زمینه مصون سازی، آمادگی، پاسخ و مقابله با تهدیدات شیمیایی، زیستی، پرتوی، سایبری و نظامی انسان ساخت و سایر تهدیدات نوین با منشاء دشمن و جلوگیری از هم افزایی با سایر مخاطرات و محدودسازی پیامدهای احتمالی انجام می شوند و باعث کاهش اثرات تهدیدات و محدودسازی دامنه پیامدهای مخرب آن می گردد، عملیات پدافند نوین گفته می شود.

ز) عملیات پدافند ترکیبی: به مجموعه اقدامات ترکیبی پدافند غیر عامل برای مصون سازی، امادگی، پاسخ و مقابله با وقوع همزمان و هدفمند دو یا چند تهدید از حوزه های مختلف نظامی، زیستی، پرتوی، شیمیایی، سایبری و فناوری های نوپدید و سایر حوزه ها ( تهدید ترکیبی) باشد، اطلاق می گردد.

ماده ۱۲ ـ رویکردهای عملیاتی پدافند غیر عامل

الف) رویکرد عملیاتی پیش بینانه: رویکرد عملیات پیش بینانه شامل اقداماتی از قبیل رصد و پایش، مراقبت و تشخیص زودهنگام ( قبل از وقوع) تهدیدات و اقدامات دشمن به منظور عدم غافلگیری و ایجاد آمادگی برای رویارویی .

ب) رویکرد عملیاتی پیش گیرانه: رویکرد عملیات پیش گیرانه اقداماتی شامل برطرف کردن آسیب پذیری ها و نقاط ضعف، کنترل و ارتقاء آمادگی ها بمنظور کاهش غافلگیری و برطرف کردن آسیب پذیری های عمده و ارتقاء آمادگی های مقابله ای می باشد.

ج) رویکرد عملیاتی پیش دستانه: مجموعه ای از اقدامات عملیاتی است کـه با هدف برهم زدن تمرکز و انصراف دشمن از اقدام و تحمیل اراده خودی بر آن و دستیابی به شرایط و موقعیت های بهتر برای نیروهای خودی انجام می گیرد.

ه ـ ) رویکرد عملیاتی مقابله: به مجموعه اقدامات و عملیاتی کـه در زمان وقوع حادثه و حمله انجام می شود و شامل پاسخ به حمله و کنترل حادثه و پیامدهای آن می باشد. در این وضعیت احتمالاً غافلگیری حادث شده یا بر اساس طرح ریزی از قبل اقدام می شود و واحدهای خودی مجبور به واکنش مقابله ای هستند.

و ) رویکرد عملیاتی عکس العملی: این رویکرد پس از غافلگیر شدن، حین یا پس از حادثه به صورت عکس العملی اتفاق می افتد این رویکرد منجر به اقداماتی عکس العملی و انفعالی با اثر کم و با محوریت برگشت پذیری به شرایط اولیه و کاهش پیامدها و ضایعات و خسارات انجام می گیرد.

ماده ۱۳ ـ راهبردهای عملیاتی پدافند غیر عامل

۱) سازماندهی عملیاتی و طرح ریزی و نهادینه سازی ساختارها و برنامه های عملیاتی پدافند غیر عامل سرزمینی به منظور ایجاد هم پایی عملیاتی با سیاست های دفاعی کشور،

۲) نهادینه سازی برنامه های عملیاتی تداوم کارکردها و پیاده سازی، تمرین و رزمایش آنها به منظور تضمین تداوم کارکردهای اساسی و برگشت پذیری،

۳) سازماندهی و نهادینه سازی برنامه های عملیات پدافندی در حوزه های پاسخ و مقابله در برابر تهدیدات با بکارگیری راهبردهای عملیاتی انواع عملیات های پدافند غیر عامل،

۴) سازماندهی و تهیه و نهادینه سازی برنامه های عملیاتی طراحی، آموزش، تمرین و رزمایش و حصول به آمادگی حداکثری و توانمندسازی مدیران، کارشناسان و آحاد مردم در ذات برنامه های دستگاه های اجرایی و ارتقاء دائمی آمادگی ها،

۵) مدیریت وکاهش مخاطرات CBRNE و کنترل و جلوگیری از هم افزایی با سایر مخاطرات،

۶) تاکید بر طرح های خودحفاظتی در زیرساخت ها و دستگاه ها بعنوان دفاع نقطه ای ذاتی با ساختارسازی و تعیین نقش ها،

۷) سازماندهی سامانه های عملیاتی و کنترل و هشدار ملی، منطقه ای، استانی و شهرستانی به صورت سلسله مراتبی در بخش های کشوری و لشکری در حوزه پدافند غیر عامل،

۸) ارتقاء سطح و کیفیت عملیات پدافند غیر عامل با بهره گیری حداکثری از ظرفیت های علمی و فناوری های نوین متناسب با شناسایی و احصاء تهدیدات جدید و آسیب پذیری ها و ارتقاء آمادگی ها،

۹) بهره گیری حداکثری از ظرفیت های بسیج، جهادی، سازمان های مردم نهاد، سازمان های امدادی کشوری بعنوان کمک مستقیم و نیروهای مسلح بعنوان عمل کلی (متناسب با دستورالعمل های ابلاغی) در حوزه پدافند نوین CBRNE متناسب با آمایش سرزمینی موجود مراکز پرخطر و صنعتی کشور،

۱۰) نهادینه سازی و تولید اسناد عملیاتی و هادی در راستای اجرای نظام عملیاتی پدافند غیر عامل از طریق تدوین و ابلاغ دستورالعمل ها و آیین نامه های اجرایی و آموزش و پیاده سازی آنها،

۱۱) سازماندهی ساختارهای فرماندهی مشترک نظامی و غیرنظامی بنا به نیاز و تعریف ساز وکارها، وضعیت ها، سطوح، نظامات، الزامات، آموزش ها، تمرین و رزمایش و پیاده سازی آنها،

۱۲) روزآمدسازی مداوم ظرفیت ها و زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری جهت حفظ آمادگی برای پاسخ سریع به تهدیدات،

ماده ۱۴ ـ وضعیت‎ های عملیاتی وضعیت های عملیاتی پدافند غیر عامل عبارتند از؛ وضعیت سفید، وضعیت زرد، وضعیت نارنجی و وضعیت قرمز الف) موارد زیر از ویژگی ها و شرایط وضعیت سفید قلمداد می گردد:

۱) شرایط عادی یا تحت کنترل می باشد و پیامد خاصی متصور نیست.

۲) احتمال وقوع تهدیدات و تهاجم دشمن در این وضعیت، ضعیف یا خیلی ضعیف است.

ب) موارد زیر از ویژگی ها و شرایط وضعیت زرد قلمداد می گردد:

۱) احتمال وقوع تهدید از کم تا متوسط احساس می شود.

۲) امکان کنترل و پیشگیری ازتوسعه تهدید وجود دارد و پیامدها، قابل کنترل به نظر می رسند.

ج) موارد زیر از ویژگی ها و شرایط وضعیت نارنجی قلمداد می گردد:

۱) احتمال وقوع تهدید زیاد یا قریب الوقوع است.

۲) پیامدهای تهدید در این وضعیت گسترش یافته و خسارت، تلفات، اختلال و آسیب به زیرساخت های حائز اهمیت به احتمال زیاد متصور است و کنترل تهدید نیازمند آمادگی و بسیج منابع و تجهیزات می باشد.

۳) اعلام وضعیت در این شرایط برای دستگاه های اجرایی و زیرساخت ها انجام می شود.

د) موارد زیر از ویژگی ها و شرایط وضعیت قرمز۱ قلمداد می گردد:

۱) تهدید در آستانه وقوع بوده و احتمال آن خیلی زیاد است و دستگاه های اجرایی در حالت آماده برای مقابله قرار می گیرند.

۲) اقدامات دشمن با استفاده از جنگ ترکیبی با هدف برهم زدن امنیت، به صورت پنهان به اجرا گذاشته شده است.

۳) در این شرایط اعلام وضعیت اضطراری به صورت عمومی اطلاع رسانی می شود.

ه ـ ) موارد زیر از ویژگی ها و شرایط وضعیت قرمز۲ قلمداد می گردد:

۱) وقوع تهدید قطعی یا درحال وقوع است.

۲) پیامدهای تهدید گسترده و فراگیر شده و طرح های عملیات پاسخ و مقابله اجرا می شوند.

۳) اقدامات دشمن با استفاده از تمام توان به منظور سلب امنیت و تخریب و ازکار انداختن زیرساخت های حائز اهمیت به صورت آشکار در ابعاد گسترده به اجرا گذاشته شده است.

جدول تطبیق وضعیت های عملیاتی نیروهای مسلح و پدافند غیر عامل

تعیین وضعیت ها و اعلام شروع و خاتمه شرایط اضطراری در سطوح شهرستان، استان و ملی به ترتیب زیر انجام می شود:

الف) به دنبال وقوع تهدیدات در قلمرو شهرستان، فرماندار بعنوان فرمانده قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل شهرستان، ضمن اطلاع رسانی به استاندار، درصورت لزوم اعلام شرایط اضطراری می کند و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران را برعهده می گیرد، فرماندار درصورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می کند.

ب) در صورتی کـه فرماندار، شدت حادثه را فراتر از ظرفیت پاسخ شهرستان محل وقوع آن تشخیص دهد، مراتب را به استاندار گزارش می دهد؛ استاندار ضمن اطلاع رسانی به رئیس سازمان، فرماندهی قرارگاه پدافند عملیاتی پدافند غیر عامل در استان را بر عهده می گیرد و درصورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می کند.

ج) در صورتی کـه استاندار، شدت حادثه را فراتر از ظرفیت پاسخ استان محل وقوع آن تشخیص دهد، مراتب را به وزیر کشور گزارش می دهد؛ وزیر کشور فرماندهی قرارگاه پدافند عملیاتی پدافند غیر عامل کشور را بر عهده می گیرد و درصورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می کند.

د) مدیریت، پایش و راهبری اداره امور مردم و صیانت از سرمایه های انسانی در بحران های ملی کـه پاسخ به آنها نیاز به بسیج کلیه منابع و ظرفیت های سراسر کشور و درخواست کمک بین المللی دارد، برعهده رئیس جمهور می باشد، درصورت نیاز به ظرفیت و توانمندی نیروهای مسلح در پاسخ به بحران، بکارگیری نیروی انسانی، منابع و امکانات حوزه لشکری در مدیریت و رفع شرایط اضطراری، براساس ضوابط ابلاغی ستادکل نیروهای مسلح و آئین نامه بند(ص) ماده۱۴ قانون مدیریت بحران کشور اقدام می شود. در بحران سطح ملی اعلام شروع و خاتمه شرایط اضطراری با رئیس جمهور است.

تبصره ۱: اعلام بی درنگ وضعیت عملیاتی در شرایط بروز ناگهانی تهدیدات نظامی ـ امنیتی از طریق فرمانده نظامی همسطح به مسئول بخش غیر نظامی همتراز انجام می شود.

تبصره ۲: به منظور هماهنگی بین دستگاه های لشکری و کشوری در تعیین و اعلام وضعیت های عملیاتی، سازمان موظف است جدول تناظر وضعیت های عملیاتی و اقدامات اجرایی در حوزه های کشوری را به صورت تفصیلی ظرف ۳ ماه، تهیه و ابلاغ کند.

ماده ۱۵ ـ فرماندهی و ساختار قرارگاه فرماندهی قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل به سه دسته، بشرح زیر تقسیم می شود:

۱) فرماندهی نظامی: ساختاری نظامی است کـه به منظور فرماندهی و بکارگیری، هدایت و طرح ریزی عملیاتی بین نظامیان در سطوح مختلف تشکیل و اقدام می نماید. این قرارگاه در سلسله مراتب نیروهای مسلح بر اساس ضرورت تشکیل و عملیاتی می گردد.

۲) فرماندهی غیرنظامی: ساختاری غیرنظامی است کـه به منظور فرماندهی و طرح ریزی، هدایت و راهبری عملیات بخش غیرنظامی کشور تشکیل و عملیات مذکور را هدایت و اجرا می نماید. این قرارگاه ها در چارچوب نظام عملیاتی و نظام های تخصصی مصوب کمیته دائمی و سازمان تشکیل و عملیاتی می گردند.

۳) فرماندهی مشترک: ساختاری است عملیاتی کـه به منظور فرماندهی و ایجاد هماهنگی و هم افزایی عملیاتی بین رده های نظامی و غیرنظامی در سطوح مختلف تشکیل می شود. فرمانده این قرارگاه می تواند از میان فرماندهان نظامی و یا مسئولین غیرنظامی بنا به شرایط منصوب شود. درصورت نیاز به ظرفیت و توانمندی نیروهای مسلح در پاسخ به شرایط اضطراری، بکارگیری نیروی انسانی، منابع و امکانات تخصصی حوزه لشکری در مدیریت و رفع شرایط اضطراری، براساس ضوابط و مقررات و دستوالعمل های نیروهای مسلح اقدام خواهد شد و یگان ها و بخش های تخصصی نیروهای مسلح می تواند در کنترل فرمانده عملیات پدافند غیر عامل در سطوح زیر قرار گیرند.

تبصره ۱: سازمان در شرایط عادی، نسبت به طرح ریزی، سیاست گذاری، تنظیم و ابلاغ نظامات، ارزیابی و ارتقاء آمادگی ها، رصد و پایش و تمرین و رزمایش اقدام می کند.

تبصره ۲: سازمان در شرایط اضطراری و یا وقوع جنگ، قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل را تشکیل داده و بنا به ضرورت نسبت به ایجاد قرارگاه های تاکتیکی منطقه ای اقدام و ماموریت های واگذار شده را هدایت و راهبری عملیاتی می کند.

ماده۱۶ ـ وظایف دستگاه های محوری عملیات پدافند غیر عامل

۱) فرمانداری ها و شهرداری ها موظف به ایجاد و اداره زیرساخت های مناسب شهری برای عملیات پدافند غیر عامل از قبیل پناهگاه ها و فضاهای اَمن، اِسکان موقت، ذخایر شهری، مدیریت امور شهری، تداوم خدمات شهری هستند و همچنین به تخلیه، جابجایی و انتقال مردم کمک می کنند.

۲) سازمان آتش نشانی مسئول تامین خدمات رفع آلودگی و پدافند نوین شهری، اطفای حریق و مدیریت اجساد و ضایعات و پسمانداری و همچنین رصد و پایش مخاطرات و حوادث می باشد؛ مسئولیت پاسخ اولیه به حوادث و تهدیدات نوین بوده کـه با توسعه ظرفیت واحدهای Hazmat (مواد خطرناک) و پدافند نوین و آموزش و تمرین و ارتقاء آمادگی اقدام می کند.

۳) سازمان فوریت های پزشکی (اورژانس) تریاژ، نجات، امداد پزشکی، انتقال و درمان اورژانسی مصدومین ناشی از تهدیدات و توانمندسازی آموزشی و مهارتی قرارگاه های عملیاتی پدافند غیر عامل را برعهده دارد.

۴) جمعیت هلال احمر مسئول جستجو و نجات، جابجایی و اِسکان موقت مردم، مراقبت جمعی و تامین، حفظ و اداره ذخایر راهبردی غذایی و توزیع مایحتاج عمومی مردم آسیب دیده و آوارگان، اداره اردوگاه های موقت اِسکان در شرایط اضطراری است و به امداد پزشکی مصدومین کمک می کند.

۵) سازمان صدا و سیما نسبت به اطلاع رسانی، ارتقاء سطح آگاهی مردم، اعلام هشدارهای لازم و آرامش بخشی، اِقناع و هدایت افکار عمومی در شرایط اضطراری و آموزش های عمومی عملیات پدافند غیر عامل آحاد جامعه و مقابله با هم افزایی پیامدهای امنیتی جامعه در عملیات رسانه ای دشمن اقدام کند.

۶) سازمان های مردم نهاد (سمن ها) و سازمان بسیج مستضعفین با بکارگیری آحاد بسیجیان، اقشار بسیج و اصناف مردمی با مشارکت در امر سازماندهی مردم در قالب یگان های امدادی به منظور آموزش و تجهیز مردم، همکاری در امدادرسانی و انتقال مصدومین و تخلیه و اِسکان آسیب دیدگان به تسهیل مدیریت بحران ( اداره اردوگاه ها و مردم، توزیع تجهیزات و مایحتاج مردم و سایر موارد ) کمک می کند.

۷) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) موظف به ایجاد امنیت عمومی و کنترل عبور و مرور ( تحدید منطقه) در مناطق حادثه دیده، انتظام اُمور و تامین امنیت جان و مال مردم در شرایط اضطراری می باشد.

۸) سایر دستگاه های اجرایی دارای واحدهای عملیاتی و تخصصی ( تعمیرات، پاسخ، برگشت پذیری) حوزه های زیرساختی از قبیل؛ آب، برق، سوخت (گاز، نفت و گازوئیل)، حمل ونقل، ارتباطات و فناوری، بهداشت و درمان و سایر با سازماندهی واحدهای تعمیرات، بازرسی عملیاتی و برگشت به شرایط اولیه در وضعیت های مختلف عملیاتی پدافند غیر عامل مکلف به ایفاء نقش تخصصی خود بوده و در چارچوب ضوابط و دستورالعمل های پدافند غیر عامل موظف به اجرای موارد زیر می باشند:

۸-۱- طرح های خودحفاظتی و پاسخ و مقابله با تهدیدات را تهیه و نسبت به سازماندهی، تعیین نقش، برقراری ارتباط، آموزش، تجهیز، تمرین و رزمایش کارکنان اقدام کنند.

۸-۲- برنامه تضمین تداوم کارکردهای اساسی و خدمات ضروری و قابلیت برگشت پذیری در شرایط اضطراری را با انجام وظایف ذاتی و تخصصی خود تهیه و اجرا کنند.

۸-۳- نسبت به رصد و پایش دائمی آسیبپ پذیری ها و مقابله و کاهش تهدیدات درون زا و پیامدهای آن اقدام کنند.

۸-۴- نسبت به آموزش و توجیه مدیران،کارشناسان و کارکنان زیرمجموعه در خصوص وظایف خود در نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل اقدام کنند.

۸-۵- برنامه ریزی ملی و استانی، تدوین ضوابط و مقررات فنی، دستورالعمل ها و آئین نامه های موردنیاز در اجرای نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل را پیش بینی و پیاده سازی کنند.

۸-۶- درصورت نیاز و با رعایت مصوبات قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل، امکانات و تجهیزات خود را در اختیار تیم های عملیاتی پدافند غیر عامل قرار دهند.

تبصره: سایر وظایف دستگاه های اجرایی در عملیات پدافند غیر عامل در دستورالعمل های عملیاتی و اجرایی مربوط تبیین و تشریح خواهد شد.

ماده۱۷ ـ بخش خصوصی و نهادهای عمومی غیردولتی در شرایط اضطراری و در پاسخ به تهدیدات و مخاطرات موظف به ارائه خدمات و امکانات موجود خواهند بود؛ هزینه خدمات و امکانات ارائه شده توسط این مراکز با تائید فرمانده قرارگاه های عملیاتی، طبق تعرفه های قانونی براساس عرف از سوی دستگاه سفارش دهنده پرداخت می شود.

ماده۱۸ ـ اعتبارات موردنیاز اجرای این نظام عملیاتی از محل اعتبارات مربوط به پدافند غیر عامل در قوانین بودجه سالانه کشور و در شرایط وقوع تهدیدات از محل اعتبارات پیش بینی شده در بند(م) ماده ۲۸ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت 2  برابر فرایند مصوب دولت  تامین می شود.

ماده۱۹ ـ سازمان با همکاری دستگاه های اجرایی ذی ربط، نظام نامه های تخصصی، دستورالعمل ها و طرح های عملیاتی موردنیاز برای پیاده سازی این نظام را تهیه و به دستگاه های اجرایی ابلاغ می کند، دستگاه های اجرایی موظفند متناسب با جدول وضعیت های عملیاتی، دستورالعمل اجرایی مشتمل بر اقدامات پدافند غیر عامل در وضعیت های مختلف خود را در چارچوب مفاد این نظام نامه تهیه و ابلاغ کنند.

ماده۲۰ ـ دستگاه های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این نظام نامه در زیرساخت ها و مراکز حیاتی و حساس و مهم را به قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل گزارش کنند و برابر مقررات، برخورد قانونی نمایند.

ماده۲۱ ـ قرارگاه عملیاتی پدافند غیر عامل با مستنکفین از این نظام نامه بنابر تخلف صورت گرفته و براساس شیوه نامه ای کـه توسط قرارگاه تنظیم و ابلاغ می گردد برخورد انضباطی کرده و درصورت نیاز از طریق قوه قضائیه اقدام می کند.

ماده۲۲ ـ سازمان بر حسن اجرای این نظام نامه نظارت و اجرای آن را سالانه به کمیته ی دائمی گزارش کند.

ماده۲۳ ـ این تصویب نامه در بیست و سه ماده و شصت و هفت بند و هشت تبصره در شصتمین جلسه کمیته ی دائمی به تاریخ بیست و چهارم اسفندماه سال یک هزار و چهارصد هجری شمسی به تصویب رسید.

نظام جامع عملیاتی پدافند غیر عامل کشور مشتمل بر بیست و سه ماده و شصت و هفت بند و هشت تبصره کـه در تاریخ ۱۴۰۰/۱۲/۲۴ در شصتمین جلسه کمیته ی دائمی پدافند غیر عامل کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره یک ماده نه اساسنامه سازمان پدافند غیر عامل کشور مصوب مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظله العالی) جهت اجرا ابلاغ می گردد. رئیس ستادکل نیروهای مسلح و کمیته دائمی پدافند غیر عامل کشور