نظام عملیاتی پدافند مردم محور مصوب 1402/06/12

نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از تهدید و جنگ) 1402/06/28 کمیته دائمی پدافند غیر عامل

شناسنامه نظام عملیاتی پدافند مردم محور:

شماره روزنامه رسمی: 22935/1754

تاریخ روزنامه رسمی: 1402/09/25

شماره ابلاغ: 160/001/2921

تاریخ ابلاغ: 1402/08/01

مرجع تصویب: کمیته دائمی پدافند غیر عامل کشور

تاریخ تصویب: 1402/06/28

بیشتر بخوانید:

مقررات پدافند

مجموعه مقررات مرتبط با نظام عملیاتی پدافند مردم محور (مقررات مدیریت بحران)

موضوعات قوه سه گانه و حاکمیتی در آرای وحدت رویه قضایی

موضوعات قوه سه گانه در آرای دیوان عدالت اداری

موضوعات قوای سه گانه و حاکمیتی در نظریات مشورتی

متن نظام عملیاتی پدافند مردم محور:

به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب 1402/06/12 و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب مقام معظم رهبری(مدظله العالی) هفتاد و هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ 1402/06/28 تشکیل گردید و در جهت تسری الزامات قانون فوق الذکر، پیشنهاد آن سازمان مبنی بر ابلاغ مجدد نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از تهدید و جنگ) مصوبه شماره ۲۰۶۰/۱/۱۶۰ مورخ 1399/03/25 را بررسی و بـه شرح زیر تصویب نمود:

نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از تهدید و جنگ)

مقدمه

مردم (نیروی انسانی) هر کشوری با ارزش ترین سرمایه و اصلی ترین مولفه اقتدار هر کشوری محسوب می شوند کـه صیانت و حفاظت از جان و مال آن ها از اصول اولیه و اهداف اصلی نظام پدافند غیرعامل است. یکی از راهبردهای اساسی دشمنان انقلاب اسلامی تاثیرگذاری بر مردم در جهت کاهش تاب آوری است تا با تقابل مردم در برابر حکومت، موجب کاهش قدرت ملی و واگرایی ملت و دولت شوند لذا صیانت از مردم، اداره آنها و خدمات رسانی مناسب در شرایط اضطراری، امری اجتناب ناپذیر جهت حفظ و ارتقاء پایداری ملی خواهد بود.

پدافند غیرعامل مجموعه اقدامات غیرمسلحانه ای است کـه موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران و در نهایت ایجاد امنیت ملی می شود، بکارگیری تمهیدات و ملاحظات پدافند غیرعامل کـه قبل از وقوع بحران و در زمان عادی تهیه و اجرا می شوند طراحی برای تمامی گام های مدیریت بحران را در بر می گیرند و کارایی دفاعی طرح ها و پروژه ها را در زمان بحران افزایش خواهند داد، در واقع، اقدامات زیرساختی، مدیریتی و ساختاری پدافند غیرعامل تسهیل کننده مدیریت بحران هاست.

هماهنگی برنامه ها و تمهیدات ستادهای مدیریت بحران، مهمترین عامل در کنترل و مهار بحران هاست، تشریح وظایف و مسئولیت ها در هر یک از سازمان ها و نهادهای عهده دار مسئولیت در مدیریت بحران، ارتباطات میان بخشی سازمان ها و ارگان های موثر در سازوکار مدیریت بحران، سلسله مراتب مدیریت بحران و همچنین ارزیابی سازوکار هماهنگی مدیریت بحران در وضع موجود از مواردی است کـه می تواند موجب تسهیل در فرایند مدیریت بحران شود و البته برنامه های آموزشی و ارتقاء سطح آگاهی مدیران در زمینه مفاهیم اصلی پدافند غیرعامل و مدیریت بحران می تواند موجب تسهیل در روند اجرای برنامه ها شود؛ بنابراین و بـه منظور حفظ آرامش جامعه در شرایط اضطراری، صیانت و حفاظت از جان و مال مردم و اداره و سازماندهی آنان جهت تسهیل در مدیریت بحران و کاهش آسیب های احتمالی ناشی از وقوع تهدیدات غیرمتعارف (نوین) و اقدامات خصمانه دشمن در شرایط اضطراری، تدوین نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از تهدید و جنگ) در دستور سازمان پدافند غیرعامل کشور قرار گرفت.

ماده ۱ ـ تعاریف و اختصارات

۱) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور

۲) قرارگاه پدافند مردم محور: قرارگاه پدافند مردم محور (لشکری و کشوری) کـه برای هدایت، راهبری و مدیریت پیامدهای ناشی از جنگ در حوزه حفاظت و صیانت از مردم تشکیل می شود و اجرای اقدامات عملیاتی پدافند مردم محور را در استان ها، شهرستان ها و دستگاه های اجرایی و نیروهای مسلح راهبری، هدایت و نظارت می کند.

۳) بحران ناشی از جنگ: پیامدهای جدی ناشی از وقوع مخاطره نظامی یا تهدید از طرف دشمن در بخش غیرنظامی و در حوزه های زیستی، سایبری، شیمیایی، پرتوی، تروریستی، نظامی و یا ترکیبی است کـه منجر بـه خسارات و اثرات منفی گسترده انسانی و زیرساخت ها می شود.

۴) مخاطره نظامی: بـه هر نوع تهدید، پیامد، حادثه یا اقدام با منشاء پیدایش از طرف دشمن در حوزه های زیستی، سایبری، شیمیایی، پرتوی، تروریستی، نظامی و یا ترکیبی از آنها کـه با هدف ضربه زدن بـه منافع ملی باشد، اطلاق می گردد.

۵) تهدید: هر عنصر یا وضعیتی کـه پیش شرط وقوع یک حادثه یا رویداد ناگوار باشد و موجودیت منافع، امنیت ملی و یا ارزش های حیاتی کشور را بـه خطر اندازد، تهدید محسوب می گردد.

۶ ) شرایط اضطراری: وضعیتی است کـه در پی وقوع تهدید یا مخاطره و قریب الوقوع بودن یا بعد از وقوع آن ایجاد می شود و نیاز بـه اقدامات فوق العاده برای پاسخ دارد.

۷) صیانت از سرمایه های انسانی: ایجاد ساز وکار لازم بمنظور حفظ کردن سرمایه های انسانی و بصورت عام، جمعیت یک منطقه می باشد کـه جزء منافع ملی حیاتی هر کشوری محسوب می شود و در راهبرد تهاجمی دشمن از محوری ترین اهداف آنها می باشد و با سه رویکرد؛ مردم داری، مردم یاری و مردم بانی موردنظر است.

۸) آسیب پذیری: ضعف و کمبودهای مادی و غیرمادی شامل فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در جامعه کـه باعث می شود وقوع تهدیدات منجر بـه بحران شود.

۹) پاسخ: مجموعه فعالیت ها و اقداماتی است کـه با وقوع حادثه آغاز شده و شامل هشدار سریع، تخلیه، جستجو، نجات و امداد، تامین امنیت و نظیر آن، متناسب با ویژگی های هر بحران می باشد.

۱۰) مقابله: اقداماتی است کـه برای توقف تهدید، حمله یا حادثه و ممانعت از توسعه، رفع یا کاهش خسارات ناشی از آن ها انجام می شود.

۱۱) بازسازی و بازتوانی: بـه مجموعه تدابیر و اقداماتی گفته می شود کـه برای ترمیم و بهبود خدمات و ساختارها، معیشت، توانمندی و شرایط زندگی جوامع متاثر از حوادث و سوانح انجام می شود؛ بـه نحوی کـه موجب ارتقای توانایی و ظرفیت آنها در جهت کاهش خطر حوادث آتی شود.

۱۲) تاب آوری: بـه توانایی یک نظام یا جامعه در معرض مخاطرات، برای ایستادگی، تحمل و سازگاری در برابر حوادث و سوانح و بازتوانی و بازسازی موثر و بـه موقع جامعه آسیب دیده گفته می شود.

۱۳) آمادگی: مجموعه تدابیر و اقداماتی است کـه ظرفیت جامعه و دستگاه های مسئول را برای پاسخ موثر بـه حوادث و سوانح افزایش می دهد بطوری کـه خسارات انسانی و مادی ناشی از آن را بـه حداقل می رساند.

۱۴) تهدیدات غیرمتعارف(نوین): توانایی و استعداد دشمن در استفاده از سلاح غیرمتعارف از جمله زیستی، شیمیایی، هسته ای، سایبری، فناورانه و ترکیبی از آنها برای ایجاد خطر و آسیب بـه جمعیت، محیط زیست و حیات انسانی و موجودات زنده تهدیدات غیرمتعارف(نوین) گفته می شود.

۱۵) تاسیسات پرخطر: بـه مجموعه مراکز و بخش های فعال کـه بطور بالقوه در درون خود دارای خطراتی هستند و می توانند تحت شرایطی سلامت و ایمنی انسان و محیط را بـه مخاطره انداخته و سبب خسارات مادی و معنوی شوند اطلاق می گردد.

۱۶) مصون سازی: اقداماتی است کـه سبب می شود تاثیر تهدیدات دشمن بر زیرساخت ها، جامعه و پیکره کشور کاهشی، در حد صفر و یا بی اثر شود.

۱۷) تهدیدات ترکیبی: بـه تهدیداتی کـه ترکیبی از دو یا چند تهدید از حوزه های مختلف تهدیدات نظامی، زیستی، پرتوی، شیمیایی، سایبری و فناورانه و سایر حوزه ها بـه صورت همزمان باشد، اطلاق می گردد.

۱۸ ) دستگاه اجرایی: کلیه وزارتخانه ها، مؤسسات دولتی، مؤسسات یا نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت های دولتی و کلیه دستگاه هایی کـه شمول قانون بر آنها مستلزم تصریح و یا ذکر نام است از قبیل شرکت ملی نفت ایران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، بانک مرکزی، بانک ها و بیمه های دولتی، دستگاه های اجرایی نامیده می شوند.

۱۹) پدافند مردم محور: بـه مجموعه اقدامات و تدابیر در حوزه مردم و زیرساخت های خدمات رسانی و تامین نیازهای اساسی مردم با هدف صیانت و حفاظت از جان و مال مردم، ارتقاء آستانه تحمل مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از جنگ، پایداری و استمرار تامین نیازمندی های ضروری آن ها، اطمینان بخشی، آرامش بخشی و افزایش همگرایی مردم و حاکمیت پدافند مردم محور اطلاق می شود.

۲۰ ) اقدامات پدافند مردم محور: اقدامات پدافند مردم محور شامل دو بخش می شود؛

الف) اقدامات عملیاتی: مجموعه اقدامات طرح ریزی، سازماندهی، آموزش، تجهیز، تمرین، رزمایش، بازخورد و اصلاح و حصول آمادگی

ب) اقدامات زیرساختی: بـه مجموعه اقداماتی کـه تداوم کارکردها و حصول بـه اهداف آمادگی و مقابله را تسهیل و تضمین می نماید؛ شامل زیرساخت های حیاتی، کلیدی و ضروری شهری از قبیل زیرساخت تخلیه و اسکان، پناهگاه، ذخایر غذا و مایحتاج اساسی، زیرساخت آب، برق، گاز، حمل و نقل، بهداشت، امنیت، ارتباطات و امثال آن.

ماده ۲ ـ اسناد بالا دستی

۱) رهنمودها، منویات و تدابیر مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در تاریخ 1397/08/06 در جمع مسئولان پدافند غیرعامل

۲) سیاست های کلی نظام در موضوع پدافند غیرعامل ابلاغی مقام معظم رهبری(مدظله العالی) 1389/11/29

۳) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور

۴) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور

۵) قانون احکام دائمی برنامه توسعه کشور ـ ماده ۵۸

۶) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران

۷) مصوبات کمیته دایمی پدافند غیرعامل کشور

ماده ۳ ـ قلمرو

قلمرو این سند؛ دستگاه های اجرایی، نیروهای مسلح و کلیه نهادهای دولتی و خصوصی مرتبط با زیرساخت های تامین کننده نیازهای اساسی و حیاتی مردم، سرمایه های انسانی فعال در مراکز حیاتی، حساس و مهم تعریف شده است.

ماده ۴ ـ هدف

صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از جنگ، تهدیدات و اقدامات غیرطبیعی، انسان ساخت و غیرمتعارف (نوین)

ماده ۵ ـ منظور

۱) تدوین نظام تصمیم گیری، فرماندهی، مدیریت عملیاتی و اجرایی پدافند مردم محور در سطوح ملی، استانی و شهرستانی.

۲) تعیین نقش ها و وظایف دستگاه های اجرایی ذی ربط و تبیین نحوه تعامل آنها برای صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری.

۳) بکارگیری منابع ملی، استانی و شهرستانی برای صیانت و حفاظت از کرامت، جان و مال مردم در شرایط اضطراری.

۴) تعیین روابط بین بخش های کشوری و لشکری در ارتباط با صیانت از مردم در شرایط اضطراری.

۵) فرهنگ سازی، حفظ روحیه جهادی، آموزش و ارتقای آمادگی مردم و نهادهای اجرایی کشور جهت مقابله با تهدیدات مردم محور.

ماده ۶ ـ ماموریت

قرارگاه پدافند مردم محور اجرای ماموریت های زیر را در دستگاه های اجرایی هدایت، راهبری و نظارت می کند؛

۱) تامین نیازهای اساسی و ضروری مردم از قبیل آب، نان و غذا، سرپناه، بهداشت و سلامت، انرژی و امنیت.

۲) ایجاد آرامش روانی در جامعه با اطلاع رسانی صحیح، دقیق و بـه موقع، مدیریت رسانه ها و شبکه های اجتماعی.

۳) ایجاد آمادگی شامل سازماندهی، آموزش و تمرین، رزمایش و تجهیز و اقدامات زیرساختی (ذخائر).

۴ ) پایدارسازی خدمات و مدیریت فضای سایبری کشور، شبکه های اجتماعی و رسانه های مجازی و شبکه های خدماتی مردم.

۵) تامین امنیت محیط های پیرامون مراکز جمعیتی و جلوگیری از اقدامات مختل کننده امنیت.

۶ ) صیانت و حفاظت از جان و مال مردم با اقدامات عملیاتی پدافند مردم محور در برابر تهدیدات غیرمتعارف(نوین).

۷) تهیه و تدوین طرح های عملیاتی پاسخ بـه شرایط اضطراری از قبیل جستجو، امداد و نجات، تدفین، آواربرداری، تخلیه و اسکان، درمان و سایر.

ماده ۷ ـ اهداف عملیاتی

هدف کلان عملیات پدافند مردم محور، صیانت و حفاظت از مردم است کـه تحقق آن، مستلزم دست یابی بـه اهداف عملیاتی زیر می باشد؛

۱) استقرار زیرساخت های لازم برای حفاظت از مردم و ذخایر راهبردی احتیاط در شرایط اضطراری.

۲ ) افزایش تاب آوری و ارتقاء آستانه تحمل مردمی قبل، حین و بعد از شرایط اضطراری .

۳) حفظ انسجام و ارتقاء همبستگی و همگرایی بین مردم و حاکمیت.

۴) توانایی اداره امور مردم با تامین، ذخیره سازی و توزیع مایحتاج اساسی مردم در شرایط اضطراری.

۵) مصونیت بخشی نیروی انسانی ویژه، متخصص و فعال در مراکز حیاتی و حساس.

ماده ۸ ـ راهبردهای عملیاتی

راهبردهای عملیاتی پدافند مردم محور زیر در راستای اهداف فوق تعریف می شوند:

۱) تامین نیازهای ضروری، حیاتی و اولیه مردم و پیش بینی تامین نیازهای اساسی ثانویه.

۲) توسعه مشارکت های مردمی در مدیریت شرایط اضطراری بحران ناشی از تهدید و جنگ با سازماندهی مردم در قالب سازمان بسیج مستضعفین و سایر ساختارها و نهادهای مردمی هم سو.

۳) ارتقای آمادگی عملیاتی پدافند مردم محور از قبیل طرح ریزی، سازماندهی، آموزش، تجهیز، تمرین، رزمایش و ارزیابی در سطوح ملی، استانی و شهرستانی.

۴) حفظ آرامش روانی جامعه با اطلاع رسانی و آگاه سازی بـه موقع، آرامش بخشی و مقابله با عملیات روانی دشمن بر مردم.

۵ ) ایجاد زیرساخت های چند منظوره امن حوزه حفاظت و صیانت مردم (پناهگاه و ذخایر).

۶) ارتقاء ضریب اطمینان کارکرد زیرساخت های حوزه مردم از طریق نظارت و کنترل مداوم.

۷) مدیریت امن و پایدار فضای سایبری ملی و استانی و هدایت افکار عمومی مردم در بحران ناشی از جنگ.

۸) ارتقاء ظرفیت آتش نشانی ها و سایر ظرفیت های دستگاه اجرایی کشور بـه ابزارهای رفع آلودگی و مقابله با تهدیدات نوین.

۹ ) بسیج منابع مادی و انسانی در سطوح سه گانه ملی، استانی و شهرستانی در جهت تسهیل مدیریت بحران ناشی از جنگ.

۱۰) ساماندهی و انتقال مراکز پرخطر بـه خارج از شهرها و مراکز جمعیتی و کاهش آسیب پذیری آنها درصورت عدم امکان جابجایی.

۱۱) ایجاد هماهنگی و هم افزایی بین دستگاه های اجرایی و نیروهای مسلح و استفاده از ظرفیت نیروهای بسیجی.

ماده ۹ ـ سطوح عملیاتی پدافند مردم محور

نظام عملیاتی پدافند مردم محور در سه سطح الف ـ سطح شهرستانی ب ـ سطح استانی پ ـ سطح ملی بـه شرح زیر تعریف می شود:

الف ـ سطح شهرستان: سطحی از عملیات پدافند مردم محور است کـه امکانات و منابع انسانی و مادی شهرستان برای کنترل مقابله و مدیریت پیامدهای حادثه و اقدام دشمن بر مردم و زیرساخت های مرتبط با آن کافی باشد.

ب ـ سطح استان: سطحی از عملیات پدافند مردم محور است کـه امکانات و منابع انسانی و مادی استان برای کنترل، مقابله و مدیریت پیامدهای حادثه و اقدام دشمن بر مردم و زیرساخت های مرتبط با آن کافی باشد.

پ ـ سطح ملی: سطحی از عملیات پدافند مردم محور است کـه کنترل، مقابله و مدیریت پیامدهای حادثه و اقدام دشمن بر مردم و زیرساخت های مرتبط با آن بـه بسیج منابع و امکانات ملی نیاز داشته باشد.

ماده ۱۰ ـ روابط و مسئولیت ها

۱) هدایت عملیاتی در سطح ملی با ریاست رئیس جمهور (یا معاون اول رئیس جمهور) و جانشینی وزیر کشور و هماهنگ کنندگی رئیس سازمان می باشد.

۲) در سطوح استانی و شهرستانی، هدایت عملیاتی بـه عهده قرارگاه هایی است کـه با مسئولیت وزارت کشور و مشارکت سازمان تشکیل و سازماندهی می شود.

۳) در سطوح استانی/شهرستانی، قرارگاه پدافند مردم محور با ریاست استاندار/فرماندار و جانشینی فرماندهان سپاه استانی/شهرستانی و هماهنگ کنندگی مدیرکل پدافند غیرعامل استان/ معاون سیاسی ـ امنیتی شهرستان تشکیل می شود.

۴) بـه دنبال وقوع مخاطره یا حادثه در قلمرو یک شهرستان، فرماندار بعنوان فرمانده قرارگاه پدافند مردم محور در شهرستان ضمن اطلاع رسانی بـه استاندار، درصورت لزوم اعلام شرایط اضطراری می کند و فرماندهی عملیات پاسخ بـه بحران را برعهده می گیرد، فرماندار درصورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می کند.

۵ ) درصورتی کـه فرماندار، میزان یا شدت حادثه یا بحران را فراتر از ظرفیت پاسخ شهرستان محل وقوع حادثه تشخیص دهد، مراتب را بـه استاندار گزارش می دهد. استاندار درصورت تایید گزارش وی، ضمن اطلاع رسانی بـه رئیس سازمان، فرماندهی قرارگاه پدافند مردم محور در استان را برعهده می گیرد؛ استاندار درصورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می کند.

۶) مدیریت، پایش و راهبری اداره امور مردم در بحران های ملی و صیانت از سرمایه های انسانی در شرایط اضطراری برعهده رئیس جمهور می باشد کـه فرماندهی عملیات پاسخ بـه بحران را مستقیماً برعهده می گیرد و درصورت نیاز بـه ظرفیت ها و توانمندی نیروهای مسلح در پاسخ بـه بحران، بکارگیری نیروی انسانی، منابع و امکانات حوزه لشکری در مدیریت و رفع شرایط اضطراری، براساس آئین نامه بند(ص) ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور اقدام می شود.

در بحران سطح ملی اعلام شروع و خاتمه شرایط اضطراری با رئیس جمهور است.

۷) قرارگاه پدافند مردم محور؛ مراحل طرح ریزی، سیاست گذاری، هدایت، نظارت، کنترل و ارتقاء آمادگی، راهبری توسعه و تجهیز زیرساخت های مردم محور و نیز توانمندسازی قرارگاه های پدافند مردم محور در استان ها و شهرستان ها را برعهده دارد.

۸) سازمان، طرح ریزی، برنامه ریزی، هدایت، ایجاد آمادگی و تمرینات و آماده سازی زیرساخت های مربوطه را نظارت و راهبری نموده و از میزان آمادگی زیرساخت های مربوطه با انجام رزمایش در کلیه سطوح، لایه ها و جنبه ها، ارزیابی و حصول اطمینان نموده و بـه کمیته دائمی گزارش می کند.

۹) سازمان ها و دستگاه های اجرایی، مسئول واپایش بحران های حوزه ماموریت خود هستند و اقدامات خود را بی درنگ بـه قرارگاه پدافند مردم محور استان و کشور گزارش می کنند؛ سازمان های یادشده موظفند با نظارت و راهبری مستمر و دقیق، ملاحظات صیانت و حفاظت از مردم را در کلیه زیرساخت های حوزه ماموریت خود اعمال نمایند.

ماده ۱۱ ـ تدبیر عملیات

قرارگاه پدافند مردم محور، عملیات حفاظت و صیانت از جان و مال مردم توسط دستگاه های اجرایی کشوری و لشکری را در چارچوب نظام جامع دفاعی کشور با بسیج منابع مادی و انسانی کشوری و لشکری و بهره گیری از ظرفیت تشکل های مردم نهاد و نهادهای غیردولتی، طی سه مرحله؛ قبل، حین و پس از شرایط اضطراری با رویکردهای پیش بینانه، پیشگیرانه، مقابله و واکنش اقدام بـه طراحی، برنامه ریزی، هدایت، راهبری و نظارت می کند.

ماده ۱۲ ـ اجرا

عملیات صیانت و حفاظت از مردم در سه بازه زمانی: الف ـ قبل از شرایط اضطراری ب ـ حین شرایط اضطراری پ ـ پس از شرایط اضطراری اجرا می گردد و بـه ترتیب معادل عملیات پدافند پیش بینانه، پیشگیرانه و واکنش گرانه خواهد بود. تمرکز نظام عملیاتی صیانت و حفاظت از مردم بر عملیات های پیشگیرانه، انجام هماهنگی ها و استفاده از ظرفیت های موجود در مردم، دستگاه ها و نیروهای مسلح خواهد بود.

الف ـ قبل از شرایط اضطراری :

۱) ایجاد زیرساخت های کلیدی و ضروری امن و پایدار با قابلیت جایگزینی و پشتیبانی.

۲) کاهش آسیب پذیری و مصون سازی زیرساخت های حیاتی و کلیدی شهری در برابر حوادث و تهدیدات غیرمتعارف(نوین).

۳) حفظ و تداوم کارکرد خدمات اضطراری و کنترل و آمادگی زیرساخت ها.

۴) پیش بینی ذخایر راهبردی نیازهای اساسی و اصلی مردم و استقرار سامانه تامین و ذخیره سازی مایحتاج اساسی مردم در شرایط اضطراری.

۵ ) سازماندهی مناسب منابع، نیروی انسانی، مراکز معین و مشارکت مردمی با بهره گیری از ظرفیت سازمان بسیج، تشکل های مردم نهاد و سازماندهی دستگاه های اجرایی و نهادهای غیردولتی.

۶) ارتقاء آمادگی مردم و مدیران دستگاهی جهت مقابله و پاسخ بـه حوادث و تهدیدات غیرمتعارف(نوین) با اجرای رزمایش و تمرین طرح های پدافند غیرعامل در دستگاه های اجرایی و جامعه و پایش میزان آمادگی ها.

۷ ) توسعه، تعمیق و ساماندهی آموزش های عمومی و تخصصی پدافند غیرعامل در اقشار مختلف مردم در برابر تهدیدات نوین (حوزه های سایبری، زیستی، شیمیایی و پرتوی).

۸) تقسیم کار و هماهنگی بخش های لشکری و کشوری متناسب با ظرفیت ها و توانمندی های بالقوه در هر بخش همراه با اشتراک گذاری متقابل سوابق، تجارب و یافته های علمی و تجربی در شرایط اضطراری.

۹) شناسایی، برنامه ریزی و طبقه بندی و ایجاد شبکه ها و سامانه های موازی تامین، ذخیره، انتقال و توزیع انرژی، حمل و نقل، ارتباطات، بهداشت و درمان، آب، غذا و دارو و سایر زیرساخت های اساسی.

ب ـ حین شرایط اضطراری:

۱) مدیریت و کنترل صحنه بحران ها با عملیاتی نمودن سامانه فرماندهی و کنترل حادثه و هوشیاری و آمادگی برای انجام عملیات ترکیبی دشمن.

۲) تعیین و اعلام وضعیت، هشدار باش و تعیین سطوح شرایط اضطراری.

۳) ارزیابی بلادرنگ از شدت وسعت بحران، تلفات و خسارات احتمالی (برآورد خسارت).

۴) برقراری نظم و امنیت عمومی در گستره وقوع بحران.

۵) اعمال قرنطینه و محدودسازی گسترش بحران بمنظور جلوگیری از توسعه پیامدهای وقوع مخاطره.

۶) پایش لحظه ای تغییرات، تحولات و واکنش‎ های رفتاری جمعیت (مردم) در شرایط اضطراری.

۷) امداد و نجات، تخلیه و اسکان اضطراری و موقت مردم.

۸) حفظ و استمرار چرخه تولید و ارائه خدمات و اقلام ضروری و نیازهای حیاتی و توزیع مایحتاج اساسی مردم در شرایط اضطراری (اداره موقت مردم).

پ ـ پس از شرایط اضطراری:

۱) آرامش بخشی و اطمینان بخشی با اطلاع رسانی مناسب و بهنگام در جامعه با بکارگیری صحیح رسانه ها.

۲) اداره امور مردم و ساماندهی امور زیربنایی در جهت بازگشت بـه وضع قبلی.

۳) برقراری خدمات زیرساختی عمومی و استمرار تامین نیازهای حیاتی و اصلی.

۴) آواربرداری و بازگشایی معابر اصلی و استمرار فعالیت شریان های حیاتی و اساسی کشور.

۵) اسکان موقت مردم و دفن بهداشتی فوت شدگان.

۶) بازسازی و ترمیم، بازیابی و بازتوانی بمنظور حفظ پویایی، کارآمدی و مقابله با بحران های متوالی.

۷) مستندسازی، ثبت سوابق و درس آموخته ها جهت رفع نقاط ضعف و تقویت نواحی قابل بهبود.

ماده ۱۳ ـ وضعیت های عملیاتی

سه وضعیت سفید، زرد و قرمز در این نظام در نظر گرفته شده کـه بـه ترتیب بصورت زیر تعریف می شوند؛

الف) شرایط عادی

ب) احتمال ورود بـه شرایط اضطراری و آستانه بحران

ج) شرایط اضطراری 

مسئول و اعضاء کمیته تعیین و مرجع تصویب وضعیت عملیاتی در سطوح مختلف قرارگاه پدافند مردم محور در جدول زیر مشخص شده است؛ 

تبصره: در شرایط جنگی، کلیه وضعیت ها توسط شورای عالی امنیت ملی در سطح ملی تعیین می شود.

ماده ۱۴ ـ وظایف و نقش سازمان ها و دستگاه ها

۱) جمعیت هلال احمر مسئول جستجو و نجات، جابجایی و اسکان موقت مردم، مراقبت جمعی و تأمین، حفظ و اداره ذخایر راهبردی و توزیع مایحتاج عمومی مردم آسیب دیده و آوارگان، اداره اردوگاه های موقت اسکان در شرایط اضطراری است و بـه امداد پزشکی مصدومین کمک می نماید.

۲ ) شهرداری ها و سازمان آتش نشانی مسئول تامین خدمات رفع آلودگی، اطفای حریق و مدیریت اجساد و ضایعات و پسمانداری می باشند و ایجاد و اداره زیرساخت های مناسب شهری برای عملیات پدافند مردم محور از قبیل پناهگاه ها و فضاهای امن، اسکان موقت، ذخایر شهری، مدیریت امور شهری و همچنین در تخلیه و انتقال مردم کمک می کند.

۳) وزارت کشور نسبت بـه تشکیل قرارگاه پدافند مردم محور در استان ها و شهرستان ها اقدام و مدیریت صحنه بحران ها، اداره مردم و حفظ امنیت و نظم عمومی را در شرایط اضطراری بـه عهده دارد و با هدایت و راهبری همه دستگاه های مسئول و ذی ربط، با اعمال قرنطینه و محدودسازی محیط گسترش بحران اقدام بـه اجرای عملیات پدافند مردم محور می نماید.

۴) سازمان صداوسیما ج.ا.ا نسبت بـه اطلاع رسانی، ارتقاء سطح آگاهی مردم در شرایط اضطراری، اعلام هشدارهای لازم و آرامش بخشی، اقناع و هدایت افکار عمومی و آموزش های عمومی پدافند مردم محور برای آحاد جامعه اقدام کند.

۵) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) موظف بـه ایجاد امنیت و کنترل عبور و مرور در مناطق حادثه دیده، انتظام امور و تامین امنیت جان و مال مردم در شرایط اضطراری می باشد.

۶) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان فوریت های پزشکی (اورژانس) امداد پزشکی، نجات، درمان مصدومین، توسعه بهداشت عمومی، و توانمندسازی آموزشی قرارگاه های پدافند مردم محور را برعهده دارد.

۷) وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیازهای حیاتی و کالاهای اساسی موردنیاز مردم در شرایط اضطراری را تامین و امنیت و سلامت غذایی جامعه، محصولات کشاورزی و دام و طیور را پایش و هرگونه آلودگی را بـه قرارگاه پدافند مردم محور گزارش نمایند.

۸) وزارت راه و شهرسازی مسئولیت حفظ و تداوم عملکرد زیرساخت حمل ونقل و جابجایی مردم از طریق بنادر، راه های مواصلاتی و فرودگاه ها و کمک بـه پایش، پیش آگاهی و هشدار وضعیت هواشناسی را برعهده دارد.

۹) وزارتخانه های نفت و نیرو مسئولیت تأمین سوخت و حامل های انرژی، برق رسانی و تامین آب شرب و مصرفی مناطق حادثه دیده در شرایط اضطراری را برعهده دارند.

۱۰) وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مسئول ایجاد ارتباطات امن و پایدار، مدیریت فضای سایبری و افکارعمومی مبتنی بر شبکه های اجتماعی، پایش لحظه ای تغییرات و واکنش های رفتاری مردم و انجام خدمات پدافند مردم محور مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات می باشد.

۱۱) سازمان بسیج مستضعفین با مشارکت در امر سازماندهی و بکارگیری مردم، آموزش مردم، همکاری در امدادرسانی و انتقال مصدومین و تخلیه و اسکان آسیب دیدگان بـه تسهیل مدیریت بحران (اداره اردوگاه ها و مردم، توزیع تجهیزات و مایحتاج مردم و سایر موارد) کمک می نماید.

ماده ۱۵ ـ سازمان با همکاری دستگاه های اجرایی ذی ربط، اصول و قواعد، سند تفصیلی نظام عملیاتی پدافند مردم محور حاوی جزئیات کافی برای قابل درک و قابل اجرا نمودن نظام عملیاتی صیانت و حفاظت از مردم، برای هریک از ارکان این نظام، طرح های عملیاتی مربوط بـه هریک از مأموریت های عملیاتی، وظایف کنش گران و دستگاه های اجرایی ذی ربط، چارچوب ها و دستورالعمل های عملیاتی و فنی موردنیاز اجرایی نمودن این نظام را تهیه، تدوین و بـه مسئولین و کنش گران ذی نقش ابلاغ می نماید و مسئول نظارت بر حسن اجرای این نظام عملیاتی می باشد.

ماده ۱۶ ـ اعتبار این سند، ده سال (۱۳۹۹ ـ ۱۴۰۹هجری شمسی) می باشد کـه درصورت لزوم بمنظور حفظ روزآمدی، کارآمدی و اثربخشی در مقاطع زمانی سه ساله مورد بازنگری قرار می گیرد.

ماده ۱۷ ـ دستگاه های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این نظام در زیرساخت های را بـه سازمان گزارش کرده و برابر مقررات با فرد متخلف، برخورد کنند.

ماده ۱۸ ـ سازمان با مستنکفین از این طرح بنابر تخلف صورت گرفته و براساس شیوه نامه ای کـه توسط سازمان تنظیم و ابلاغ می گردد برخورد انضباطی کرده و درصورت نیاز از طریق قوه قضائیه اقدام می کند.

تبصره: وفق تبصره۱ قانون تشکیل سازمان مستنکفان علاوه بر جبران خسارت وارد شده، بـه مجازات موضوع ماده (۵۷۶) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب 1375/03/02 محکوم می شوند و چنانچه خسارتی وارد نشده باشد برابر قانون رسیدگی بـه تخلفات اداری مصوب 1372/09/07 با مستنکف رفتار خواهد شد.

ماده ۱۷ ـ این تصویب نامه در هفده ماده و هشتاد و شش بند و یک تبصره در تاریخ بیست و هشتم شهریور ماه سال یکهزار و چهارصد و دو هجری شمسی در هفتاد و هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی بـه تصویب رسید.

نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از تهدید و جنگ) مشتمل بر هفده ماده و هشتاد و شش بند و یک تبصره کـه در تاریخ 1402/06/28 در هفتاد و هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیر عامل کشور بـه تصویب رسید، بـه استناد تبصره۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب 1402/06/12 و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب مقام معظم رهبری(مدظله العالی) جهت اجرا ابلاغ می گردد.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور ، سرلشکر پاسدار محمد باقری