نظامنامه دفاتر ازدواج و طلاق مصوب 1401/02/10

مقررات مرجع:

ماده ۲۹ قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب 1354/10/26 - سردفتران و دفتریاران مکلفند علاوه بر رعایت تکالیف قانونی از نظاماتی که وزارت دادگستری برای آنها مقرر میدارد متابعت نمایند همچنین مواد 49 تا 69 قانون ثبت اسناد و املاک در مورد مسئولان دفتر نسبت به سردفتران و دفتریاران و سردفتران ازدواج و طلاق نیز جاری است.

متن نظامنامه دفاتر ازدواج و طلاق:

در اجرای ماده ۲۹ قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب 1354/10/26 و با عنایت بـه ماده ۲۱ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ و در راستای آیین ‌نامه قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب 1400/01/10 نظامنامه دفاتر ازدواج و طلاق بـه شرح مواد آتی است.

فصل اول : کلیات

مبحث اول : اختصارات و تعاریف

ماده ۱ ـ معانی اصطلاحات و اختصارات نظامنامه بـه شرح زیر می‌ باشند:

الف ـ سازمان: سازمان ثبت اسناد و املاک کشور؛

ب ـ کانون: کانون سردفتران ازدواج و طلاق مرکز (تهران) و یا هر کانونی کـه بر اساس این نظامنامه در مراکز استانها ایجاد می ‌شود؛

پ ـ قانون: قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب 1353/10/26

ت ـ آیین نامه: آیین نامه قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب 1400/01/10

ث ـ دفترخانه: دفترخانه رسمی ثبت ازدواج و طلاق؛

ج ـ سردفتر: شخصی کـه اداره امور دفترخانه ثبت رسمی ازدواج و طلاق را بر عهده دارد؛

چ ـ هیات: هیاتی کـه بـه منظور مصاحبه با داوطلبان سردفتری و انتخاب سردفتران توسط رییس سازمان انتخاب می شود؛

ح ـ دفتر: دفتر الکترونیکی کـه اسناد رسمی ازدواج و طلاق و سایر موارد مرتبط در آن ثبت می ‌شود و بـه صورت برخط (آنلاین) در دسترس دفترخانه می ‌باشد؛

خ ـ دادگاه: دادگاه انتظامی سردفتران و دفتریاران موضوع ماده 34 قانون؛

د ـ اصحاب سند: اشخاص متقاضی تنظیم سند وقایع ازدواج و طلاق و اشخاص مرتبط.

ماده ۲ ـ دفترخانه واحدی وابسته بـه قوه قضاییه است کـه برای تنظیم و ثبت اسناد رسمی ازدواج و طلاق و دیگر وظایفی کـه بـه موجب قوانین و مقررات بـه آن واگذار شده تشکیل می شود.

تبصره ـ سازمان می تواند بخشی از امور تصدی گری خدمات ثبتی مرتبط را بـه دفاتر ازدواج و طلاق واگذار نماید. تعرفه حق الزحمه بابت ارائه خدمات واگذار شده، بـه پیشنهاد سازمان و تایید رییس قوه قضاییه خواهد بود.

مبحث دوم : پذیرش سردفتر

بیشتر بخوانید:

ماده ۳ ـ سازمان مکلف است پس از تایید رییس قوه قضاییه جهت رفع نیاز مناطقی کـه بـه موجب مقتضیات محلی، میزان کار و تعداد مراجعان نیاز بـه تاسیس دفتر ازدواج و طلاق دارند پس از اعلام عمومی، بـه نحو مقتضی بـه شرح ذیل نسبت بـه پذیرش سردفتر اقدام نماید:

الف ـ اعلام عمومی مهلت ثبت نام و شرایط عمومی و اختصاصی لازم جهت ثبت نام داوطلبان؛

ب ـ ثبت نام از واجدین شرایط در مهلت مقرر؛

پ ـ برگزاری آزمون کتبی و شفاهی؛

ت ـ طی مراحل گزینش،‌ از جمله مصاحبه توسط هیات با قبول‌ شدگان در آزمون کتبی.

تبصره ۱ ـ حداقل نصاب نمره قبولی در مرحله آزمون کتبی برای مناطق مختلف توسط سازمان تعیین می شود.

تبصره ۲ ـ شرکت سردفتر در دوره ‌های آموزشی کـه در شروع بـه کار و یا در ضمن خدمت توسط سازمان یا کانون برگزار می شود الزامی است.

تبصره ۳ ـ ضوابط مربوط بـه پذیرش ایثارگران مطابق قانون مربوطه خواهد بود.

ماده ۴ ـ اشخاص زیر را نمی‌ توان بـه سردفتری ثبت ازدواج و طلاق انتخاب کرد:

الف ـ اتباع بیگانه؛

ب ـ کسانی کـه تحت ولایت یا قیمومت هستند؛

پ ـ محکومان بـه انفصال دائم از خدمات دولتی، قضایی یا وکالت دادگستری و همچنین محکومان بـه انفصال موقت از خدمات و مشاغل مزبور در مدت انفصال یا تعلیق؛

ت ـ محکومان بـه ارتکاب جرائم منافی عفت و همچنین محکومان بـه جرائمی کـه مطابق قانون مستلزم محرومیت از بعضی حقوق اجتماعی مذکور در قانون مجازات اسلامی است، در مدت محرومیت؛

ث ـ معتادان بـه مشروبات الکلی، مواد مخدر و روانگردان؛

ج ـ اشخاص فاقد صلاحیت اخلاقی یا سوء شهرت؛

چ ـ دارندگان پایه ‌های قضایی، وکلای دادگستری، سران دفاتر اسناد رسمی، دفتریاران، کارکنان رسمی، پیمانی و قراردادی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶.

تبصره ـ ممنوعیت مذکور در بند "چ" شامل سردفتران شاغل قبل از تاریخ 1394/10/26 موضوع تبصره‌ های الحاقی بـه ماده 2 نظامنامه مصوب 1378 نمی شود.

مبحث سوم ـ تاسیس دفترخانه

بیشتر بخوانید:

ماده ۵ ـ سردفتر مکلف است حداکثر ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ حکم انتصاب سردفتری، نسبت بـه تاسیس دفترخانه و شروع بـه کار در محدوده محلی کـه در ابلاغ تعیین شده است اقدام نماید و در صورت عدم انجام تکلیف، ابلاغ مذکور لغو می‌ گردد. مدت مذکور توسط رییس سازمان تا سه ماه دیگر قابل تمدید است.

تبصره ۱ ـ پس از تعیین محل دفترخانه و تایید آن از طرف اداره ثبت مربوط، هرگونه جابه جایی در همان محل منوط بـه تایید اداره ثبت محل می‌ باشد.

تبصره ۲ ـ تغییر محل دفترخانه از محل تعیین شده در حکم سردفتر اعم از شهر یا روستا بـه شهر یا روستای دیگر مطابق دستورالعمل نقل و انتقالات دفاتر ازدواج و طلاق مصوب سازمان خواهد بود.

تبصره ۳ ـ سازمان می تواند برای مناطقی کـه فاقد دفترخانه هستند با صدور ابلاغ سیار برای یکی از سردفتران بـه تشخیص رییس سازمان نسبت بـه رفع نیاز منطقه اقدام نماید.

ماده ۶ ـ محل دفترخانه باید بـه گونه ای باشد کـه دسترسی و حضور افراد توان خواه و سالمند بـه سهولت صورت گیرد، در مجتمع هایی کـه فاقد بالابر است، دفترخانه ‌هایی کـه در غیر طبقه همکف مستقر است،‌ سردفتر مکلف بـه رعایت تمهیدات لازم جهت تسهیل امور می‌ باشد. سازمان مکلف است دفتر ویژه ثبت ازدواج و طلاق افراد دارای معلولیت کـه مناسب ‌سازی شده است را اطلاع رسانی نماید.

تبصره ـ سازمان مکلف است در تعیین محل دفترخانه رعایت فاصله متعارف با مجتمع قضایی خانواده را بنماید.

ماده ۷ ـ نصب تابلوی مشخصات سردفتر و کارکنان در دفترخانه الزامی است.

ماده ۸ ـ تابلو و مهر دفترخانه باید مطابق نمونه مصوب سازمان باشد و قید عبارات تبلیغی، القاب یا عناوین دیگر در تابلو، مهر، سربرگ ممنوع است.

فصل دوم : انتخاب سردفتران

بیشتر بخوانید:

ماده ۹ ـ متقاضیان سردفتری باید دارای شرایط زیر باشند:

الف ـ داشتن مدرک کارشناسی در رشته‌ های حقوق، علوم ثبتی، علوم قضایی، الهیات و معارف اسلامی (گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی یا مدرک سطح دو حوزوی یا بالاتر با تایید مرکز مدیریت حوزه‌ های علمیه کـه دارای مجوز صدور مدرک حوزوی از شورای عالی حوزه‌ ها می‌ باشند) همچنین، دارندگان مدرک سطح یک حوزه بـه شرط دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی در یکی از رشته های ادبیات (زبان فارسی یا عربی)، علوم قرآنی و الهیات و معارف اسلامی؛

ب ـ دارا بودن حداقل ۲۴ و حداکثر ۵۰ سال تمام شمسی؛

پ ـ داشتن کارت پایان خدمت یا معافیت دائم از خدمت نظام وظیفه عمومی؛

ت ـ تاهل؛

ث ـ تدین بـه دین مبین اسلام؛

ج ـ اعتقاد و التزام بـه احکام شرعی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛

چ ـ حسن شهرت؛

ح ـ توانایی انجام کار.

تبصره 1 ـ اشخاص مذکور در بند الف کـه دارای مدرک کارشناس ارشد یا دکتری در رشته های فوق باشند، در شرایط مساوی دارای اولولیت خواهند بود.

۲ ـ مدارک حوزوی اهل سنت باید مورد تایید شورای عالی مدارس علوم دینی اهل سنت باشد.

3 ـ دارندگان مدارک اجتهاد یا افتاء کـه بـه تایید شورای عالی حوزه‌ ها رسیده باشد از آزمون کتبی معاف بوده و در زمان صدور آگهی انتخاب سردفتری پس از ثبت نام و احراز شرایط از سایر جهات صرفاً توسط هیات از آنان مصاحبه بعمل خواهد آمد.

۴ ـ استمرار شرایط مذکور در بند ‌های "ث" تا "ح" در دوران تصدی ضروری است.

ماده ۱۰ ـ انتخاب سردفتران اقلیت ‌های دینی موضوع اصل سیزده قانون اساسی با رعایت ماده 4 این نظامنامه و پس از معرفی و گواهی مراکز رسمی دینی مربوط خواهد بود.

ماده ۱۱ ـ از داوطلبان واجد شرایط، امتحان کتبی بـه عمل خواهد آمد. زمان و مکان برگزاری از طریق پایگاه اطلاع رسانی سازمان اعلام می‌ گردد.

تبصره ۱ ـ مواد امتحان عبارت است از: ادبیات فارسی، عربی، متون فقهی مرتبط با نکاح و طلاق، مقررات مربوط بـه ازدواج و طلاق، حقوق مدنی و معارف اسلامی.

تبصره ۲ ـ سوالات متون فقه متقاضیان اهل سنت از کتب فقهی آنان استخراج خواهد شد.

تبصره ۳ ـ هزینه شرکت در آزمون کتبی بـه عهده متقاضی است.

ماده ۱۲ ـ صدور ابلاغ سردفتری منوط بـه گذراندن سه ماه کارآموزی در یکی از دفاتر ازدواج و طلاق می‌ باشد.

ماده ۱۳ ـ سردفتران قبل از اشتغال بـه سردفتری بـه شرح زیر سوگند یاد نموده و ذیل سوگندنامه را امضا می‌ کنند: «اینجانب بـه عنوان سردفتر رسمی ثبت ازدواج و طلاق در محضر قرآن کریم بـه خداوند قادر متعال سوگند یاد میکنم کـه وظایف محوله را مطابق احکام شرع مقدس اسلام، قوانین، مقررات و نظامات کشور جمهوری اسلامی ایران انجام دهم و در کمال امانتداری، بی طرفی، رعایت اخلاق حرفه‌ ای، حفظ حقوق مراجعان و احترام بـه آنان اقدام نموده و نهایت تلاش خود را بـه کار برم و شرافت خود را وثیقه این سوگند قرار می‌ دهم».

تبصره ـ‌ اقلیت‌ های دینی بر اساس آیین مربوط بـه خود بـه شرح فوق سوگند یاد می‌ کنند.

ماده ۱۴ ـ مراسم سوگند با حضور رییس یا معاون امور اسناد سازمان یا مدیرکل امور اسناد و سردفتران و رییس کانون مرکز و در مراکز استانها با حضور مدیرکل ثبت و رییس کانون استان برگزار می شود و متن سوگندنامه بـه امضای سردفتر و حسب مورد صورتجلسه مراسم بـه امضای مدیرکل امور اسناد و سردفتران یا مدیرکل ثبت استان مربوط می ‌رسد و در پرونده سردفتر ضبط می شود.

فصل سوم : صلاحیت و وظایف دفاتر رسمی ثبت ازدواج و طلاق

بیشتر بخوانید:

ماده ۱۵ ـ صلاحیت دفاتر رسمی ازدواج و طلاق بـه صورت یکسان و بـه شرح زیر می‌ باشد:

الف ـ ثبت و اجرای صیغه شرعی واقعه ازدواج دائم و ثبت یا اجرای صیغه شرعی ازدواج موقت بـه صورت رسمی یا عادی برابر قانون حمایت خانواده؛

ب ـ ثبت و اجرای صیغه طلاق، ابطال سند، فسخ و انفساخ وقایع ازدواج و همچنین طلاق مطابق حکم قطعی مراجع قضائی، بذل مدت و رجوع؛

پ ـ درج شروط مورد توافق زوجین مطابق قواعد عمومی شامل وکالت طلاق یا سایر شروط در ملاحظات سند و دفتر و اقرار بـه وصول یا بذل مهریه تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی در ملاحظات دفتر و سند؛

ت ـ برابر اصل نمودن اسناد تنظیمی در دفترخانه؛

ث ـ صدور و تحویل رونوشت اسناد ثبت شده بـه ذینفع یا قائم مقام قانونی او؛

ج ـ دیگر مواردی کـه در قوانین و مقررات پیش‌ بینی شده یا می شود.

ماده ۱۶ ـ از تاریخ تصویب این نظام ‌نامه دفترخانه ازدواج و طلاق قابل تفکیک نبوده و یک واحد تلقی و برای هر دفترخانه یک شماره اختصاصی تعلق می ‌گیرد.

ماده ۱۷ ـ شرایط و ضوابط و نحوه انتخاب اعضای هیات مدیره کانون و چگونگی فعالیت آن مطابق اساسنامه ای خواهد بود کـه ظرف سه ماه برابر مقررات تهیه و پس از تایید رییس سازمان بـه ثبت می ‌رسد.

ماده ۱۸ ـ ارائه کلیه خدمات در دفترخانه باید بـه صورت الکترونیکی انجام پذیرد.

ماده ۱۹ ـ سردفتر موظف است قبل از شروع بـه کار، نمونه امضای خود را در حضور رییس ثبت محل و در دو فرم مخصوص درج و ارائه نماید. یکی از فرم‌ ها در اداره ثبت استان و دیگری در اداره کل امور اسناد سازمان بایگانی یا اسکن خواهد شد. سردفتر مکلف است کلیه خدمات را مطابق نمونه ارائه شده امضاء نماید.

ماده ۲۰ ـ درج شماره ملی، کد پستی، آدرس محل اقامت و حتی‌ الامکان شماره تلفن همراه یا آدرس پست الکترونیکی اصحاب سند در کلیه اسناد الزامی است. هرگونه ابلاغ بـه اصحاب سند بـه صورت الکترونیکی از طریق سامانه ابلاغ قوه قضاییه انجام می شود. ملاک احراز هویت افراد شناسنامه و کارت ملی و برای اتباع بیگانه اصل گذرنامه یا کارت آمایش می‌ باشد.

ماده ۲۱ ـ ظرف مدت سه ماه پس از تاریخ تصویب این نظامنامه ارائه هرگونه خدمت در دفاتر رسمی ثبت ازدواج و طلاق بـه صورت الکترونیکی بوده و مستلزم ثبت نام متقاضی در سامانه ثبت نام الکترونیکی (ثنا) و اخذ تصدیق الکترونیکی است.

ماده ۲۲ ـ نحوه ثبت وقایع ازدواج، طلاق و امور مربوط در دفتر الکترونیک و نظارت بر آن مطابق شیوه‌ نامه بهره‌ برداری از دفتر الکترونیک ثبت وقایع ازدواج و طلاق مصوب سازمان می‌ باشد.

تبصره ـ سردفتران مکلفند دفاتر و بایگانی دفتر تحت تصدی خود را ظرف یک سال مطابق شیوه ‌نامه‌ ای کـه توسط سازمان تهیه می شود اسکن و داده آمایی کنند. معدوم کردن اوراق بایگانی با نظارت سازمان پس از اسکن بلامانع می‌ باشد.

ماده ۲۳ ـ سردفتر مکلف است در محل دفترخانه و همزمان با اخذ امضای هر یک از اصحاب سند در نسخه پشتیبان از طریق سامانه نسبت بـه اخذ اثر انگشت آنها در دفتر الکترونیک اقدام و سپس با امضای الکترونیک و اثر انگشت خود ثبت را تایید نموده و نسخه نهایی سند را چاپ و پس از امضاء بـه مهر دفترخانه ممهور با اخذ رسید تحویل ذینفع نماید.

ماده ۲۴ ـ درج تاریخ کامل شمسی بر روی کلیه اسناد و قبوض و مکاتبات الزامی است.

ماده ۲۵ ـ در صورت تقاضای رونوشت مصدق اسناد ثبت شده سردفتر مکلف است صرفاً بـه صاحبان اسناد یا قائم مقام قانونی آنها تسلیم نماید و چنانچه درخواست رونوشت مربوط بـه اسناد ناقص باشد با قید و تصریح بـه نقص سند بلامانع است.

ماده ۲۶ ـ تعرفه حق ‌التحریر دفاتر رسمی ثبت ازدواج و طلاق هر دو سال یک بار بازنگری و بـه تایید رییس قوه قضاییه رسیده و یا پس از تفویض اختیار از طرف ریاست قوه قضائیه بـه تصویب رییس سازمان می‌ رسد.

ماده ۲۷ ـ سردفتر موظف است بر اساس احکام شرع مقدس و قوانین و مقررات نسبت بـه انجام وظیفه اقدام نماید. در صورتیکه تقاضا یا توافق زوجین مخالف با شرع و قوانین و مقررات موضوعه و نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد ضمن امتناع از ثبت باید علت آن را کتباً بـه متقاضی اعلام نماید.

تبصره ۱ ـ سازمان برای همسان ‌سازی نحوه تقریر شروط مورد تقاضای مراجعان در سند ازدواج و پیشگیری از هرگونه ابهام در مفاد توافق ‌ها با مراجعه بـه منابع فقهی و رعایت فتاوای معتبر، بخشنامه ‌های لازم را تهیه و پس از تایید رییس قوه قضاییه صادر می ‌نماید.

تبصره ۲ ـ سازمان با هدف کاهش فریب در نکاح، نمونه برگ‌ های لازم شامل مشخصات و خصوصیات هویتی و اجتماعی طرفین ازدواج را تهیه و در اختیار دفاتر قرار می‌ دهد. دفاتر در زمان دریافت مدارک این اوراق را در اختیار مراجعان ثبت ازدواج قرار داده و پس از تکمیل آن توسط طرفین بـه امضای طرف مقابل می ‌رساند.

ماده ۲۸ ـ سردفتر ازدواج و طلاق صرفاً مجاز بـه ثبت وقایع ازدواج و طلاق افراد هم دین خود می‌ باشند.

ماده ۲۹ ـ ثبت وقایع ازدواج و طلاق اهل سنت در دفاتر شیعه و بالعکس در صورت اجرای صیغه شرعی مطابق احکام مخصوص بـه مذهب زوجین بلامانع می‌ باشد. در صورت اختلاف مذهب زوجین مذهب زوج ملاک عمل خواهد بود.

ماده ۳۰ ـ ثبت وقایع ازدواج و طلاق زوجین کـه هر دو یا یکی از آنها تبعه بیگانه باشند با رعایت ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی حسب مورد منوط بـه اخذ مجوز از استانداری یا نیروی انتظامی می‌ باشد.

ماده ۳۱ ـ ثبت ازدواج و طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور در سفارت یا کنسولگری یا دفاتر نمایندگی با رعایت تبصره ماده 15 قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ دارای همان آثاری است کـه ثبت آنها در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق داخل کشور دارد. طلاق ‌هایی کـه در خارج از کشور انجام ولی بـه ثبت نرسیده است، ثبت آن در دفترخانه منوط بـه تنفیذ احکام صادره در دادگاه خانواده می‌ باشد.

ماده ۳۲ ـ در صورتی کـه ثبت ازدواج و طلاق توسط وکیل انجام شود، وکالتنامه وکیل باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی، سفارت ایران، کنسولگری یا نمایندگی تنظیم و دارای اختیارات لازم باشد.

ماده ۳۳ ـ ثبت ازدواج افراد بی سواد، ناشنوا، نابینا و افرادی کـه قدرت تکلم ندارند منوط بـه معرفی و حضور یک نفر معتمد کـه شرایط ازدواج را بـه ایشان تفهیم نماید، می‌ باشد.

ماده ۳۴ ـ سردفتران در ساعات اداری مکلف بـه حضور در دفترخانه و انجام وظیفه می‌ باشند.

ماده ۳۵ ـ کفیل دفترخانه ای کـه بـه علت فوت سردفتر، انفصال دائم یا غیبت غیر موجه تعطیل شده حق تنظیم و ثبت سند جدید در دفتر مذکور را ندارد و تکمیل اسناد ناقص دفترخانه منوط بـه کسب اجازه از ثبت محل است. در سایر موارد کفیل حق تنظیم سند را دارد.

ماده 36 ـ شرایط مرخصی سردفتران مطابق مبحث دوم از فصل چهارم آیین نامه و شرایط انتقال سردفتران با رعایت ماده دوازده آیین نامه خواهد بود.

فصل چهارم : تخلفات سردفتران و تعقیب انتظامی آنها

بیشتر بخوانید: