آیین نامه اصلاحات ارضی مصوب 1343/05/03
آیین نامه اصلاحات ارضی مشتمل بر چهار فصل و چهل و هفت ماده و سی تبصره مصوب 1343/05/03 کمیسیون مشترک مجلسین
شناسنامه آیین نامه اصلاحات ارضی:
شماره روزنامه رسمی: 5707
تاریخ روزنامه رسمی: 1343/06/29
شماره ابلاغ: 8586/6
تاریخ ابلاغ: 1343/05/25
مرجع تصویب: کمیسیون مشترک مجلسین
تاریخ تصویب: 1343/05/03
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه اصلاحات ارضی
اراضی، املاک و مسکن در آرای وحدت رویه قضایی
موضوعات مسکن و اراضی و املاک در آرای دیوان عدالت اداری
موضوعات اراضی و املاک و مسکن در نظریات مشورتی
متن آیین نامه اصلاحات ارضی:
فصل اول ـ اجاره
ماده 1 ـ در صورتی کـه مالک بخواهد از اختیار مندرج در بند الف ماده 1 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی استفاده نماید مخیر است اسناد اجاره را با فرد فرد زارعین داخل نسق و یا با هر یک از آنها بـه ضمانت شخص دیگری تنظیم و امضاء نماید.
تبصره 1 ـ در صورتی کـه شرکت تعاونی روستایی در قریه تشکیل شده باشد و زارعین بـه شرکت مزبور برای اجاره وکالت داده باشند قرارداد اجاره با شرکت تعاونی منعقد خواهد شد و شرکت از کل رقم مال الاجاره وصولی دو درصد بـه عنوان کارمزد بـه نفع خود برداشت خواهد نمود.
تبصره 2 ـ شرایط کلی اجاره و نمونه اوراق وکالت نامه و اجاره نامه از طرف سازمان اصلاحات ارضی تهیه میشود و سایر شرایط با توجه بـه مقررات مربوط بـه اصلاحات ارضی با تراضی طرفین تعیین می گردد وکالت نامه ها و اجاره نامه هایی کـه طبق این ماده تنظیم شود در حکم اسناد رسمی و لازم الاجرا خواهد بود.
ماده 2 ـ مال الاجاره بـه صورت نقدی تعیین میشود. طرفین می توانند با تراضی یکدیگر تمام یا قسمتی از مال الاجاره را بـه جنس تبدیل نمایند کـه از طرف مستاجر بـه مالک تحویل گردد.
ماده 3 ـ مدت اجاره سی سال و اجاره بها هر پنج سال یک مرتبه قابل تجدید نظر است.
تبصره ـ در صورتیکه در مدت اجاره بین زارعین و مالکین برای خرید و فروش یا تقسیم ملک موضوع بندهای ب و ج ماده 1 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی توافق حاصل شود هنگام تنظیم سند اجاره فسخ خواهد شد.
ماده 4 ـ میزان اجاره بها بر اساس معدل عایدات خالص مالکانه سه ساله اخیر (سالهای 1340 و 1341 و 1342) مورد اجاره با توجه بـه عرف محل با تراضی زارعین و مالکین تعیین می شود. در صورت عدم تراضی معدل عایدات خالص مالکانه سه سال مزبور (ضریب) را سازمان اصلاحات ارضی تعیین خواهد کرد.
تبصره 1 ـ عایدات خالص عبارت از درآمد ملک پس از وضع عوارض و مستثنیات قانونی و هزینه هایی است کـه مطابق عرف و معمول محل اختصاصاً بـه عهده مالک می باشد.
تبصره 2 ـ ضریب اجاره صد درصد معدل عایدات خالص مالکانه سه سال مزبور است.
تبصره 3 ـ نسبت باملاک و اراضی کـه در سالهای اخیر آباد شده و بیش از یک الی دو دوره زراعی مورد بهره برداری واقع نشده باشند ضریب اجاره عایدات خالص مالکانه یکساله یا معدل عواید خالص مالکانه دو ساله خواهد بود.
ماده 5 ـ در صورتی کـه هر یک از زارعین در سررسید مقرر از پرداخت مال الاجاره خودداری نماید پس از انقضای 3 ماه از تاریخ مذکور بـه درخواست مالک یا مالکین و بـه اطلاع سازمان اصلاحات ارضی اجاره فسخ میشود و مورد اجاره از ید مستاجر خارج و برای بقیه مدت اجاره (با استیفای حق موجر از نظر وصول مال الاجاره) بـه دیگری اجاره داده خواهد شد.
ماده 6 ـ در صورت فوت مستاجر (زارع) وراث قانونی او میتوانند مورد اجاره را برای بقیه مدت در اختیار داشته باشند مگر اینکه وراث نخواهند شخصاً بـه امر زراعت اشتغال ورزند کـه در اینصورت بـه اطلاع سازمان اصلاحات ارضی اجاره فسخ و مورد اجاره از ید ورثه خارج و با استیفای حقوق زارعانه آنها طبق معمول محل برای مدت بـه دیگری اجازه داده خواهد شد.
ماده 7 ـ بـه منظور ازدیاد درآمد و بالا رفتن تولید محصولات کشاورزی زارعین می توانند با رضایت کتبی مالکین و با اطلاع سازمان اصلاحات ارضی در اراضی مورد اجاره تاسیسات کشاورزی لازم را ایجاد نمایند در صورت عدم توافق بین زارعین و مالکین طبق نظر سازمان اصلاحات ارضی با رعایت حقوق و منافع طرفین و مدلول این ماده عمل خواهد شد.
تبصره ـ ایجاد اعیانی های مذکور در تبصره ماده بیست و پنج قانون اصلاحی قانون اصلاحات ارضی مصوب 1341/10/19 مشمول مقررات مذکور در همان تبصره خواهد بود. چنانچه زارعین رعایت مفاد ماده مزبور را ننمایند رای سازمان اصلاحات ارضی لازم الاجراء است.
ماده 8 ـ در مورد اجاره املاک موقوفه عام با رعایت سایر مقررات مربوط بـه اجاره بـه ترتیب زیر عمل خواهد شد :
الف ـ قرارداد اجاره با شرکت تعاونی روستایی محل بـه وکالت فرد فرد زارعین داخل نسق موقوفه و یا با فرد فرد آنان بـه ضمانت شخص دیگری منعقد می گردد. و اسناد اجاره در حکم اسناد رسمی و لازم الاجراء خواهد بود.
ب ـ نسق موجود در املاک موقوفه عام در صورتی بـه زارع داخل نسق اجاره داده خواهد شد کـه عضویت شرکت تعاونی همان ده را پذیرفته باشد.
ج ـ مدت اجاره 99 سال و اجاره بها هر پنج سال یک مرتبه قابل تجدید نظر است.
د ـ مطالبه و دریافت مال الاجاره از زارعین و پرداخت آن بـه متولی یا متصدی موقوفه بـه عهده شرکت های تعاونی مربوط خواهد بود و در موارد لزوم متولی یا متصدی موقوفه می تواند با تقاضای صدور و تعقیب اجراییه نسبت بـه دریافت مال الاجاره اقدام نماید.
هـ ـ شرکت تعاونی از کل رقم مال الاجاره ایکه وصول نماید 2 درصد بـه عنوان کارمزد بـه نفع شرکت برداشت خواهد کرد.
و ـ شرایط اختصاصی اجاره با در نظر گرفتن منافع وقف بـه تقاضای متولی یا متصدی موقوفه توسط هیاتی مرکب از متقاضی مزبور و رییس اصلاحات ارضی محل و رییس اوقاف محل یا نمایندگان آنها تعیین می گردد.
ز ـ اراضی بایر واقع در محدوده دهات موقوفه و همچنین اراضی و دهات موقوفه ایکه در حال حاضر فاقد زارع میباشد با نظر سازمان اصلاحات ارضی در اختیار متولی یا متصدی موقوفه خواهد بود کـه نسبت بـه آبادی و عمران آن بطوری کـه صرفه و صلاح موقوفه باشد اقدام نماید
تبصره ـ وظایف و اختیاراتی کـه در این فصل بـه عهده مالک محول گردیده است در مورد املاک موقوفه بـه عهده متولی یا متصدی خواهد بود.
ماده 9 ـ خریداری موقوفات خاص موضوع قسمت اخیر ماده 2 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی موکول بـه رضایت و تقاضای زارعین موقوفه خواهد بود در صورتی کـه زارعین حاضر بخرید نباشند مقررات بند الف ماده 1 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی با رعایت این آیین نامه قابل اجراء خواهد بود.
فصل دوم ـ فروش
ماده 10 ـ در صورتی کـه مالک بخواهد از اختیارات مندرج در بند ب ماده 1 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی استفاده نماید می تواند ملک مزروعی خود را با تراضی بزارعین داخل نسق بفروشد اسناد انتقال پس از رسیدگی و تایید سازمان اصلاحات ارضی از نظر تشخیص زارعین واقعی تنظیم می گردد.
تبصره 1 ـ بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی مکلف است با استفاده از اعتباراتی کـه بدین منظور دولت در اختیار آن بانک می گذرد حداقل معادل 1/3 ارزش ملک را بـه زارعین خریدار کـه تقاضا نمایند وام بدهد وام مزبور در موقع تنظیم سند معامله ملک مستقیماً از طرف بانک بـه مالک فروشنده پرداخت و بحساب بدهی زارع منظور خواهد شد پرداخت باقیمانده قیمت طبق شرایط و توافقی است کـه بین مالک فروشنده و زارع خریدار بـه عمل می آید.
تبصره 2 ـ در اجرای تبصره 1 دولت مکلف است مبلغ مورد نیاز را کـه در هر حال کمتر از یک میلیارد ریال در سال نخواهد بود از محل اعتبارات عمرانی اختصاص دهد کـه از طریق بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی بـه مصرف پرداخت وام بـه زارعینی کـه در اجرای بند بـه خریدار ملک هستند برسد. وام های مزبور ``پانزده ساله و با بهره سه درصد قابل استرداد از سال ششم بـه بعد بـه به اقساط مساوی ده ساله بوده و بتدریج کـه اقساط وام از زارعین وصول می شود بـه همان میزان از طرف بانک بـه دولت برگشت داده خواهد شد.
ماده 11 ـ در مواردیکه مالکین ظرف مهلت یکماه مقرر در ماده 3 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی بند ب ماده 1 را انتخاب نموده ولی نتوانند با زارعین تراضی نمایند موظفند حداکثر در مدت یکماه از تاریخ انقضاء مهلت فوق یکی از شقوق الف و ج را انتخاب و مراتب را بـه سازمان اصلاحات ارضی اطلاع دهند.
ماده 12 ـ در مقابل بدهی زارعین بـه بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی و مالک فروشنده عین ملک بـه تناسب بدهی زارع نزد بانک و مالک فروشنده وثیقه گذارده می شود.
ماده 13 ـ مالکینی کـه مایل باشند در مقابل بهای تمام یا قسمتی از ملک خود سهام کارخانجات موضوع ماده شش قانون فروش سهام کارخانجات دولتی را دریافت نمایند می توانند قبوض اقساطی دریافتی از زارعین را در قبال دریافت سهام کارخانجات بـه بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی انتقال دهند و بانک مزبور در مورد وجوه حاصل از محل وصول اقساط کشاورزان طبق ماده 8 قانون مزبور عمل خواهد کرد.
ماده 14 ـ مالکینی کـه از تاریخ اول آذر ماه 42 تا اول آذر ماه 1343 پیشنهاد واگذاری ملک خود را بـه استناد تصویب نامه 36104 مورخه 1340/12/10 برابر مقررات مربوط بـه سازمان اصلاحات ارضی می نمایند از مزایای زیر بهره مند خواهند شد:
الف ـ بهای املاکی کـه ارزش آن تا مبلغ پانصد هزار ریال باشد 95% آن در حین انجام معامله و بقیه بـه اقساط 14 ساله با بهره شش درصد پرداخت خواهد شد.
ب ـ بهای املاکی کـه ارزش آن بیش از پانصد هزار ریال باشد تا پانصد هزار ریال نقداً و مازاد آن در 14 سال با بهره شش درصد در سال بـه اقساط مساوی پرداخت خواهد شد و کسانی کـه پس از اول آذر ماه 1343 پیشنهاد واگذاری نمایند از این مزایا از طریق واگذاری سهام کارخانجات با رعایت ماده شش قانون فروش سهام کارخانجات دولتی بهره مند خواهند شد.
تبصره ـ محصول شتوی زیر خاک و محصول بهاره (برنج و چغندر و پنبه و صیفی و غیره) املاکی کـه طبق این ماده معامله میشوند در صورتیکه قبل از فروش کشت شده باشد بر اساس بند ب ماده 1 مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی کمافی السابق طبق معمول قبلی بین زارعین و مالکین تقسیم خواهد شد.
فصل سوم ـ تقسیم
ماده 15 ـ در صورتیکه مالک (مالک یک ده ششدانگ) و یا اکثریت مالکین (اکثریت بر حسب میزان مالکیت) بخواهند از اختیار مندرج در بند ج ماده 1 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی استفاده نمایند و بین آنها و زارعین در مورد تقسیم اراضی تراضی حاصل نشود باید پیشنهاد خود را بـه سازمان اصلاحات ارضی تسلیم نمایند.
سازمان ملک را بـه نسبت بهره مالکانه با حقابه مربوط بین مالک یا مالکین مزبور از یکطرف و زارعین از طرف دیگر با توجه بـه اوضاع و احوال محل بـه نحوی کـه حتی الامکان سهم هر کدام از مالکین یک جا تعیین گردد افراز خواهد نمود. هزینه افراز بر عهده مالک یا مالکین و زارعین بـه نسبت سهام آنها خواهد بود سهم هر یک از زارعین بر طبق نسق بندی جدیدی بر اساس و بـه نسبت نسق بندی قبلی تعیین و بهر یک از آنها انتقال داده می شود.
تبصره ـ تا زمانیکه نقشه برداری بـه عمل نیامده افراز و تقسیم بر مبنای بذر یا واحدهای محلی از قبیل جفت گاو ـ بنه ـ جریب و امثال آن انجام خواهد شد.
ماده 16 ـ دو پنجم قیمت ملکی کـه در نتیجه تقسیم بـه زارعین واگذار می شود بر اساس بالاترین ضریب منطقه قیمت گذاری و بـه ترتیب زیر پرداخت خواهد شد: معادل یک سوم قیمت مزبور با استفاده از تبصره های 1 و 2 ماده 10 این آیین نامه بوسیله بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی تادیه می شود و بقیه آن در مدت دهسال از طرف زارعین بـه اقساط مساوی بـه مالک یا مالکین پرداخت خواهد شد.
تبصره 1 ـ مواد 12 و 13 این آیین نامه در مورد تقسیم نیز لازم الرعایه است.
تبصره 2 ـ منظور از بالاترین ضریب منطقه بالاترین ضریب مناطق شهرستانی است کـه ملک در آن واقع و در اجرای قانون اصلاحات ارضی تعیین و اعلام شده است.
ماده 17 ـ در صورت توافق اکثریت زارعین و مالکین هر ده بهره برداری آن ده بـه صورت یک واحد سهامی زراعی توسط هیات مدیره ای مرکب از سه نفر کـه یکنفر از طرف زارعین و نفر دوم از طرف مالک یا مالکین و نفر سوم با توافق طرفین انتخاب می شود اداره خواهد شد. در صورت عدم توافق نماینده سوم از طرف وزارت کشاورزی تعیین می شود.
تبصره 1 ـ سهام اشخاص اعم از زارع و مالک در این واحد زراعی عبارت از میزان حق السهمی است کـه نسبت بـه مجموع عوائد با توجه بـه مالکیت عوامل مختلف زراعی طبق عرف و معمول محل نصیب آنها میشود.
تبصره 2 ـ بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی مکلف است بمنظور تقویت واحدهای مذکور تسهیلات لازم فراهم آورده و کمکهای اعتباری کافی در اختیار واحدهای مذکور بگذارد سازمان مرکزی تعاون روستایی نیز مکلف است در تشکیل و حسن اداره واحدهای مزبور کمک و راهنمایی های لازم را بنماید.
تبصره 3 ـ عمل زراعت در این واحد زراعی برابر نسق توسط زارعین مربوط انجام می شود.
تبصره 4 ـ مقررات مربوط بـه تشکیل و طرز کار و حدود وظایف و اختیارات واحد مزبور و هیات مدیره و سایر مسائل مربوط از طرف وزارت کشاورزی تهیه و پس از تصویب هیات وزیران حداکثر دو ماه پس از تصویب این آیین نامه منتشر خواهد شد.
فصل چهارم ـ مواد عمومی و متفرقه
ماده 18 ـ دولت مکلف است حداکثر تا سه ماه پس از تصویب این آیین نامه آگهی موضوع ماده 3 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی را منتشر نماید. مالکین موظفند ظرف یکماه مقرر در ماده مزبور هر یک از شقوق را کـه مایل باشند انتخاب و بـه اصلاحات ارضی محل کتباً اطلاع دهند.
ماده 19 ـ اراضی مکانیزه تا پانصد هکتار در هر ده و برای هر مالک مشمول مقررات ماده 1 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی نخواهد بود. اراضی مکانیزه مازاد بر مقدار مذکور در هر ده در صورتی کـه با تاسیسات و وسائلی کـه مالک شخصا و با سرمایه خود و یا بـه طریق دیگر ایجاد نموده مورد بهره برداری و زراعت باشد مشمول مقررات عمران اراضی بایر بوده و مادام کـه بـه طریق مزبور مورد استفاده واقع شود در ملکیت مالک باقی خواهد ماند.
ماده 20 ـ زراعت هایی کـه توسط کارگر کشاورزی انجام و حداقل عملیات شخم بـه وسیله ماشین کشاورزی صورت گیرد زراعت مکانیزه شناخته می شود.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه اصلاحات ارضی
اراضی، املاک و مسکن در آرای وحدت رویه قضایی
موضوعات مسکن و اراضی و املاک در آرای دیوان عدالت اداری
موضوعات اراضی و املاک و مسکن در نظریات مشورتی
ماده 21 ـ مادام کـه طبق یکی از شقوق مذکور در این آیین نامه تعیین تکلیف قطعی نشده است وظائف و روابط مالک و زارع بـه شرحی است کـه در فصل هفتم قانون اصلاحات ارضی مصوب نوزدهم دیماه 1340 مذکور است.
ماده 22 ـ سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در اجرای مقررات اصلاحات ارضی مکلف است بتدریج برای تشکیل شرکت های تعاونی روستایی در دهات مشمول اصلاحات ارضی و اتحادیه های تعاونی اقدام و شرکت ها و اتحادیه های مزبور را سرپرستی و از نظر مالی و فنی کمک نماید و موجبات تربیت عملی روستاییان را برای ایجاد و اداره شرکت های تعاونی فراهم کند.
ماده 23 ـ مالکینی کـه طبق یکی از شقوق مقرر عمل مینمایند در استفاده از زمین های بایر و موات بمنظور عمران طبق آیین نامه واگذاری اراضی بایر و موات کـه توسط وزارت کشاورزی تهیه و پس از تصویب هیات دولت اجرا خواهد گردید حق تقدم خواهند داشت و بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی با اعطاء وام بـه این مالکین وسیله عمران زمینهای بایر و موات را فراهم خواهد نمود.
ماده 24 ـ در مورد املاکی کـه بـه ثبت نرسیده و یا مجهول المالک تلقی گردد سازمان اصلاحات ارضی با اطلاع دادستان شهرستان مربوط وظایف مقرر در قانون اصلاحات ارضی و مواد الحاقی و سایر مقررات را بـه قائم مقامی مالک یا متصرف انجام میدهد. وجوه و یا قبوض اقساطی و دستور پرداخت های این قبیل املاک در صندوق ثبت یا دادگستری تودیع خواهد شد تا پس از تعیین تکلیف قطعی از طرف مراجع قانونی بـه ذی حق پرداخت گردد.
تبصره 1 ـ در صورتی کـه مالک یا مالکین برای تکمیل مستندات مالکیت یا درخواست صدور حکم انحصار وراثت اقدام ننمایند سازمان اصلاحات ارضی در این قبیل موارد نیز بـه قائم مقامی آنها اقدام خواهد کرد.
تبصره 2 ـ مالکین یا متصرفین این قبیل املاک و همچنین املاکی کـه بـه ثبت آنها اعتراض شده است میتوانند تمام یا قسمتی از وجوه یا قبوض و یا دستور پرداخت های تودیع شده را بر طبق دستور سازمان اصلاحات ارضی در مقابل تضمین یا تامین کافی دریافت نمایند. در صورتی کـه رای محاکم قانونی شخص یا اشخاص دیگری را مالک یا ذی حق بشناسد وجوه و یا قبوض و یا دستور پرداخت های مذکور از دریافت کنندگان مسترد و بـه مالکین و یا ذوی الحقوق تحویل خواهد شد.
ماده 25 ـ کلیه اماکن عمومی واقع در محدوده دهات مشمول تقسیم بنا بـه تشخیص سازمان اصلاحات ارضی بمنظور استفاده اهالی ده بلاعوض بـه ملکیت شرکت تعاونی مربوط در میاید. حفاظت و مراقبت این قبیل اماکن از هر جهت بـه عهده شرکت تعاونی می باشد. استفاده از مراتع واقع در محدوده دهات بر طبق معمول محل برابر آیین نامه ای خواهد بود کـه پس از تصویب هیات وزیران بـه موقع اجراء گذارده خواهد شد.
ماده 26 ـ خانه هایی کـه زارعین در آن سکونت دارند کماکان در اختیار آنها باقی و بـه تبع مالک مزروعی بـه آنان واگذار می گردد.
ماده 27 ـ در مورد باغات و بیشه ها (اعم از باغ میوه ـ قلمستان ها ـ نخلستان ها ـ باغات مرکبات ـ چای ـ حنا ـ و امثال آنها) و همچنین باغات غارسی کـه در محدوده دهات واقع شده و زارع با مالک در اعیانی شرکت دارند مالک یا مالکین میتوانند با رضایت زارعین اعیانی و حقوق آنها را خریداری نموده یا زارعین بفروشند و یا سهم خود را با حقابه مربوط مفروز نمایند.
ماده 28 ـ عرصه باغات و بیشه های واقع در محدوده دهات کـه اعیانی آن کلا متعلق بـه زارعین است و همچنین عرصه سایر اعیان های آنان باستثنای خانه های مسکونی بـه تراضی مالکین و زارعین ارزیابی و با استفاده از حقابه طبق معمول محل بـه زارعین فروخته خواهد شد. در صورت عدم تراضی مالک و زارع رای سازمان اصلاحات ارضی قاطع است.
تبصره ـ افرادی کـه خارج از ده محل وقوع باغ سکونت دارند و حقوق زارعین را خریده اند نمی توانند از مقررات مواد 27 و 28 این آیین نامه استفاده نمایند.
ماده 29 ـ کلیه عقود قانونی از قبیل اجاره معاملات با حق استرداد عمری ـ رقبی ـ سکنی و نظائر آنها کـه مانع از اجرای مقررات اصلاحات ارضی باشد موقع تنظیم سند موضوع مواد 1 و 2 از مواد الحاقی بقانون اصلاحات ارضی فسخ یا فک شده محسوب میگردد و طبق مقررات اصلاحات ارضی عمل خواهد شد و وجوه حاصل در صندوق ثبت یا دادگستری تودیع می گردد تا پس از تراضی طرفین یا صدور حکم از طرف مراجع قانونی بـه ذوی الحقوق پرداخت شود
ماده 30 ـ املاک شخصی یا موقوفاتی کـه مشمول مواد 1 و 2 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی بوده و در تاریخ تصویب این آیین نامه در اجاره می باشد مستاجرین یا موجرین آنها می توانند پس از تصویب این آیین نامه اجاره را از ابتدای سال زارعی 1343 ـ 1344 فسخ نمایند. در این صورت هر گونه سند ثبتی ـ عادی ـ چک بانک ـ سفته و امثال آن بابت مال الاجاره املاکی کـه اجاره آنها فسخ می شود و مربوط بـه بقیه مدت باشد باطل و از درجه اعتبار ساقط است.
تبصره ـ کلیه حقوق و تکالیف و مطالبات موجر و مستاجر تا تاریخ فسخ اجاره بـه قوت خود باقی بوده و طرفین موقع فسخ ملزم بـه رعایت حقوق و پرداخت و واریز مطالبات یکدیگر در مورد اجاره می باشند.
ماده 31 ـ منسوخ بـه موجب قانون تنقیح قوانین مالیاتی کشور 1396/01/30 ـ کلیه معاملات و عملیات ثبتی مربوط بـه نقل و انتقالات ـ اجاره ـ وکالت نامه ـ افراز و امثال آنها موضوع این آیین نامه از پرداخت هر گونه حق ثبت و عوارض و مالیات و تمبر معاف می باشد.
ماده 32 ـ افراد صیفی کار کـه با ترتیب و قرار خاصی در زراعت صیفی شرکت می کنند زارع داخل نسق ده شناخته نمی شوند.
ماده 33 ـ در دهاتی کـه بند ج از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی بـه مورد اجراء گذارده می شود مالکین موظفند بـه نسبت اراضی آبی تقسیم شده بین خود و زارعین آنان را در گردش آب و مالکیت منابع آب شرکت دهند. اداره امور این منابع بـه عهده اکثریت صاحبان آن یا شرکت تعاونی یا هیات مدیره واحد سهامی زراعی است کـه بـه امانت از طرف عموم آنرا اداره می نمایند ولی عموم مالکین اراضی مزروعی باید مخارج را بـه نسبت سهم مالکیت خود بپردازند. در صورت امتناع یک یا چند نفر از شرکاء از پرداخت هزینه مزبور با نظر سازمان اصلاحات ارضی بقیه شرکاء مخارج لازم را تادیه و سهم شریک مستنکف هنگام برداشت محصول بـه اضافه یک درصد در هر ماه بـه عنوان زیان دیر کرد از سهم او وصول و ایصال خواهد شد.
تبصره ـ وجوه حاصل از زیان دیر کرد بـه مصرف هزینه های عمرانی یا عمومی ده خواهد رسید.
ماده 34 ـ در مورد اراضی آبی و باغاتی کـه از منابع آب متعلق بـه افراد دیگر مشروب می گردد وضع تقسیم و استفاده از آب بـه ترتیبی خواهد بود کـه در تاریخ تصویب این آیین نامه معمول است. در صورتیکه مالکین منابع آب بـه ترتیب مزبور عمل ننمایند سازمان اصلاحات ارضی با توجه بـه رویه متداول ترتیب استفاده از منابع آب را خواهد داد در هر صورت مالکین منابع آب منحصراً استحقاق دریافت آب بها را برابر عرف محل خواهند داشت.
تبصره 1 ـ در اول هر سال زراعی نرخ واحد محلی آب هر یک از منابع آب بـه تراضی طرفین تعیین می شود در صورت عدم تراضی طبق رای سازمان اصلاحات ارضی عمل خواهد شد
تبصره 2 ـ در صورتی کـه مالکین منابع آب مذکور در این ماده از نگاهداری و تنقیه و لاروبی امتناع نمایند وزارت کشاورزی بـه نحوی کـه مقتضی بداند اقدام و هزینه های لازم را از محل آب بها تامین خواهد کرد.
ماده 35 ـ در دهاتی کـه طبق بند ج از ماده 1 مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی عمل می شود در صورتی کـه اراضی زراعی بـه وسیله چاه عمیق ـ نیمه عمیق و یا با استفاده از موتور پمپ یا سایر وسایل موتوری مشروب گردد منابع آب از تقسیم مستثنی و بـه ترتیبی کـه در تاریخ تصویب این آیین نامه معمول است آب اراضی آبی انتقالی بـه زارعین تامین و آب بهای عادله بر اساس عرف یا بـه تراضی و در صورت اختلاف، با نظر سازمان اصلاحات ارضی تعیین و پرداخت خواهد شد.
ماده 36 ـ در هر یک از مناطق کشور کـه دولت از نظر ایجاد منابع آب و شبکه آبیاری و سایر امور عمرانی اقدام بـه تشکیل سازمان های عمرانی نموده یا بنماید مالکین و زارعین از نظر شبکه بندی آبیاری و قطعه بندی و سایر امور فنی موظف بـه قبول و اجرای طرح سازمان مربوط خواهند بود.
ماده 37 ـ در مواردی کـه مالکین نسبت بـه انتخاب یکی از شقوق مندرج در این آیین نامه و تسلیم اظهارنامه و امضاء اسناد بـه وظایف مقرر اقدام نکنند سازمان اصلاحات ارضی با تصویب شورای اصلاحات ارضی برای هر منطقه دو بار و بـه فاصله ده روز بوسیله یکی از روزنامه های محلی و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار مرکز و یا سایر وسایل معمول و مناسب محل آگهی لازم و منتشر خواهد کرد. پس از خاتمه یک ماه از تاریخ انتشار آخرین آگهی سازمان اصلاحات ارضی بـه قائم مقامی مستنکف و بـه نمایندگی او اقدام و یا اسناد مربوطه را امضاء می نماید. نسبت بـه سایر مواد مذکور در این آیین نامه چنانچه زارعین و مالکین توافق ننمایند و یا زارعین استنکاف نموده و یا بـه وظایف مقرر عمل نکنند سازمان اصلاحات ارضی هر محل با توجه بـه مقررات اصلاحات ارضی راسا اقدام خواهد نمود.
ماده 38 ـ در مواردی کـه شورای اصلاحات ارضی تشخیص دهد در اسنادی کـه در اجرای مقررات اصلاحات ارضی تنظیم شده اشتباهی رخ داده است رای بـه اصلاح یا اقاله یا ابطال سند خواهد داد. رای مزبور برای دفاتر اسناد رسمی و دوایر ثبت اسناد و املاک لازم الاجرا خواهد بود و در صورتی کـه رای مزبور خللی بـه حق دیگری برساند حسب تقاضای ذینفع طبق قسمت اخیر ماده یک قانون مربوط بـه اشتباهات ثبتی و اسناد معارض مصوب 1333 عمل خواهد شد
تبصره ـ الحاق 1358/09/17 ـ شورای اصلاحات اراضی می تواند در موارد مقتضی تمام و یا قسمتی از اختیارات قانونی خود را (اصلاح شماره شناسنامه، نام و مشخصات متعاملین، اشتباهات در مشخصات ملک مورد معامله و قید و اصلاح و نوع و مقدار مستثنیات و مشخصات زارع از قلم افتاده و غیره) در هر استان بـه شورایی مرکب از 5 نفر از کارمندان واجد صلاحیت ادارات کل کشاورزی و عمران روستایی استان مربوطه کـه احکام آنان بـه وسیله وزیر کشاورزی و عمران روستایی صادر می گردد تفویض نماید.
ماده 39 ـ هر گونه معامله با اشخاص نسبت بـه املاک و رقباتی کـه در اجرای مقررات اصلاحات ارضی مصوب نوزدهم دیماه 1340 مالکین مجاز بـه تملک آن هستند و تا تاریخ 28 اردیبهشت ماه 1343 (تاریخ تسلیم آیین نامه به مجلس شورای ملی) انجام شده باشد معتبر است. معاملات قطعی با اشخاص از تاریخ مذکور تا اجرای مقررات قانون موضوع آگهی مندرج در ماده 18 این آیین نامه در هر منطقه به شرطی معتبر خواهد بود کـه ملک یک جا و با یکنفر معامله شده باشد و پس از آن هر گونه معامله مجاز خواهد بود.
تبصره ـ مقررات این ماده شامل مستثنیات قانونی نخواهد بود.
ماده 40 ـ املاک مسلوب المنفعه و بایره در اختیار مالکین آن گذارده میشود کـه حداکثر ظرف پنج سال برای آبادانی آن شخصا یا بهر نحو کـه مقتضی بدانند اقدام نمایند چنانچه ظرف مدت فوق مالک یا مالکین به تعهدات خود عمل نکنند ملک از ید آنها خارج و بلاعوض در اختیار دولت قرار گرفته و مشمول مقررات عمران اراضی بایر خواهد شد.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه اصلاحات ارضی
اراضی، املاک و مسکن در آرای وحدت رویه قضایی
موضوعات مسکن و اراضی و املاک در آرای دیوان عدالت اداری
موضوعات اراضی و املاک و مسکن در نظریات مشورتی
ماده 41 ـ وزارت کشاورزی مجاز است اراضی بایر دهاتی را کـه بـه موجب مقررات اصلاحات ارضی بـه دولت منتقل شده یا میشود برای تاسیسات خیریه ـ امور بهداشتی ـ فرهنگی ـ ورزشی ـ کشاورزی و یا ایجاد تاسیسات صنعتی بـه وزارت خانه ها و موسسات دولتی و شهرداری ها کـه امور مذکور جز وظایف آنها باشد مجانا واگذار نماید.
ماده 42 ـ رفع اختلاف بین زارعین و مالکین در امور مربوط بـه کشاورزی بـه مامورین اصلاحات ارضی محول است در صورتیکه نظر مامور اصلاحات ارضی مورد اعتراض قرار گیرد معترض می تواند ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ نظر مزبور اعتراض خود را بـه سازمان اصلاحات ارضی استان یا شهرستان تسلیم نماید. اعتراضات در کمیسیون های سه نفری مرکب از کارمندان وزارت کشاورزی کـه برای رسیدگی بـه این گونه اعتراضات در ادارات کل کشاورزی یا ادارات کشاورزی تشکیل می شود مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت رای صادره از کمیسیون سه نفری قطعی بوده و دستور لازم بـه وسیله رییس اصلاحات ارضی محل برای اجرای آن بـه ژاندارمری ابلاغ می گردد و مامورین ژاندارمری مکلف است بـه اجرای آراء صادره می باشند.
تبصره ـ اعضاء کمیسیون های مندرج در این ماده بـه پیشنهاد رییس اصلاحات ارضی استان و با تصویب وزارت کشاورزی تعیین می شود.
ماده 43 ـ اراضی مزروعی و باغات واقع در محدوده شهرها مشمول مقررات اصلاحات ارضی نبوده قطع و فصل دعاوی و اختلافات مربوط بـه اینگونه اراضی و باغات و حفظ حقوق مالکین و زارعین مربوط در صلاحیت مراجع قضایی است.
ماده 44 ـ مدت پرداخت قیمت املاکی کـه قبل از تاریخ تصویب مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی از طرف دولت خریداری شده بـه شرط اینکه قبوض مربوط بـه معاملات مزبور تا تاریخ فوق بـه اختیار مالکین داده شده و هنوز در اختیار اشخاص باشد ده ساله خواهد بود.
ماده 45 ـ مالکینی کـه مساحت اراضی مزروعی آنان در مناطق مختلف کشور از میزان مساحت های مندرج در جدول زیر تجاوز نکند می توانند طبق تبصره های 1 و 2 ماده 22 قانون اصلاحات ارضی حقوق زارعین ملک خود را بـه تراضی خریداری و شخصاً مورد بهره برداری قرار دهند و یا بـه یکی از طرق قانونی دیگر عمل نمایند. در صورتیکه اراضی مزروعی مالک از مساحت های مندرج در این ماده تجاوز نماید مالک میتواند تا مساحت های زیر بـه ترتیبی مندرج در این ماده مورد عمل قرار دهد و نسبت بـه مازاد موظف است فقط بر طبق بندهای الف و یا ب ماده 1 از مواد الحاقی بـه قانون اصلاحات ارضی عمل کند. در صورت اختلاف بین مالکین و زارعین رای سازمان اصلاحات ارضی قاطع خواهد بود.
1 ـ اراضی شالیزار استان های گیلان و مازندران بیست هکتار.
2 ـ حومه شهرهای تهران ـ ورامین ـ دماوند ـ شهر ری ـ شمیران ـ کرج سی هکتار
3 ـ سایر اراضی و دهات تابع شهرستان های مذکور در بند 2 هفتاد هکتار.
4 ـ حومه مراکز استانها بـه استثناء کرمان ـ سنندج ـ زاهدان پنجاه هکتار.
5 ـ شهرستانهای گرگان ـ گنبد ـ اراضی دشت مغان و اراضی غیر شالیزار استان های گیلان و مازندران چهل هکتار.
6 ـ خوزستان ـ بلوچستان ـ سیستان یک صد پنجاه هکتار.
7 ـ سایر نقاط کشور یکصد هکتار.
تبصره 1 ـ تا زمانی کـه مساحی بـه عمل نیامده برابری مساحت های مذکور در فوق با مبذر یا واحدهای محلی از قبیل جفت گاو ـ بنه ـ جریب و امثال آن در هر منطقه بنا بـه گواهی اداره کشاورزی محل و موافقت سازمان اصلاحات ارضی مشخص می شود.
تبصره 2 ـ مالکین مشمول این ماده به شرطی می توانند از مقررات مندرج در فوق استفاده نمایند کـه زراعت مکانیزه آنان از میزان مساحت های بالا تجاوز نکند.
تبصره 3 ـ مالکین مشمول این ماده در صورت تمایل می توانند از سایر مقررات این آیین نامه نیز استفاده نمانید.
ماده 46 ـ زارعین و مالکینی کـه رعایت حقوق یکدیگر را طبق مقررات اصلاحات ارضی ننمایند با نظر شورای اصلاحات ارضی از حمایت و استفاده از مزایای مقررات مزبور محروم خواهند شد.
ماده 47 ـ وزارت کشاورزی مکلف است ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این آیین نامه بـه منظور حسن اداره امور زراعتی و جلوگیری از ناکاشت ماندن اراضی و همچنین از خردشدن آن و تنظیم روابط زارعین و حفظ حداقل واحد اقتصاد زراعی آیین نامه های لازم را تهیه و پس از تصویب هیات دولت بـه موقع اجراء بگذارد.
آیین نامه بالا کـه مشتمل بر چهار فصل و چهل و هفت ماده و سی تبصره است و بـه موجب ماده واحده مصوب 1343/03/13 بـه مجلس شورای ملی تقدیم و بـه کمیسیون خاص مشترک مجلسین ارجاع شده بود در تاریخ سوم امرداد ماه یک هزار و سیصد و چهل و سه به تصویب کمیسیون مزبور رسیده و قابل اجرا می باشد.
رییس مجلس شورای ملی ـ مهندس عبدالله ریاضی
رییس مجلس سنا ـ مهندس شریف امامی
مواد الحاقی به آیین نامه اصلاحات ارضی مصوب سوم مرداد ماه 1343 کمیسیون خاص مشترک مجلسین تاریخ: 1346/02/12
ماده یکم ـ الحاق 1346/02/12 ـ در صورتی کـه وراث زارع متوفی کـه طبق مقررات مرحله اول اصلاحات ارضی دارای ملک شده است نتوانند ظرف دو ماه از تاریخ فوت مورث برای اداره ملک توافق کنند و یا انتقال قانونی ملک به زارع دیگر بر اساس مقررات اصلاحات ارضی عملی نشده باشد از لحاظ عدم وقفه در امر بهره برداری از ملک مزبور سازمان اصلاحات ارضی محل پس از اطلاع از این مراتب موظف است نسق زارع متوفی را در اختیار شرکت تعاونی روستایی مربوط بگذارد و شرکت تعاونی روستایی موظف است مادام کـه نسق متوفی بفروش نرسیده و یا توافق وارث برای اداره آن حاصل نشده است نسبت به انجام کلیه عملیات زراعتی اقدام نموده عایدات حاصله را پس از وضع مخارج برداشت و پرداخت اقساط خرید و کارمزد به میزان 2% از عایدات خالص بر اساس قوانین جاریه بین وراث متوفی تقسیم نماید.
تبصره ـ الحاق 1346/02/12 ـ در صورتی کـه به علل دیگری غیر از فوت زارع عمل زراعت هر نسق متوقف شود نسق مزبور بـه ترتیب مذکور در ماده در اختیار شرکت تعاونی روستایی مربوط قرار می گیرد و تا روشن شدن تکلیف زارع کشت ادامه خواهد داشت.
ماده دوم ـ الحاق 1346/02/12 ـ زارعین باید مال الاجاره مقرر را در سررسید سند اجاره و در صورتی کـه تاریخ برداشت محصول اصلی ده پس از سررسید سند اجاره باشد حین برداشت محصول به مالکین بپردازند در صورت استنکاف بـه تقاضای مالک یا مالکین ذینفع سازمان اطلاعات ارضی محل موظف است وسیله مامورین ژاندارمری مقداری از محصول ملک مورد اجاره زارع را معادل میزان مال الاجاره از محصول جمع آوری شده برداشت کند و در قبال اخذ رسید به مالک مربوطه تحویل دهد. هر یک از زارعین میتوانند با موافقت سازمان اصلاحات ارضی و مالک، زمین مورد اجاره خود را به زارع دیگری از همان ده یا مزرعه واگذار نماید مشروط بر اینکه مجموع میزان اراضی مورد اجاره انتقال گیرنده از دو برابر مقدار مساحت حداقلی کـه بر اساس مقررات اصلاحات ارضی وسیله وزارت کشاورزی اعلام شده تجاوز ننماید.
تبصره ـ الحاق 1346/02/12 ـ مقررات فصل اجاره آیین نامه اصلاحات ارضی مصوب 1343/05/03 کمیسیون مشترک مجلسین تا آنجا کـه با این ماده مغایرت داشته باشد بلااثر است.
ماده سوم ـ الحاق 1346/02/12 ـ در صورتی کـه طبق مواد 27 و 28 آیین نامه اصلاحات ارضی مصوب 1343/05/03 کمیسیون مشترک مجلسین بین مالکین و زارعین موافقت حاصل نشود سازمان اصلاحات ارضی قیمت عرضه و اعیان را جداگانه تعیین و بر اساس مجموع بهای تعیین شده باغ را بـه نسبت حقوق طرفین بین آنها تقسیم و افراز می نماید.
ماده چهارم ـ الحاق 1346/02/12 ـ نسبت بـه املاکی کـه در اجرای مرحله اول قانون اصلاحات ارضی به دولت منتقل شده یا بشود اعم از اینکه بین زارعین تقسیم شده یا نشده باشد و بعداً طبق گواهی مجدد وزارت دارایی مبنی بر میزان مالیات قطعی شده قبل از تاریخ 1340/10/19 و یا در اثر اشتباه محاسبه در ارزش قانونی ملک تغییری حاصل و موجب افزایش یا تقلیل بهای ملک گردد بـه ترتیب زیر عمل خواهد شد:
الف ـ در مورد افزایش قیمت در صورتی کـه اشتباه طبق تصدیق شورای اصلاحات ارضی محقق شود اضافه قیمت بر اساس مالیات قطعی شده و پرداخت شده قبل از تاریخ 1340/10/19 بدون اصلاح اسناد واگذاری ملک به زارعین پس از تامین اعتبار از محل اعتبارات دولت به مالک پرداخت خواهد شد.
ب ـ در مورد تقلیل قیمت شورای اصلاحات ارضی در اجرای ماده 38 آیین نامه اصلاحات ارضی مصوب 1343/05/03 کمیسیون مشترک مجلسین رای بـه اصلاح قیمت ملک خواهد داد رای مذکور قطعی و لازم الاجرا است. سازمان اصلاحات ارضی موظف است با توجه بـه رای شورای مزبور اسناد واگذاری ملک به زارعین را اصلاح نماید و اضافه قیمت دریافتی از محل دستور پرداخت های سنوات بعد تامین خواهد شد و در صورتیکه مالک از تحویل دستور پرداخت ها خودداری نماید از طریق اجراء ثبت نسبت به وصول اضافه دریافتی اقدام می گردد و بطور کلی در هیچ مورد و به هیچ عنوان املاک تقسیم شده از زارعین مسترد نخواهد شد. دعاوی مطروحه در محاکم قضایی کـه تا تاریخ تصویب این قانون منجر به صدور حکم قطعی نشده باشد مشمول مقررات این ماده است.
ماده پنجم ـ الحاق 1346/02/12 ـ سازمان اصلاحات ارضی کـه مجاز است در مورد املاک و موقوفات مشمول قانون اصلاحی قانون اصلاحات ارضی کـه به علت وجود اشکالات ثبتی و حقوقی یا بهر علت دیگری اجرای قانون اصلاحات ارضی (اعم از مرحله اول یا مرحله دوم) در آنها معوق مانده است و برای این قبیل املاک در قوانین و مقررات اصلاحات ارضی حکم خاصی پیش بینی نشده باشد بـه قائم مقامی مالک یا متصرف و طبق مقررات فصل اجاره آیین نامه اصلاحات ارضی مصوب 1343/05/03 کمیسیون خاص مشترک مجلسین ملک را به زارعین صاحب نسق اجاره داده مال الاجاره را تا تعیین تکلیف قطعی از طرف مراجع قانونی در صندوق ثبت تودیع نماید.
ماده ششم ـ الحاق 1346/02/12 ـ اگر اختلافی در تشخیص اینکه کسی زارع ملکی است کـه در تصرف دارد یا آنرا در تاریخ 1340/10/19 به عنوان زارع صاحب نسق در تصرف داشته و یا رابطه او با ملک بر اساس دیگری می باشد حادث شود رفع اختلاف با توجه به تعاریف مذکور در مقررات اصلاحات ارضی مصوب 1340/10/19 با سازمان اصلاحات ارضی است و رای سازمان در این خصوص قاطع خواهد بود. دعاوی مطروحه در محاکم قضایی کـه هنوز منجر به صدور حکم قطعی نشده تابع مقررات این ماده می باشد.