آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط مصوب 1389/07/27
آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط ١٢ ماده و ٨ تبصره مصوب 1389/07/27 شورای پول و اعتبار
شناسنامه آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص:
شماره ابلاغ: 89/173772
تاریخ ابلاغ: 1389/08/10
مرجع تصویب: شورای پول و اعتبار
تاریخ تصویب: 1389/07/27
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط (مقررات پرداخت تسهیلات بانکی)
موضوعات بانکی در آراء وحدت رویه قضایی
تسهیلات بانکی در آراء دیوان عدالت اداری
متن ابلاغیه:
جهت اطلاع مدیران عامل محترم کلیه بانک های دولتی، غیر دولتی، شرکت دولتی پست بانک و موسسه اعتباری توسعه ارسال گردید.
با سلام و احترام؛
پیرو نامه های شماره مب/١٢١٨٠٤ مورخ 1387/12/14 و مب/١٣٧٧٧ مورخ 1388/01/29 بـه پیوست «آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط» مصوب یک هزار و یک صد و هجدهمین جلسه مورخ 1389/07/27 شورای پول و اعتبار جهت اجرا ایفاد می گردد.
یادآوری می نماید بـه موجب مصوبه فوق الذکر، آیین نامه صدرالاشاره پس از گذشت شش ماه از تاریخ صدور این بخشنامه لازم الاجراء می باشد لذا آیین نامه مصوب مورخ 1382/11/25 شورای پول و اعتبار در این خصوص (موضوع بخشنامه شماره مب/١٩٦٤ مورخ 1383/11/29 (پس از گذشت شش ماه از تاریخ صدور این بخشنامه کان لم یکن تلقی می گردد.
خواهشمند است دستور فرمایند، مراتب بـه کلیه واحدهای ذیربط آن بانک/موسسه اعتباری ابلاغ و بر حسن اجرای آن نظارت بـه عمل آید.
اداره مطالعات و مقررات بانکی
متن آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص:
آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط مصوب 1389/07/27
ماده ١ ـ هدف: بـه منظور حفظ سلامت نظام بانکی، پیشگیری از تبدیل موسسه اعتباری بـه منبع تامین مالی ترجیحی برای اشخاص مرتبط با آن و بـه تبع آن کاهش مخاطرات ناشی از اعطای/ ایجاد تسهیلات و تعهدات بـه اشخاص مرتبط با موسسه اعتباری، آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط که از این پس بـه اختصار “آیین نامه” نامیده میشود، تصویب می گردد.
ماده ٢ ـ مبنای قانونی: بند ٥ از ماده ١٤ ،بند ٤ از ماده ٣٤ و مواد ٤٣ و ٤٤ قانون پولی و بانکی کشور مصوب تیرماه ١٣٥١.
ماده ٣ ـ تعاریف:
١ ـ ٣ ـ موسسه اعتباری: شخص حقوقی است که با مجوز بانک مرکزی بـه انجام عملیات بانکی مبادرت می نماید. بانک ها از مصادیق موسسات اعتباری می باشند.
٢ ـ ٣ ـ عملیات بانکی: عبارتست از دریافت هرگونه سپرده از عموم و بـه کارگیری آن در قالب اعطای اعتبار و تسهیلات.
٣ ـ ٣ ـ بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
٤ ـ ٣ ـ دارایی ها: از نظر این آیین نامه، دارایی های موسسه اعتباری مشتمل بر “تسهیلات و تعهدات” بـه اشخاص مرتبط می باشد.
٥ ـ ٣ ـ تسهیلات و تعهدات: از نظر این آیین نامه، عبارت “تسهیلات و تعهدات” شامل اقلام ذیل است:
١ ـ تسهیلات: شامل اقلام دارایی های موسسه اعتباری در بالای خط ترازنامه بوده، موارد ذیل را در بر می گیرد:
ـ تسهیلات اعطایی اعم از جاری، غیر جاری، ریالی و ارزی؛
ـ تسهیلات اعطایی بین بانکی؛
ـ بدهی مشتریان در حساب بدهکاران موقت؛
ـ بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی پرداخت شده؛
ـ بدهکاران بابت ضمانت نامه های پرداخت شده؛
ـ بدهکاران بابت کارتهای اعتباری پرداخت شده؛
ـ تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی؛
ـ بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی و بروات ارزی مدت دار اعم از Finance, Refinance, Deferred Payment …)
ـ پیش پرداخت بابت اموال خریداری شده عقود؛
ـ اموال خریداری شده بابت عقود؛
ـ کار در جریان جعاله؛
ـ خرید دین (شامل اسناد و بروات واخواستی).
٢ ـ تعهدات: شامل اقلام زیر خط ترازنامه در مورد تعهدات ریالی و ارزی بابت موارد ذیل است:
ـ ضمانت نامه ها، کارت های اعتباری و انواع اعتبارات اسنادی دیداری و مدت دار؛
ـ ظهرنویسی اسناد تعهدآور؛
ـ تضمین اوراق مشارکت صادره و تعهدات بابت مانده سهام پذیره نویسی شده؛
ـ تعهدات مشتریان بابت قراردادهای منعقده معاملات؛
ـ بروات اسنادی ارزی مدت دار قبولی نویسی شده.
تبصره ١ : تسهیلات و تعهدات شامل تسهیلات اعطایی و تعهدات ایجاد شده از طریق شعب خارجی موسسات اعتباری کشور نیز میگردد ولی تسهیلات از محل وجوه اداره شده را در بر نمی گیرد.
تبصره ٢ : در محاسبه خالص تسهیلات؛ سود سالهای آینده، وجوه دریافتی مضاربه و حساب مشترک مشارکت مدنی منظور نمیشود. برای محاسبه خالص تعهدات نیز لازم است پیش دریافت نقدی اخذ شده بابت اعتبارات اسنادی از میزان تعهدات کسر گردد.
٦ ـ ٣ ـ اشخاص مرتبط: اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که بـه واسطه مالکیت، مدیریت و یا نظارت بتوانند بـه طور مستقیم و یا غیرمستقیم بر تصمیم گیری های اعتباری و سرمایه گذاری موسسه اعتباری اعمال کنترل نموده و یا نفوذ قابل ملاحظه ای داشته باشند بـه گونه ای که بتوانند موسسه اعتباری را تبدیل بـه منبع تامین مالی ترجیحی خود نموده و بدین ترتیب منافع موسسه اعتباری، تحت الشعاع منافع اشخاص مذکور قرار گیرد.
اشخاص مرتبط بـه شرح زیر می باشند:
١ ـ مدیران موسسه اعتباری مشتمل بر اعضای هیات مدیره و هیات عامل، مدیر عامل، قائم مقام مدیر عامل؛
٢ ـ حسابرس مستقل و بازرس قانونی موسسه اعتباری؛
٣ ـ سهامداران حقیقی که بـه طور انفرادی و یا بـه همراه بستگان خود (”بستگان” در این آیین نامه مشتمل بر پدر، مادر، همسر، فرزند، افراد تحت تکفل، خواهر و برادر می باشد)، مالکیت و یا کنترل حداقل ١٪ از سهام موسسه اعتباری را دارا باشند.
٤ ـ بستگان اشخاص حقیقی ردیف های ١ ،٢ و ٣؛
٥ ـ سهامداران حقوقی که بی واسطه و یا با واسطه (تا دو سطح)، مالکیت و یا کنترل حداقل ١٪ از سهام موسسه اعتباری را دارا باشند.
٦ ـ شخص حقوقی که سهام یا سرمایه آن متعلق بـه اشخاص مرتبط موضوع بندهای ١ تا ٥ فوق است، بـه گونه ای که اشخاص مرتبط مذکور قادر بـه تعیین حداقل یک عضو هیات مدیره در آن شخص حقوقی باشند.
٧ ـ شخص حقوقی که بخشی از سهام یا سرمایه آن بی واسطه و یا با واسطه (تا دو سطح) متعلق بـه موسسه اعتباری است، بـه گونه ای که موسسه اعتباری قادر بـه تعیین حداقل یک عضو هیات مدیره در آن شخص حقوقی باشد.
٨ ـ شخص حقوقی که اشخاص مرتبط موضوع بندهای ١ تا ٤ فوق، دارای مناصب مدیریتی (عضو هیات مدیره و هیات عامل، مدیر عامل و قائم مقام مدیر عامل) در آن شخص حقوقی باشند.
٩ ـ شخص حقوقی که بـه همراه موسسه اعتباری، بخشی از سهام یا سرمایه آنها تحت تملک شخص حقوقی دیگری است، بـه گونه ای که شخص حقوقی اخیرالذکر قادر بـه تعیین حداقل یک عضو هیات مدیره در موسسه اعتباری و شخص حقوقی مذکور باشد.
ماده ٤ ـ تعیین حدود:
١ ـ ٤ ـ حد فردی: نسبت مجموع سرمایه پرداخت شده ("سرمایه پرداخت شده” در این آیین نامه عبارت است از سرمایه ثبت شده موسسه اعتباری در مرجع ثبت شرکت ها) و اندوخته (”اندوخته” در این آیین نامه شامل اندوخته قانونی و اندوخته های دیگر می باشد.) موسسه اعتباری بـه خالص تسهیلات و تعهدات بـه هر شخص مرتبط نباید کمتر از ٧٠ برابر باشد. بـه عبارت دیگر حداکثر خالص تسهیلات و تعهدات بـه هر شخص مرتبط نباید از 1/43% مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری تجاوز نماید.
تبصره ١ : در محاسبه حد فردی اشخاص حقوقی موضوع ردیف ٧ بند ٦ ـ ٣ ماده ٣ ،قیمت تمام شده سهام این اشخاص در جمع خالص تسهیلات و تعهدات اشخاص مذکور منظور میگردد.
تبصره ٢ : حد فردی تسهیلات و تعهدات بـه هر یک از اشخاص مرتبط موضوع این آیین نامه، از جمع خالص تسهیلات و تعهدات وی بـه موسسه اعتباری حاصل میشود، لیکن تعهدات هر شخص پس از اعمال ضرایب تبدیل مندرج در بند ٢ ـ ٥ آیین نامه کفایت سرمایه، در جمع مذکور ملحوظ میشود.
تبصره ٣ : حد فردی مندرج در این ماده برای اشخاص حقیقی جزء ٤ بند ٦ ـ ٣ اشخاص حقوقی و شرکت های متعلق بـه آنها) 0/75% هفتاد و پنج صدم درصد) خواهد بود.
٢ ـ ٤ ـ حد جمعی: نسبت مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری بـه مجموع خالص تسهیلات و تعهدات بـه اشخاص مرتبط نباید کمتر از ٤ برابر باشد. بـه عبارت دیگر حداکثر خالص مجموع تسهیلات و تعهدات بـه اشخاص مرتبط نباید از ٢٥ ٪مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری تجاوز نماید.
٣ ـ ٤ ـ هرگونه تسهیلاتی که موسسه اعتباری بـه اشخاص ردیف ١ بند ٦ ـ ٣ ماده ٣ اعطاء مینماید (نظیر مسکن، ضروری، اضطراری و ...)، در حدود فردی و جمعی منظور میگردد.
ماده ٥ ـ رویه یکسان:
١ ـ ٥ ـ نرخ سود و کارمزد، مدت زمان بازپرداخت، دوره تنفس، وثایق دریافتی، انواع وجه التزام و سایر شرایط مربوط بـه تسهیلات و تعهدات بـه اشخاص مرتبط بـه استثناء موارد مذکور در بند ٣ ـ ٤ باید مطابق با رویه معمول در خصوص سایر مشتریان موسسه اعتباری (اشخاص غیرمرتبط) باشد.
٢ ـ ٥ ـ تسهیلات و تعهدات بـه اشخاص مرتبط باید قبلاً بـه تصویب هیات مدیره موسسه اعتباری برسد.
٣ ـ ٥ ـ هیات مدیره موسسه اعتباری می تواند اختیار تصمیم گیری در خصوص تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط، با مبالغ کمتر از یک میلیارد ریال را بـه سایر مراجع ذیربط موسسه اعتباری تفویض نماید. استفاده از اختیارات این بند، بـه موجب دستورالعملی خواهد بود که در آن بـه مواردی نظیر؛ ساز و کار مربوط بـه تصویب و اعطاء تسهیلات و ایجاد تعهدات، شرایط احراز مراجع تصمیم گیری، شرایط اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات و مدت تفویض اختیار، اشاره شده باشد. دستورالعمل مذکور باید بـه تصویب هیات مدیره موسسه اعتباری برسد.
تبصره ١ : بانک مرکزی میتواند در صورت لزوم، اقدام بـه تغییر سقف مذکور در بند ٣ ـ ٥ این ماده نماید.
تبصره ٢ : واحد حسابرسی داخلی موسسه اعتباری موظف است هر شش ماه یک بار گزارشی از عملکرد تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط (مشتمل بر میزان و صحت آن)، موضوع بند٣ ـ ٥ این ماده را بـه هیات مدیره موسسه اعتباری گزارش نماید.
٤ ـ ٥ ـ جلسات تصمیم گیری هیات مدیره و سایر مراجع ذیربط مذکور در بند ٣ ـ ٥ این ماده، برای اعطاء/ایجاد تسهیلات و تعهدات بـه اشخاص مرتبط باید بدون حضور اشخاص مرتبط ذینفع آن تسهیلات و تعهدات، برگزار شود.
٥ ـ ٥ ـ موسسات اعتباری علاوه بر موارد فوق ملزم بـه رعایت مفاد ماده ١٢٩ قانون تجارت نیز میباشند.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط (مقررات پرداخت تسهیلات بانکی)
موضوعات بانکی در آراء وحدت رویه قضایی
تسهیلات بانکی در آراء دیوان عدالت اداری
ماده ٦ ـ نحوه نظارت داخلی:
١ ـ ٦ ـ هیات مدیره موسسه اعتباری موظف است ظرف مدت یک ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، واحد سازمانی ذیربط برای اجرایی کردن آن (ترجیحاً واحد حسابرسی داخلی) را تعیین نموده و مراتب را نیز بـه بانک مرکزی اعلام نماید. واحد سازمانی مذکور باید نسبت بـه جمع آوری اطلاعات اشخاص مرتبط موضوع ردیف های ١ تا ٩ بند ٦ ـ ٣ ماده ٣ این آیین نامه اقدام نماید.
٢ ـ ٦ ـ واحد سازمانی موضوع بند ١ ـ ٦ ،موظف است اطلاعات موضوع بند ١ ـ ٦ این ماده را بـه کلیه شعب، واحدهای اعتباری و سایر مراجع ذیربط موسسه اعتباری جهت اجرا، ابلاغ نماید.
٣ ـ ٦ ـ شعب، واحدهای اعتباری یا سایر مراجع ذیربط موسسه اعتباری موظف هستند بـه محض اعطای تسهیلات به/ یا ایجاد تعهدات برای هریک از اشخاص مرتبط موضوع بند ٦ ـ ٣ ماده ٣ این آیین نامه، نسبت بـه ارسال اطلاعات آن بـه واحد سازمانی موضوع بند ١ ـ ٦ اقدام نمایند.
٤ ـ ٦ ـ واحد سازمانی موضوع بند ١ ـ ٦ ،موظف است ظرف مدت زمانی سه ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، اقدام بـه ایجاد یک بانک اطلاعاتی حاوی اطلاعات مربوط بـه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط بـه صورت تجمعی و بـه تفکیک هر یک از آنها نماید.
٥ ـ ٦ ـ واحد سازمانی موضوع بند ١ ـ ٦ ،موظف بـه کنترل و حصول اطمینان از صحت عملیات موسسه اعتباری در راستای اجرایی کردن مفاد این آیین نامه میباشد.
ماده ٧ ـ گزارش دهی:
١ ـ ٧ ـ موسسه اعتباری مکلف است فهرست اشخاص مرتبط (موضوع بندهای ١ تا ٩ ردیف ٦ ـ ٣ (و نوع ارتباط و نسبت آنها با موسسه اعتباری را پس از طی دوره گذار و در هر بار تغییر برای بانک مرکزی ارسال نماید.
٢ ـ ٧ ـ موسسه اعتباری موظف است در اجرای مفاد این آیین نامه، نسبت بـه تدوین دستورالعمل اجرایی داخلی مشتمل بر واحد یا واحدهای سازمانی مسئول انجام کار، روش های انجام کار، نحوه ارتباط، تبادل و گردش اطلاعات مابین واحدهای سازمانی و... اقدام نماید.
دستورالعمل اجرایی مذکور باید بـه تصویب هیات مدیره موسسه اعتباری رسیده و نسخه ای از آن برای بانک مرکزی ارسال گردد.
٣ ـ ٧ ـ موسسه اعتباری موظف است هر سه ماه یک بار اطلاعات مربوط بـه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط را براساس فرمی که بانک مرکزی ارائه خواهد نمود، تکمیل و بـه بانک مرکزی ارسال نماید.
تبصره ـ بانک مرکزی می تواند در صورت لزوم مقاطع کوتاه تر از سه ماه را نیز برای گزارش دهی تعیین نماید.
ماده ٨ افشاء: موسسه اعتباری موظف است در یادداشت های همراه صورت های مالی خود، اطلاعات مربوط بـه جزئیات تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط را به صورت یک بند مجزا، افشاء نماید.
ماده ٩ ـ مجازات:
١ ـ ٩ ـ تخلف از حد فردی مقرر در ماده ٤ این آیین نامه، موجب اعمال مجازات های انتظامی موضوع ماده ٤٤ قانون پولی و بانکی کشور می شود.
٢ ـ ٩ ـ موسسه اعتباری که از حد جمعی مقرر در ماده ٤ این آیین نامه تجاوز نموده باشد بـه استناد بند ٥ از ماده ١٤ و ماده ٤٣ قانون پولی و بانکی کشور مکلف بـه پرداخت مبلغی معادل ١٢٪ در سال نسبت بـه مبلغ مورد تخلف میباشد. مبلغ مذکور هر سه ماه توسط بانک مرکزی محاسبه و از حساب موسسه اعتباری متخلف نزد بانک مرکزی، برداشت می گردد. در صورت لزوم، رویه مربوط بـه برداشت مبلغ مذکور از حساب بانک متخلف بـه تصویب بانک مرکزی می رسد.
٣ ـ ٩ ـ موسسات اعتباری موظف بـه رعایت کامل این آیین نامه می باشند. هیات انتظامی بانکها موضوع ماده ٤٤ قانون پولی و بانکی کشور بـه پیشنهاد بانک مرکزی میتواند موسسه اعتباری را که از اجرای کامل این آیین نامه خودداری کرده یا نسبت بـه ارسال اطلاعات ناقص یا اشتباه اقدام کرده باشد برحسب میزان و یا اصرار بر ادامه تخلف، بهطور موقت یا دائم از انجام بعضی امور بانکی منع نماید.
ماده ١٠ ـ دوره گذار: موسسه اعتباری موظف است ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، وضعیت خود را با مفاد آن و حدود مذکور در ماده ٤ تطبیق دهد.
ماده ١١ ـ گزارش بـه شورای پول و اعتبار:
بانک مرکزی موظف است یک سال پس از دوره گذار و سپس در مقاطع زمانی یکساله، گزارش عملکرد موسسات اعتباری در خصوص اجرای این آیین نامه را بـه شورای پول و اعتبار ارایه نماید.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط (مقررات پرداخت تسهیلات بانکی)
موضوعات بانکی در آراء وحدت رویه قضایی
تسهیلات بانکی در آراء دیوان عدالت اداری
ماده ١٢ ـ مقررات منسوخ:
“آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط” موضوع مصوبه مورخ 1382/11/25 شورای پول و اعتبار، پس از دوره گذار منسوخ می شود.
این آیین نامه در ١٢ ماده و ٨ تبصره در یک هزار و یک صد و هجدهمین جلسه مورخ 1389/07/27 بـه تصویب شورای پول و اعتبار رسید و پس از دوره گذار، لازم الاجرا است.