آیین نامه قانون شوراهای حل اختلاف 1402

مجموعه مقررات مرتبط با آئین نامه قانون شوراهای حل اختلاف 1402

فصل اول ـ اختصارات و تعاریف

ماده ۱ ـ اختصارات و تعاریف بـه کار رفته در این آیین نامه بـه شرح زیر است:

الف) قانون: قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1402/06/22 مجلس شورای اسلامی؛

ب) آیین نامه: آیین نامه اجرایی موضوع ماده ۴۰ قانون؛

پ) شورا: شورای حل اختلاف؛

ت) مرکز: مرکز حل اختلاف قوه قضاییه؛

ث) رئیس شورا: رئیس شوراهای حل اختلاف استان؛

ج) دادگاه صلح: شعبه یا شعبی از دادگاه های دادگستری کـه بر اساس صلاحیت های مندرج در قانون تعیین می شود؛

چ) اشخاص یا نهادهای صلح و سازش: واحد، مرکز یا اشخاصی کـه بـه منظور صلح و سازش و حل و فصل اختلافات شهروندان و یا کمک بـه آنان توسط مراجع عمومی یا تشکل های مردم نهاد ایجاد شده است، مانند ستاد ملی صبر، صلح یاران و نظایر آن.

فصل دوم ـ وظایف و اختیارات مرکز

ماده ۲ ـ رئیس مرکز با حکم رئیس قوه قضاییه منصوب می شود.

ماده ۳ ـ وظایف و اختیارات رئیس مرکز بـه شرح زیر می باشد:

الف) پیشنهاد ایجاد ساختار و تشکیلات مناسب برای مرکز بـه معاونت راهبردی قوه قضاییه جهت تصویب رئیس قوه قضاییه؛

ب) برنامه ریزی و راهبری امور مربوط بـه شورا و نظارت بر نحوه اقدام و هماهنگی اشخاص یا نهادهای صلح و سازش با شورا در چارچوب اسناد بالادستی و مأموریت های محوله بـه مرکز؛

پ) ابلاغ برنامه های اجرایی و اعتبارات مرکز و شورا؛

ت) تهیه و ابلاغ دستورالعمل های مورد نیاز از قبیل تشکیل شعب یا مجتمع های شورا یا ابقاء یا انحلال آنها با درخواست رئیس کل دادگستری استان؛

ث) تهیه دستورالعمل پرداخت پاداش و بیمه اعضا و کارکنان افتخاری شورا و ارائه بـه رئیس قوه قضاییه جهت تصویب؛

ج) صدور ابلاغ اعضای اصلی و علی البدل شورا با رعایت ماده (۹) قانون؛

چ) تشکیل شورای مدیران مرکز با حضور قائم مقام، معاونان، مدیران کل، مشاوران رئیس مرکز و رئیس شوراهای حل اختلاف استان تهران در اجرای وظایف شورا و استفاده از نظرات مشورتی آنان.

ماده ۴ ـ امور آموزشی شورا از قبیل سیاست گذاری، نیازسنجی، طراحی و اجرا، اصلاح و بازبینی دوره های آموزشی بدو و ضمن خدمت و تهیه و تولید منابع آموزشی، با هماهنگی معاونت منابع انسانی و امور فرهنگی قوه قضاییه توسط مرکز انجام می شود.

ماده ۵ ـ در راستای ترویج فرهنگ صلح و سازش و اصلاح ذات البین:

الف) مرکز رسانه قوه قضاییه موظف است با هماهنگی مرکز، اقدامات لازم را برای اطلاع رسانی، آگاهی بخشی و استفاده از ظرفیت های فرهنگی دستگاه های اجرایی و سازمان ها بـه ویژه صدا وسیما و سایر رسانه ها فراهم سازد.

ب) مرکز راساً یا با استفاده از ظرفیت پژوهشگاه قوه قضاییه می تواند مطالعات پژوهشی و تطبیقی لازم را درباره روش های مختلف جایگزین رسیدگی قضایی و صلح و سازش انجام دهد.

ماده ۶ ـ سیاست ها و برنامه های فرهنگی قوه قضاییه برای اعضا و کارکنان شورا و خانواده آنان توسط معاونت منابع انسانی و امور فرهنگی قوه قضاییه با همکاری مرکز اجرا می شود.

ماده ۷ ـ مرکز ضمن نظارت بر نحوه بازرسی های استانی و انجام بازرسی های موردی و راستی آزمایی های لازم، نقاط قوت و ضعف امور مربوط بـه شورا را بـه همراه پیشنهادها در هر حوزه بـه رئیس کل دادگستری استان اعلام می کند.

ماده ۸ ـ مرکز در راستای توسعه صلح و سازش، با همکاری معاونت راهبردی قوه قضاییه شاخص های کمی و کیفی مورد نیاز را تدوین، ابلاغ و عملکرد مربوط را پایش و ارزیابی می کند.

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با آئین نامه قانون شوراهای حل اختلاف 1402

فصل سوم ـ تشکیل و فرایند اقدامات شورا

ماده ۹ ـ شعب شورا در شهرها و در صورت لزوم در مراکز دهستان ها و روستاها و نیز شوراهای حل اختلاف تخصصی بـه تشخیص رئیس قوه قضائیه بـه تعداد لازم تشکیل می‏ گردد. رئیس قوه قضائیه می ‏تواند این امر را بـه رئیس مرکز تفویض کند.

ماده ۱۰ ـ در هر استان، ریاست و نظارت بر شوراهای استان با رئیس کل دادگستری آن استان است کـه می تواند تمام یا بخشی از اختیارات خود را با تایید مرکز بـه یکی از معاونان قضایی خود تفویض نماید. ریاست شورای حل اختلاف شهرستان مرکز استان بر عهده معاون قضایی مذکور و در حوزه های قضایی غیر مرکز استان با رئیس حوزه قضایی مربوط خواهد بود.

تبصره ـ در شهرهایی کـه دارای مجتمع های شورای حل اختلاف است، سرپرست مجتمع توسط رئیس شورا تعیین می شود.

ماده ۱۱ ـ جذب کارکنان و اعضای شورا، موضوع استخدام ماده (۶) قانون براساس آیین نامه مربوط صورت می گیرد.

ماده ۱۲ ـ در اجرای تبصره (۲) ماده (۳) و با رعایت تبصره (۳) ماده (۵) قانون، نهادهای مربوط تقاضای خود را جهت استقرار شعبه تخصصی حسب مورد بـه رئیس شورای شهرستان یا استان تقدیم می کنند و رئیس شورا پس از بررسی و احراز شرایط و صلاحیت اعضاء، از طریق رئیس کل دادگستری استان برای صدور حکم بـه مرکز اعلام می کند.

ماده ۱۳ ـ اعضای شورا پس از انتصاب، مطابق سوگندنامه مصوب رئیس قوه قضاییه در حضور رئیس کل دادگستری استان و در صورت معذوریت وی در حضور معاون حل اختلاف سوگند یاد می کنند.

ماده ۱۴ ـ نحوه ارجاع بـه شورا و فرآیند صلح و سازش براساس تبصره (۲) ماده (۱۲)، مواد (۱۳)، (۱۵) قانون و آیین نامه تبصره ماده (۱۷) قانون خواهد بود.

ماده ۱۵ ـ با عنایت بـه وظایف و مأموریت مرکز برای تقدیر از اشخاصی کـه نقش مؤثری در پیشبرد اهداف مرکز دارند و از اعضا و کارکنان شورا نمی باشند، با لحاظ حجم کمی و کیفی فعالیت، ساعت اشتغال و سایر عوامل مؤثر تقدیر مناسبی، اعم از مادی یا معنوی با نظر رئیس مرکز از آنان بـه عمل می آید. مفاد این حکم شامل افرادی کـه بـه صورت موردی در صلح و سازش فعالیت می کنند، نیز می شود.

تبصره ـ نحوه تقدیر و ضوابط آن بـه موجب شیوه نامه ای است کـه توسط مرکز تهیه و بـه تصویب رئیس قوه قضائیه می رسد.

ماده ۱۶ ـ در اجرای تبصره (۵) ماده (۶) قانون، هرگونه استخدام اعضای جدید در شوراها و پرداخت حقوق، دستمزد یا حق السعی و حق بیمه بـه آنان ممنوع است. بـه کارگیری افتخاری و تبرعی عضو بلامانع است.

ماده ۱۷ ـ رئیس شورای استان و حوزه قضایی موظفند برای نظارت بر شورا برنامه ریزی و اقدام کنند. نظارت بر امور اداری و دفتری شعبه شورا بر عهده رئیس شعبه است.

ماده ۱۸ ـ مسئول واحد بازرسی، نظارت و ارزشیابی استان بـه پیشنهاد معاون حل اختلاف استان با حکم رئیس کل دادگستری منصوب می شود و ضمن نظارت بر عملکرد شوراهای استان و انجام بازرسی های دوره ای و موردی، شکایت اشخاص علیه کارکنان و اعضای شورا را بررسی و پیشنهادهای لازم را برای بهبود عملکرد بـه رئیس شورا اعلام می دارد. درصورت وقوع جرم یا تخلف، مراتب توسط رئیس شورا بـه مراجع ذی صلاح اعلام می شود. رئیس شورا گزارش نتیجه اقدامات انجام شده را هر ۶ ماه یکبار بـه مسئول واحد بازرسی اعلام می کند.

تبصره ـ نحوه نظارت و بازرسی از شوراها بـه موجب شیوه نامه ای است کـه توسط مرکز تهیه و بـه تصویب رئیس قوه قضاییه می رسد.

فصل چهارم ـ دادگاه صلح

ماده ۱۹ ـ در هر حوزه قضایی شهرستان ، شعب دادگاه صلح بـه تعداد مورد نیاز تعیین و تشکیل می شود. این شعب در حدود صلاحیت مذکور در قانون رسیدگی می کنند. در صورت ضرورت و بنا بـه نیاز حوزه قضایی بخش، رئیس قوه قضاییه می تواند در حوزه قضایی بخش دادگاه صلح تشکیل دهد. در صورت عدم تشکیل دادگاه صلح، دادگاه بخش بـه دعاوی و امور در صلاحیت دادگاه صلح نیز رسیدگی می کند.

تبصره ـ تشکیل شعب دادگاه صلح حتی الامکان از محل حذف شعب فعلی دادگاه های نخستین صورت خواهد گرفت. در این صورت شعب مذکور تا تعیین تکلیف همه پرونده های موجود بـه فعالیت ادامه داده و بعد از اتمام پرونده ها منحل می شود.

ماده ۲۰ ـ ریاست و نظارت دادگاه صلح در استان با رئیس کل دادگستری استان و در حوزه قضایی شهرستان و بخش با رئیس حوزه قضایی است.

ماده ۲۱ ـ جذب، بـه کارگیری، ارتقاء، انتصاب، نقل و انتقال و امور مربوط بـه قضات دادگاه صلح تابع مقررات مربوط بـه قضات دادگستری است.

تبصره ـ سایر قضات شاغل قوه قضاییه نیز در صورت تمایل می توانند با حفظ سمت و با ابلاغ رئیس قوه قضاییه در ایام تعطیل و ساعات غیراداری بـه عنوان دادرس علی البدل در دادگاه های صلح انجام وظیفه نمایند.

ماده ۲۲ ـ تمام دعاوی، جرایم و امور در صلاحیت دادگاه صلح کـه تا تاریخ تشکیل دادگاه های صلح در سایر دادگاه ها ثبت شده است، کماکان در همان مرجع رسیدگی و تصمیم گیری خواهد شد. دادسرا پرونده های موضوع این ماده را از تاریخ تشکیل این دادگاه بـه دادگاه صلح ارسال خواهد کرد.

ماده ۲۳ ـ نیروی اداری مورد نیاز دادگاه های صلح از کارکنان دادگستری و یا نیروهای استخدامی موضوع ماده (۶) قانون تأمین می شود.

ماده ۲۴ ـ رؤسای کل دادگستری استان در اجرای ماده (۵۶۶) قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ با اصلاحات و الحاقات بعدی می توانند بـه منظور رسیدگی بـه موضوعات خاص، شعب یا مجتمع تخصصی دادگاه صلح تشکیل دهند و اعضای شورا یا شعبه شورا در معیت آن مستقر شوند.

ماده ۲۵ ـ استقرار دادگاه صلح در مجتمع های شورای حل اختلاف با توجه بـه امکانات و نیازهای موجود با موافقت رئیس کل دادگستری استان بلامانع است.

ماده ۲۶ ـ ارسال پرونده ها بـه منظور صلح و سازش از دادگاه صلح یا سایر مراجع قضایی بـه شعب شورا یا اعضای شورا در اجرای تبصره (۲) ماده (۱۲) قانون با تعیین وقت نظارت و بدون کسر از آمار شعبه صورت می گیرد.

تبصره ـ مرکز آمار و فناوری اطلاعات در راستای این ماده حداکثر ظرف مدت ۴۵ روز از تاریخ تشکیل دادگاه صلح اقدامات زیر را انجام می دهد:

الف ـ امکان تهیه گزارش جهت شناسایی عدم رعایت این ماده در سامانه نظارت الکترونیکی (سنا)؛

ب ـ امکان دریافت آمار رسیدگی ها در شورا.

ماده ۲۷ ـ تحقق صلح و سازش در دادگاه صلح و سایر مراجع قضایی، در ارزشیابی، پرداخت پاداش بهره وری قضات و فوق العاده کارآیی و عملکرد کارکنان و رتبه بندی دادگستری استان ها مؤثر است.

تبصره ـ معاونت راهبردی قوه قضاییه شاخص های متناسب با این ماده در ارزیابی و رتبه بندی دادگستری کل استان ها را با همکاری مرکز پیش بینی می کند.

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با آئین نامه قانون شوراهای حل اختلاف 1402

فصل پنجم ـ سایر مقررات

ماده ۲۸ ـ دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ضابطان در صورت طرح دعاوی و شکایات در صلاحیت دادگاه صلح، مکلفند موضوع را بـه دادگاه صلح ارسال کنند. در صورتی کـه موضوعات فوق در سایر مراجع قضایی مطرح شود، مقام ارجاع موضوع را فوراً با دستور اداری بـه دادگاه صلح ارسال می نماید.

ماده ۲۹ ـ مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه علاوه بر تکالیف مقرر در تبصره ماده (۲۶)، اقدامات زیر را انجام می دهد:

الف) ایجاد زیرساخت های لازم، تأمین تجهیزات و اتصال شعب دادگاه صلح و شورا بـه سامانه های قضایی؛

ب) هوشمندسازی فرآیندها؛

پ) تهیه اطلاعات آماری و نتایج نظرسنجی ها و ارائه بـه معاونت راهبردی قوه قضاییه و مرکز حل اختلاف و سایر مبادی ذیربط براساس نیازهای اعلام شده.

ماده ۳۰ ـ قوه قضاییه مکلف است از محل اعتبارات موضوع ماده (۳۸) قانون نسبت بـه پرداخت پاداش قضات و کارکنان اداری دادگاه صلح از جمله قضات و کارکنانی کـه در ساعات غیراداری و روزهای تعطیل فعالیت می کنند، اقدام نماید.

ماده ۳۱ ـ مرکز و معاونت مالی، پشتیبانی و امور عمرانی قوه قضاییه مکلف اند از محل درآمد اختصاصی موضوع ماده (۳۸) قانون و اعتبارات عمومی شورا موضوع ماده (۳۹) قانون ، هزینه های شورا را بـه تشخیص رئیس قوه قضاییه در کلیه امور اعم از حقوق و پاداش، تأمین لوازم مصرفی و اقلام اداری، اجاره بهای ساختمان ها، تجهیزات و امکانات اداری و انفورماتیک، احداث، خرید ساختمان و توسعه فضاهای اداری، امور آموزشی، فرهنگی، تأمین خودرو، امور پشتیبانی و رفاهی تأمین نمایند.

تبصره ـ در صورتی کـه اعتبارات مذکور بابت امکانات اداری و تجهیزات و مکان و امور مالی و پشتیبانی شوراها در این ماده برای تأمین هزینه ها کافی نباشد، بـه تشخیص رئیس قوه قضاییه مطابق ماده ۳۹ قانون و ذیل آن عمل می شود.

ماده ۳۲ ـ در اجرای ماده (۱۳) قانون، در صورت عدم حصول صلح و سازش و تقاضای خواهان یا مدعی خصوصی مبنی بر ارسال پرونده بـه مرجع قضایی صالح، چنانچه مبلغ پرداخت شده بـه عنوان هزینه دادرسی کافی نباشد، مابه التفاوت آن مطابق مقررات مربوط قبل از شروع رسیدگی در مرجع صالح اخذ می گردد.

ماده ۳۳ ـ در اجرای تبصره (۳) ماده (۲۰) قانون در صورت حصول سازش بین طرفین، معاون مالی، پشتیبانی و امور عمرانی قوه قضاییه مکلف است پس از دریافت گزارش ماهانه مرکز مبنی بر حصول سازش، معادل صددرصد هزینه دادرسی همان مرحله را بـه حساب درآمد اختصاصی مرکز حواله نماید تا مرکز در اجرای تکلیف قانونی خود، نصف آن را بـه پرداخت کننده هزینه دادرسی بازگرداند.

ماده ۳۴ ـ فرآیند و نحوه رسیدگی هیأت موضوع ماده (۲۹) قانون، مطابق شیوه نامه ای است کـه ظرف دو ماه پس از تصویب این آیین نامه، بـه تصویب رئیس مرکز می رسد.

تبصره ـ فوق العاده جذب هیأت های بدوی و تجدیدنظر رسیدگی بـه تخلفات اعضاء و کارکنان شورا همانند فوق العاده جذب هیأت رسیدگی بـه تخلفات کارکنان دولت می باشد.

ماده ۳۵ ـ مرکز حفاظت و اطلاعات قوه قضاییه در راستای وظایف ذاتی خود موظف است امور مربوط بـه صیانت کارکنان، حفاظت اسناد، اطلاعات، اماکن و سایر امور حفاظتی مربوط بـه شورا را انجام دهد.

ماده ۳۶ ـ معاون اول قوه قضاییه ضمن هماهنگی با روسای کل دادگستری استانها و رئیس مرکز تمهیدات لازم را بـه نحوی فراهم می نماید کـه در مهلت مقرر در ماده (۴) قانون، دادگاه صلح در هر یک از استانها تشکیل شود.

این آیین نامه توسط معاونت حقوقی و امور مجلس قوه قضاییه با همکاری وزارت دادگستری و مرکز تهیه و در (۳۶) ماده و (۹) تبصره در تاریخ 1403/03/16 بـه تصویب رئیس قوه قضاییه رسیده و از تاریخ ابلاغ لازم الاجراست.

رئیس قوه قضائیه ـ غلامحسین محسنی اژیه

بیشتر بخوانید: