دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد مصوب 1401/01/28
دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد مشتمل بر ۱۴ ماده و یک تبصره مصوب 1401/01/28 بانک مرکزی ایران
شناسنامه دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد:
شماره ابلاغ: 01/24792
تاریخ ابلاغ: 1401/02/04
مرجع تصویب: بانک مرکزی ایران
تاریخ تصویب: 1401/01/28
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد (مقررات پرداخت تسهیلات بانکی)
موضوعات بانکی در آراء وحدت رویه قضایی
تسهیلات بانکی در آراء دیوان عدالت اداری
متن دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد:
جهت اطلاع مدیران عامل محترم بانک های دولتی غیر دولتی شرکت دولتی پست بانک، موسسات اعتباری غیربانکی و بانک مشترک ایران ونزوئلا ارسال می شود:
همانگونه کـه پیشتر نیز به استحضار رسید از جمله برنامه های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در سال جاری، تسهیل دسترسی آحاد جامعه به خدمات پولی و بانکی و به تعبیر دیگر توسعه شمول مالی می باشد. بدین منظور، اقدامات مختلفی تاکنون انجام پذیرفته است از جمله با ابلاغ دستورالعمل حدود و چگونگی ارائه غیر حضوری خدمات پایه به ارباب رجوع در بانک ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی طی بخشنامه شماره ۰۰/۳۷۱۹۱۱ مورخ ١٤٠٠/١١/٢٤، شرایط لازم برای ارایه خدمات غیر حضوری توسط بانک ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی به اشخاص فراهم شد.
همچنین با هدف افزایش امنیت در تبادل اطلاعات بانکی و تسهیل امکان استفاده آحاد جامعه از «گواهی امضای الکترونیک»، بخشنامه ناظر بر گواهی امضاء الکترونیک نیز در اواخر سال گذشته ابلاغ گردید کـه به موجب آن بانک ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی مجاز گردیدند. علاوه بر پذیرش گواهی های امضای الکترونیک صادره توسط مراکز میانی تحت نظارت مرکز ریشه دولتی به دارندگان گواهی های موصوف، خدمات بانکی ارایه نمایند. علاوه بر این، با همکاری دستگاه های اجرایی ذی ربط، طرح سفته" الکترونیکی" در بانک های منتخب هم مورد بهره برداری قرار گرفت کـه از طریق آن تمامی مراحل خرید، صدور و ظهرنویسی سفته بدون مراجعه حضوری و به صورت برخط در سامانه مدیریت یکپارچه سفته و برات الکترونیک قابل انجام است.
در همین راستا و با هدف تمهید شرایط لازم برای تسهیل بهره مندی متقاضیان از تسهیلات خرد بانکی از رهگذر «استقرار نظام وثیقه گیری مبتنی بر اعتبار سنجی» ضوابطی در این بانک تهیه گردید کـه پس از طرح و بررسی در جلسه مورخ ۱٤۰۱/۱/۲۸ کمیسیون مقررات و نظارت مؤسسات اعتباری بانک مرکزی، مورد تأیید واقع شد. در ضوابط مذکور کـه نسخه ای از آن با عنوان «دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد»، به شرح پیوست ایفاد است، سقف مبلغ تسهیلات خرد معادل دو میلیارد ریال تعیین گردیده است. همچنین در دستورالعمل یاد شده ضمن احصای فهرستی از تضامین و وثایق قابل اخذ از متقاضیان دریافت تسهیلات خرد، مقرر شده اعطای تسهیلات خرد به متقاضیان دارای سابقه و امتیاز اعتباری بر اساس اعتبار سنجی، در قبال أخذ حداکثر دو مورد وثیقه انجام پذیرد.
با عنایت به مراتب مذکور، خواهشمند است دستور فرمایند مراتب با لحاظ مفاد بخشنامه شماره ٩٦/١٤٩١٥٣ مورخ ١٣٩٦/٥/١٦ به تمامی واحدهای ذی ربط آن بانک مؤسسه اعتباری غیربانکی ابلاغ شده و بر حسن اجرای آن نیز نظارت دقیق به عمل آید.
مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی اداره مطالعات و مقررات بانکی حمیدرضا غنی آبادی الهام چیت سازان
دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد مصوب 1401/01/28
در راستای تسهیل دسترسی اقشار مختلف جامعه به تسهیلات خرد قابل اعطا توسط شبکه بانکی کشور، «دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد» کـه از این پس به اختصار دستورالعمل نامیده می شود، به شرح زیر تدوین می گردد:
فصل اول: تعاریف
ماده ۱ ـ در این دستورالعمل، عناوین زیر به جای عبارات مربوط به کار می روند:
1 ـ 1 ـ بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
۲ ـ ۱ ـ مؤسسه اعتباری: بانک یا مؤسسه اعتباری غیربانکی کـه به موجب قانون یا با مجوز بانک مرکزی تأسیس شده و تحت نظارت آن بانک قرار دارد؛
۳ ـ ۱ ـ تسهیلات خرد: تسهیلات ریالی با مقاصد غیر تجاری و به منظور رفع نیازهای ضروری اشخاص کـه در چارچوب شرایط مقرر در این دستورالعمل به مشتری اعطاء می شود.
١ ـ ٤ ـ مشتری: شخص حقیقی متقاضی دریافت تسهیلات خرد از مؤسسه اعتباری؛
١ ـ ٥ ـ اعتبار سنجی: فرآیند تعیین امتیاز اعتباری اشخاص با استفاده از الگوهای کمی و کیفی؛
1 ـ ٦ ـ امتیاز: اعتباری شاخصی کمی کـه مبتنی بر روش شناسی مشخص و مورد تأیید کمیته ریسک مؤسسه اعتباری و مصوب هیات مدیره مؤسسه اعتباری محاسبه میشود و بیانگر احتمال عدم بازپرداخت به موقع (نکول) توسط اشخاص است.
۷ ـ ۱ ـ رتبه اعتباری داخلی: شاخص حاصل از سیستم رتبه بندی اعتباری داخلی مؤسسه اعتباری کـه بیانگر اهلیت اعتباری مشتری می باشد.
۸ ـ ۱ ـ سقف اعتبار: حداکثر اعتباری کـه مؤسسه اعتباری در قالب تسهیلات خرد به مشتری تخصیص می دهد.
فصل دوم: حدود و نحوه اعطای تسهیلات خرد
ماده ۲ ـ از تاریخ ابلاغ این دستورالعمل، مؤسسه اعتباری موظف است، تسهیلات خرد اعطایی را بر اساس شرایط، امتیاز اعتباری، رتبه اعتباری داخلی و سقف اعتبار مشتری در قالب قراردادهای فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، مرابحه، جعاله و قرض الحسنه به مشتری پرداخت نماید.
ماده ۳ ـ حداکثر مجموع اصل تسهیلات ریالی خرد قابل پرداخت به هر مشتری در سطح تمامی مؤسسات اعتباری مبلغ دو میلیارد ریال (۲،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال) می باشد.
ماده ۴ ـ ضوابط، شرایط و سایر جزئیات اجرایی مربوط به نحوه اعطای تسهیلات خرد از قبیل دوره و شیوه بازپرداخت اقساط یا تسویه تسهیلات، شیوه محاسبه سود، کارمزد، وجه التزام تأخیر تأدیه دین، حسب مورد تابع مقررات ابلاغی مربوط از جمله مفاد دستورالعمل های اجرایی عقود و الزامات مقرر در فرم های یکنواخت قراردادهای اعطای تسهیلات بانکی می باشد.
فصل سوم: اعتبار سنجی و تضامین
ماده ۵ ـ مؤسسه اعتباری موظف است قبل از اعطای تسهیلات، نسبت به استعلام سابقه چک برگشتی و بدهی غیرجاری مشتری اقدام نماید.
تبصره ـ اعطای تسهیلات خود به مشتری دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده یا بدهی غیرجاری تا زمان رفع سوء اثر از چک برگشتی و تعیین تکلیف بدهی غیرجاری مطابق ضوابط ابلاغی مربوط ممنوع است.
ماده ۶ ـ در اعطای تسهیلات خرد به مشتری دارای سابقه و امتیاز اعتباری، مؤسسه اعتباری می تواند با رعایت تکالیف قانونی و مقررات مرتبط و همچنین شرایط مندرج در این دستورالعمل، متناسب با امتیاز اعتباری مشتری، میزان تسهیلات خرد اعطایی و درجه نقد شوندگی وثایق و تضامین ارایه شده، حداکثر دو مورد از تضامین و وثایق به شرح مصادیق ذیل از تسهیلات گیرنده یا ضامن دریافت نماید.
6 ـ 1 ـ اوراق تجاری از قبیل چک یا سفته مشتری؛
٦ ـ ٢ ـ اوراق بدهی اعم از اوراق پذیرفته شده در بازار سرمایه و غیر آن؛
٦ ـ ٣ ـ سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس از جمله سهام عدالت؛
٦ ـ ٤ ـ واحدهای سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس؛
٦ ـ ٥ ـ چک یا سفته توسط ضامن؛
٦ ـ ٦ ـ اموال عینی با ارزش عرفی از قبیل خودرو، مسکوکات یا مصنوعات طلا؛
٦ ـ ٧ ـ حساب یارانه اشخاص؛
6 ـ 8 ـ گواهی کسر از حقوق توسط مشتری یا ضامن؛
٦ ـ ٩ ـ ضمانت یک نفر کاسب دارای پروانه کسب کـه در زمان اعطای تسهیلات دارای فعالیت اقتصادی دایر باشد؛
٦ ـ ١٠ ـ در مناطق روستایی ضمانت یک نفر ساکن روستا کـه اهلیت و صلاحیت وی توسط شورای اسلامی روستا مورد تأیید واقع گردد مهمور به مهر شورای اسلامی روستا؛
٦ ـ ١١ ـ سیم کارت دایمی ثبت شده تحت مالکیت مشتری؛
٦ ـ ١٢ ـ برای روستائیان، کشاورزان، دامداران سنتی و عشایر، پروانه چرای دام، پروانه چاه کشاورزی، سند مالکیت اراضی کشاورزی، ضمانت زنجیره ای؛
٦ ـ ١3 ـ ضمانت صادره توسط بنگاه محل اشتغال مشتری، متضمن تضمین دیون تسهیلات گیرنده؛
٦ ـ ١٤ ـ قرارداد لازم الاجراء
٦ ـ ١٥ ـ سایر تضامین متناسب با امتیاز اعتباری مشتری و تشخیص مؤسسه اعتباری.
ماده ۷ ـ در اعطای تسهیلات خرد به مشتری فاقد سابقه و امتیاز اعتباری، مؤسسه اعتباری می تواند متناسب با سطح درآمد مشتری و توان بازپرداخت اقساط توسط وی، یا اخذ حداکثر دو مورد از وثایق و تضامین مقرر در ماده (٦) برای بار نخست تا سقف یک میلیارد ریال در سطح تمامی مؤسسات اعتباری تسهیلات خرد اعطا نماید.
فصل چهارم: سایر الزامات
ماده ۸ ـ مؤسسه اعتباری موظف است نسبت به الکترونیکی کردن قراردادهای اعطای تسهیلات بانکی در چارچوب اعلام شده توسط بانک مرکزی اقدام نموده و نسخه ای از آن را در اختیار مشتری قرار دهد.
ماده ۹ ـ مفاد این دستورالعمل به منظور تسهیل و ایجاد وحدت رویه در فرآیند اعطای تسهیلات خرد تدوین شده است و موجد حق و تعهد برای مشتری و مؤسسه اعتباری نمی باشد و اعطای تسهیلات بر اساس شرایط، منابع و اولویت های مؤسسه اعتباری صورت می پذیرد.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد (مقررات پرداخت تسهیلات بانکی)
موضوعات بانکی در آراء وحدت رویه قضایی
تسهیلات بانکی در آراء دیوان عدالت اداری
ماده ۱۰ ـ دریافت وثیقه نقدی از مشتری در اعطای تسهیلات خرد، در قالب انواع سپرده ها ممنوع است.
ماده ۱۱ ـ استفاده از سایر قراردادهای تسهیلاتی به استثنای موارد مندرج در این دستورالعمل به منظور اعطای تسهیلات خرد ممنوع می باشد. مؤسسه اعتباری موظف است محدودیت های مقرر در این دستورالعمل را به نحو مقتضی در سامانه های کنترلی و نظارتی مربوط اعمال نماید.
ماده ۱۲ ـ تسهیلات قرض الحسنه ازدواج تابع احکام مقرر در قوانین و مقررات مربوط می باشد.
ماده ۱۳ ـ تسهیلات خرید و جعاله مسکن مشمول احکام و ضوابط خاص خود میباشد.
ماده ۱۴ ـ سایر الزامات ناظر بر اعطای تسهیلات خرد، به استثنای مواردی کـه صریحاً در این دستورالعمل ذکر شده است، تابع قوانین و مقررات مربوط میباشد.
«دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد» مشتمل بر ۱۴ ماده و یک تبصره در دومین جلسه مورخ ۱۴۰۱/۱/۲۸ کمیسیون مقررات و نظارت مؤسسات اعتباری بانک مرکزی به تصویب رسید و از تاریخ ابلاغ لازم الاجرا می باشد.