دستورالعمل تاسیس، فعالیت و نظارت بر صندوق های قرض الحسنه مصوب 1388/05/20

دستورالعمل تاسیس، فعالیت و نظارت بر صندوق های قرض الحسنه مشتمل بر ٤٠ ماده و ١٥ تبصره مصوب 1388/05/20 شورای پول و اعتبار

شناسنامه دستورالعمل تاسیس، فعالیت و نظارت بر صندوق های قرض الحسنه:

مرجع تصویب: شورای پول و اعتبار

تاریخ تصویب: 1388/05/20

بیشتر بخوانید:

مقررات نظارت بر موسسات اعتباری

مجموعه مقررات مرتبط با دستورالعمل تاسیس، فعالیت و نظارت بر صندوق های قرض الحسنه (مقررات تاسیس و فعالیت بانکها)

بانکداری در نظریات مشورتی

موضوعات بانکی در آراء وحدت رویه قضایی

موضوعات پولی و بانکی در آراء دیوان عدالت اداری

متن دستورالعمل تاسیس، فعالیت و نظارت بر صندوق های قرض الحسنه:

مقدمه

به منظور حمایت، تشویق و گسترش فرهنگ قرض الحسنه و نظارت بر حسن اجرای این امر خیر و رعایت اصول و مقررات در اعطای تسهیلات قرض الحسنه برای رفع نیازهای ضروری و اساسی جامعه و ارائه خدمات بـه نیازمندان و کمک های انسان دوستانه و تشویق سپرده گذاران و ترویج سنت عظیم اسلامی و قرآنی و براساس تبصره 3 ماده 1 قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی مصوب 1383/10/22 مجلس شورای اسلامی و با توجه بـه اینکه فعالیت صندوق های قرض الحسنه از مصادیق اشتغال بـه عملیات بانکی می باشد، دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر صندوق های قرض الحسنه بـه شرح ذیل تعیین می گردد.

ماده ١ ـ در این دستورالعمل عناوین ذیل بـه جای عبارات مربوطه بـه کار می رود:

دستورالعمل: دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر صندوق های قرض الحسنه.

بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

صندوق/صندوق ها: صندوق های قرض الحسنه

مجوز تاسیس: مجوز کتبی بانک مرکزی بـه منظور تاسیس صندوق کـه پس از طی مراحل پیش بینی شده در این دستورالعمل صادر می شود.

مجوز فعالیت: مجوز کتبی بانک مرکزی برای شروع و یا ادامه فعالیت صندوق های قرض الحسنه

موسس یا موسسین: موسس یا موسسین صندوق قرض الحسنه.

ماده ٢ ـ صندوق با الهام از تعالیم عالیه اسلام با هدف غیرانتفاعی کـه در اجرای بند الف ماده 2 آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیر تجاری مصوب 1337/05/05 جهت ارائه تسهیلات قرض الحسنه برای رفع نیازهای ضروری اشخاص حقیقی و همچنین اشخاص حقوقی کـه بـه امور خیریه می پردازند، تاسیس می گردد.

ماده ٣ ـ تاسیس صندوق و اشتغال بـه عملیات مربوط با رعایت قانون پولی و بانکی کشور، قانون عملیات بانکی بدون ربا، قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی، قانون مبارزه با پولشویی، مصوبات شورای پول و اعتبار، بخشنامه های صادره از بانک مرکزی، مفاد این دستورالعمل و سایر قوانین موضوعه مجاز است.

ماده ٤ ـ حداقل مبلغ آورده (سرمایه) موسس یا موسسین برای تاسیس صندوق 500/000/000 ریال تعیین می گردد کـه باید تماماً تعهد و قبل از صدور مجوز تاسیس، پرداخت شده باشد.

تبصره: حداقل مبلغ آورده (سرمایه) صندوق می تواند بـه پیشنهاد بانک مرکزی و تصویب شورای پول و اعتبار تغییر یابد.

ماده ٥ ـ متقاضیان تاسیس صندوق باید از حسن شهرت برخوردار بوده و فاقد سابقه محکومیت کیفری موثر باشند.

ماده ٦ ـ متقاضیان تاسیس صندوق می بایست بـه همراه تقاضای خود مدارک و اطلاعات ذیل را بـه بانک مرکزی ارائه نمایند:

ـ مبلغ سرمایه پیشنهادی و نحوه تامین آن

ـ اساسنامه پیشنهادی

ـ نام و مشخصات و سابقه فعالیت موسسین با ذکر میزان آورده هر کدام

ـ نام و مشخصات، میزان تحصیلات، سابقه فعالیت و سمت های قبلی هیئت مدیره و مدیر عامل پیشنهادی

ـ تعهدنامه هریک از اعضاء هیئت مدیره و مدیر عامل صندوق مبنی بر اینکه در هیچ زمانی محکومیت کیفری موثر از هیچ نوع نداشته است.

ـ التزام کتبی مبنی بر انجام عملیات طبق مقررات این دستورالعمل.

ماده ٧ ـ در صورتی کـه مؤسس یا موسسین اشخاص حقوقی باشند، مکلفند یک نسخه از اساسنامه و آخرین وضعیت ترازنامه و حساب عملکرد سود و زیان بـه ضمیمه اظهارنامه ای مشتمل بر اسامی اعضاء هیئت مدیره و سهامداران عمده و سایر اطلاعات ضروری را جهت بررسی بـه بانک مرکزی ارائه دهند.

ماده ٨ ـ اعضاء هیئت مدیره و مدیرعامل صندوق می بایست از شرایط ذیل برخوردار باشند:

١ ـ تابعیت ایران

٢ ـ دارا بودن حسن شهرت و امانت داری

٣ ـ عدم سوء پیشینه طبق مفاد بند الف ماده ٣٥ قانون پولی و بانکی کشور

٤ ـ دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی برای مدیرعامل

٥ ـ دارا بودن حداقل ٢ سال سابقه فعالیت مرتبط برای اکثریت اعضاء هیئت مدیره و مدیرعامل.

تبصره 1: احراز شرایط فوق و صلاحیت تخصصی افراد موضوع این ماده منوط بـه تشخیص و تایید قبلی بانک مرکزی است.

تبصره 2: انتخاب مجدد افراد موضوع این ماده موکول بـه تایید قبلی بانک مرکزی است.

ماده ٩ ـ هیچ یک از اعضاء موظف هیات مدیره و نیز مدیر عامل صندوق نمی توانند در بانک ها و موسسات اعتباری غیر بانکی و سایر نهادهای مشمول قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی سمت موظف داشته باشند.

ماده ١٠ ـ بانک مرکزی در صورت تایید اساسنامه پیشنهادی، احراز صلاحیت مدیرعامل و اعضاء هیات مدیره صندوق، تکمیل و تودیع کامل سرمایه و احراز سایر شرایط موضوع این دستورالعمل، ظرف مدت یک ماه نسبت بـه صدور مجوز تاسیس اقدام می نماید.

تبصره: مدت اعتبار مجوز تاسیس، حداکثر ٦ ماه پس از ابلاغ است مگر آنکه بـه دلایل خاص بانک مرکزی با تمدید آن موافقت نماید.

ماده ١١ ـ مجوز تاسیس صندوق صرفاً بـه منظور انجام امور ثبتی صادر می شود و شروع بـه فعالیت آن منوط بـه کسب مجوز فعالیت از بانک مرکزی است.

ماده ١٢ ـ بانک مرکزی در مواردی کـه تشخیص دهد متقاضیان تاسیس صندوق، ضوابط و مقررات را رعایت نکرده و تعهدات خود را انجام نداده اند یا قادر بـه انجام تعهدات خود یا تاسیس و راه اندازی صندوق نیستند یا اطلاعات کذب و نادرست ارائه نموده اند میتواند مجوز تاسیس را تعلیق یا لغو نماید.

ماده ١٣ ـ بانک مرکزی پس از دریافت اساسنامه ثبت شده، آگهی ثبت در روزنامه رسمی (یا رسید دریافت روزنامه) و سایر مدارک لازم و اعلام اسامی صاحبان امضای مجاز، ظرف مدت یک ماه نسبت بـه صدور مجوز فعالیت اقدام می نماید.

ماده ١٤ ـ مجوزهای تاسیس و فعالیت قابل انتقال بـه غیر نیست مگر با اخذ مجوز قبلی از بانک مرکزی.

ماده ١٥ ـ صندوق هایی کـه قبل از تصویب این دستورالعمل بـه ثبت رسیدهاند موظفند ظرف مدت زمانی کـه از سوی بانک مرکزی اعلام می شود، شرایط خود را با مقررات این دستورالعمل تطبیق دهند و نسبت بـه تحویل مدارک (اساسنامه اصلاحی ثبت شده، آخرین تغییرات صندوق مندرج در روزنامه رسمی، آخرین صورت های مالی و یادداشت های پیوست آن، آخرین وضعیت هیات مدیره و مدیرعامل صندوق با ذکر کامل مشخصات و مدارک تحصیلی و...) جهت اخذ مجوز فعالیت اقدام نمایند.

تبصره: بانک مرکزی در صورت لزوم میتواند گزارش حسابرس رسمی در مورد صورتهای مالی صندوق را مطالبه نماید.

ماده ١٦ ـ صندوق مجاز نیست قبل از اخذ مجوز فعالیت از هر عبارت و عنوانی کـه تداعی کننده نظارت بانک مرکزی باشد، استفاده نماید.

ماده ١٧ ـ ارکان صندوق عبارتند از: هیات امنا، هیات مدیره و مدیر عامل، بازرس یا بازرسان.

تبصره: شرایط و نحوه انتخاب ارکان بـه ترتیب مندرج در اساسنامه صندوق می باشد مگر در مواردی کـه ترتیبات مقرر در اساسنامه بـه تشخیص بانک مرکزی مغایر با ضوابط و مقررات ذیربط باشد.

ماده ١٨ ـ منابع مالی صندوق از محل های زیر قابل تامین می باشد:

الف ـ آورده: این منابع بـه صورت آورده نقدی و غیر نقدی است و تا قبل از انحلال و تصفیه کامل امور صندوق، اعم از بازپرداخت سپرده ها و ایفای تعهدات آن قابل مطالبه نمی باشد.

ب ـ هدایا و کمک های نقدی و غیر نقدی اشخاص حقیقی و حقوقی: این منابع جزو دارایی های صندوق محسوب می گردد و صندوق در قبال دریافت آنها هیچ گونه تعهدی بر استرداد یا اعطای امتیاز و امثال آن ندارد.

ج ـ موقوفات، وصایا، خیرات و مبرات و...: کـه توسط اشخاص خیر بـه منظور مصرف در چارچوب وظایف صندوق در اختیار آن قرار می گیرد.

د ـ وجوه اداره شده: این وجوه توسط اشخاص حقیقی و حقوقی برای اعطای قرض الحسنه بـه اشخاص معرفی شده توسط آنها براساس قرارداد در اختیار صندوق قرار می گیرد. بازپرداخت این وجوه منحصراً از محل اقساط وصولی آن می باشد.

هـ ـ وجوه دریافتی از اشخاص تحت عنوان سپرده قرض الحسنه پس انداز: وجوه مذکور عندالمطالبه می باشد.

و ـ سود و کارمزد دریافتی: سود حاصل از اجرای ماده ٢٨ این دستورالعمل بـه اضافه کارمزد مندرج در ماده ٢٤ و همچنین حق الزحمه دریافتی بابت وجوه اداره شده برای تامین هزینه های جاری صندوق مورد استفاده قرار می گیرد و در صورت وجود مازاد، مبلغ آن تحت عنوان کارمزد دریافتی بـه عنوان یکی از منابع صندوق استفاده می شود.

ز ـ سایر منابع بـه تایید بانک مرکزی.

ماده ١٩ ـ صندوق صرفا می تواند نسبت بـه گشایش حساب قرض الحسنه پس انداز اقدام نماید.

تبصره ١: افتتاح حساب قرض الحسنه ویژه (وجوه اداره شده) طبق شرایط و ضوابط حساب قرض الحسنه ویژه مصوب هفتصد و نهمین جلسه مورخ 1369/06/03 شورای پول و اعتبار بلامانع است. حساب قرض الحسنه ویژه حسب مصوبه مزبور بـه حسابی اطلاق می شود کـه صندوق تحت این عنوان افتتاح و وجوه تودیع شده توسط اشخاص حقیقی و حقوقی بـه این حساب را طبق نظر تودیع کننده وجوه و براساس شرایطی کـه بـه موجب قرارداد عاملیت منعقده فی مابین تودیع کننده و صندوق معین می شود بـه صورت قرض الحسنه بـه اشخاص حقیقی و موسسات خیریه و عام المنفعه اعطا می نماید.

تبصره ٢: افتتاح هر نوع حساب سپرده دیگر از جمله حساب سپرده قرض الحسنه جاری و حساب های مشابه (حساب هایی کـه وجه آنها توسط اشخاص ثالث قابل دریافت باشد) توسط صندوق ممنوع است.

تبصره ٣: افتتاح حساب قرض الحسنه سکه طلا توسط صندوق صرفاً با مجوز بانک مرکزی امکان پذیر است. در این حساب اعطای وام و بازپرداخت آن بـه صورت سکه طلا خواهد بود.

ماده ٢٠ ـ در صورتی کـه بر اثر زیان های وارده، آورده صندوق از حد سرمایه مقرر در ماده ٤ این دستورالعمل کمتر شود، صندوق مکلف است حداکثر طی مدت سه ماه نسبت بـه تکمیل آن اقدام نماید، در غیر اینصورت بانک مرکزی می تواند مجوز فعالیت را پس از اخطار کتبی لغو نماید.

ماده ٢١ ـ بـه سپرده های اشخاص نزد صندوق هیچ گونه سودی تعلق نمی گیرد.

ماده ٢٢ ـ صندوق صرفاً در قالب قرض الحسنه بـه انجام عملیات مبادرت می ورزد و منابع صندوق تنها بـه اعطای وام قرض الحسنه تخصیص داده می شود. این تسهیلات برای رفع نیازهای ضروری مانند ایجاد اشتغال، هزینه های ازدواج، تهیه جهیزیه، درمان بیماری، ساخت، تامین و تعمیرات مسکن، کمک هزینه های تحصیلی و سایر امور مشابه اعطاء خواهد شد.

ماده ٢٣ ـ حداکثر مبلغ وام قابل پرداخت بـه هر شخص نباید از 50.000.000  ریال و مهلت بازپرداخت آن نباید از حداکثر مدت ٣٦ ماه تجاوز کند.

تبصره ١: بانک مرکزی میتواند در مدت موضوع این ماده و با توجه بـه نرخ تورم در مبلغ آن تجدید نظر نماید.

تبصره ٢: تسهیلات قابل پرداخت از محل وجوه اداره شده مشروط بر تعهد واگذارنده وجوه مبنی بر پذیرش مخاطرات موجود از محدودیتهای این ماده مستثنی است.

ماده ٢٤ ـ حداکثر نرخ کارمزد وام های اعطاء شده از سوی صندوق 4 درصد خواهد بود.

ماده ٢٥ ـ ارائه هرگونه برنامه زمان بندی برای اعطای وام در قبال گذاردن سپرده برای مدت معین در چارچوب جداولی براساس نوبت و مبلغ و موارد مشابه توسط صندوق ممنوع است.

ماده ٢٦ ـ اعطای وام بـه اعضاء هیات امنا، هیات مدیره، مدیرعامل، قائم مقام و معاونین آنان و بازرسان و اقربای درجه اول (پدر، مادر، همسر و اولاد) ممنوع است.

ماده ٢٧ ـ مانده قرض الحسنه اعطائی هر صندوق در هر زمان نباید از کل مانده مبالغ بندهای «الف»، «ب»، «ج»، «د»، «و»، «ز» و ٨٠ درصد بند «ه» ماده 18 این دستورالعمل تجاوز نماید.

ماده ٢٨ – صندوق موظف است همواره حداقل ٥ درصد و حداکثر ١٠ درصد مانده سپرده موضوع بند «ه» ماده 18 این دستورالعمل را بـه صورت وجه نقد یا سایر ابزارهای بانکی با قابلیت نقد شوندگی نزد بانک ها (اوراق مشارکت با تضمین خرید از سوی بانک ها، اوراق مشارکت بانک مرکزی، اوراق مشارکت دولت یا ترکیبی از آنها و نهایتاً سپرده گذاری مدت دار نزد بانک ها و موسسات اعتبار ی مجاز) نگهداری نماید.

ماده ٢٩ – خرید اموال غیر منقول و تجهیزات در حد عرف برای اداره امور صندوق از محل منابع مالی آن بـه استثناء بندهای (د) و (ه) ماده 18 این دستورالعمل بلامانع است.

تبصره ١: سایر سرمایه گذاری ها در اموری از قبیل خرید اموال منقول و غیر منقول بـه قصد تجارت و غیره، خرید سهام شرکت، تاسیس شرکت یا موسسه و... بـه هر میزان و هر مبلغ ممنوع است.

تبصره ٢: سرمایه گذاری صندوق در سرمایه بانک های قرض الحسنه مستلزم اخذ مجوز قبلی از بانک مرکزی است.

ماده ٣٠ ـ سپرده قانونی صندوق های قرض الحسنه ١٠ درصد تعیین می شود و در هر زمان با پیشنهاد بانک مرکزی و تصویب شورای پول و اعتبار تغییر نرخ سپرده قانونی امکان پذیر می باشد.

ماده ٣١ ـ صندوق موظف است تمامی عملیات خود را بر اساس قانون تجارت، استانداردهای حسابداری مصوب سازمان حسابرسی و ضوابط مورد تایید بانک مرکزی اجرا و ثبت نماید.

ماده ٣٢ ـ صندوق موظف است حسب درخواست بانک مرکزی کلیه اطلاعات مورد نیاز و نیز صورت های مالی خود را همراه با یادداشت های منضم، بـه بانک مرکزی ارائه دهد.

ماده ٣٣ ـ بانک مرکزی در هر زمان کـه تشخیص دهد می تواند بازرسان خود را جهت رسیدگی بـه حساب های صندوق اعزام نماید. مدیران صندوق ملزم هستند تمامی اسناد، مدارک و دفاتر خود را جهت این گونه رسیدگی ها ارائه نمایند و امکان رسیدگی های لازم را برای بازرسان بانک مرکزی فراهم سازند. ماده ٣٤ ـ چنانچه در رسیدگی های بانک مرکزی موارد تخلف از ضوابط احراز گردد موارد بـه تشخیص بانک مرکزی جهت اصلاح رویه بـه صورت اخطار کتبی با قید مهلت بـه صندوق مربوط اعلام می شود.

تبصره – در صورتی کـه گزارش های بازرسان بانک مرکزی و بررسی های این بانک حکایت از اصرار بر ادامه تخلف صندوق ذیربط داشته باشد و یا تخلفات صندوق مورد نظر آشکارا مغایر با مقررات و موازین قانونی موجود باشد و یا دامنه شکایات از صندوق مربوط از حد متعارف بالاتر ارزیابی شود، در این صورت بانک مرکزی می تواند نسبت بـه ابطال مجوز فعالیت و یا تعلیق فعالیت صندوق مورد نظر اقدام نماید.

ماده ٣٥ ـ توقف فعالیت و یا انحلال صندوق پس از طی مراحل قانونی و تعیین تکلیف نحوه بازپرداخت سپرده های قرض الحسنه و وجوه اداره شده موضوع بندهای «ه» و «د» ماده 18 این دستورالعمل و اعلام قبلی و کتبی مراتب توسط صندوق بـه بانک مرکزی و کسب موافقت این بانک انجام می شود.

تبصره ـ بانک مرکزی تا زمان بازپرداخت آخرین مبلغ وجوه سپرده گذاران و وجوه اداره شده بـه همراه مراجع قضایی و سایر ارگان های ذیربط بر عملیات تصفیه صندوق در دوره انحلال نظارت می نماید.

ماده ٣٦ ـ پس از تصفیه امور صندوق منابع مالی مازاد و سایر اموال صندوق مطابق اساسنامه و سایر قوانین و مقررات ذیربط بـه مصرف خواهد رسید.

ماده ٣٧ ـ ایجاد شعبه توسط صندوق، موکول بـه تایید قبلی بانک مرکزی است؛ جابجایی دفتر مرکزی و شعب لازم است بـه اطلاع بانک مرکزی رسانده شود.

ماده ٣٨ ـ هرگونه تغییر در اساسنامه صندوق موکول بـه تایید قبلی بانک مرکزی است.

ماده ٣٩ ـ فعالیت های قرض الحسنه محدودی کـه در مساجد، حسینیه ها و در میان جمع های تعریف شده فامیل، دوستان و همکاران انجام می شود و فاقد قالب شخصیت حقوقی ثبت شده می باشد از شمول این دستورالعمل مستثنی می باشند.

ماده ٤٠ ـ صندوق در مواردی کـه در این دستورالعمل ذکر نشده است تابع قوانین و مقررات جاری از جمله قانون پولی و بانکی کشور، قانون عملیات بانکی بدون ربا، قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی، قانون تجارت، قانون مبارزه با پولشویی، مصوبات شورای پول و اعتبار، بخشنامه ها، دستورالعمل ها و مقررات بانک مرکزی و سایر قوانین موضوعه می باشد.

این دستورالعمل در ٤٠ ماده و ١٥ تبصره در تاریخ 1388/05/20 بـه تصویب شورای پول و اعتبار رسیده است.