دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران مصوب 1404/05/16

دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران مصوب 1404/05/16 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

شناسنامه دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران:

تاریخ روزنامه رسمی: 
شماره ابلاغ: 04/114308
تاریخ ابلاغ: 1404/05/16
مرجع تصویب: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
تاریخ تصویب: 1404/05/16

بیشتر بخوانید:

مقررات برنامه هفتم پیشرفت        

مقررات مرجع بانکداری    

موضوعات بانکی در آراء وحدت رویه قضایی     

موضوعات ارزی در آراء دیوان عدالت داری      

بانکداری در نظریات مشورتی  

متن دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران:

پیرو بخشنامه شماره 04/84180 مورخ 1404/04/16‌، موضوع ابلاغ اصلاحیه «دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران» و در راستای اجرای جزء (۲) بند (الف) ماده (۱۱) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت، که اشعار می دارد صادرکنندگان خرد موضوع این جزء با توجه به نوع و حجم کالا یا خدمت صادرشده می توانند ارز حاصل از صادرات خود را یا در مرکز مبادله ارز و طلای ایران عرضه نمایند یا پس از اعلام به بانک مرکزی برای واردات کالاهای مجاز که بانک مرکزی با تأمین ارز آن ها موافقت کرده است توسط خود یا دیگر واردکنندگان مورد استفاده قرار دهند و با اشاره به تکالیف قانونی مصرح در آیین نامه اجرایی مواد (۵) و (۶) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، به منظور تسهیل تجارت خارجی، تشویق صادرکنندگان و افزایش عرضه ارز برای تأمین حداکثری منابع ارزی مورد نیاز برای واردات کالا و خدمات به کشور، فرآیندهای اجرایی لازم جهت تسهیل در معاملات ارزی در سامانه معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران را با تغییراتی از جمله حذف بندهای (۱۲) الی (۱۵) ماده (۱) دستورالعمل ضمیمه بخشنامه صدرالذکر، مورد بازنگری و اصلاح مجدد قرار داده است.
با عنایت به اصلاحات انجام شده، ویرایش جدید "دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران" و "شرایط نامه حقوقی سامانه ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران"، "شرایط نامه معاملات موسسه اعتباری متقاضی خرید در سامانه ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران" و "شرایط نامه معاملات موسسه اعتباری متقاضی فروش در سامانه ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران" جهت اطلاع و اقدام ارسال می گردد.
ضمن الزام به رعایت سایر ضوابط و مقررات ارزی در اجرای این بخشنامه و تأکید بر اجرای دقیق مفاد بند (۲۳) شرایط نامه حقوقی سامانه ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران، مقتضی است مراتب را به کلیه شعب و واحدهای ارزی ذی ربط ابلاغ و بر حسن اجرای آن نیز نظارت نمایند.‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏
اداره تدوین مقررات ارزی

دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران»

در راستای اجرای جزء (۱۰) بند (ب) ماده (۴)، بند (الف) ماده (۴۴) قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و جزء (۲) بند (الف) ماده (۱۱) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت مصوب 1403/04/18 ، «دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران» به شرح زیر تصویب می گردد.

بخش اول ) تعاریف و کلیات

ماده ۱) اصطلاحات و واژگان به‏کار رفته در این دستورالعمل دارای معانی مشروح زیر است:
۱) بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران؛
۲) مرکز مبادله: شرکت مرکز مبادله ارز و طلای ایران (سهامی خاص)؛
۳) مؤسسه اعتباری: بانک و مؤسسه اعتباری غیربانکی که دارای اجازه نامه عملیات ارزی از بانک مرکزی یا دارای مجوز خاص از بانک مرکزی است؛
۴) متقاضی فروش: شامل دو گروه متقاضی فروش گروه اول و متقاضی فروش گروه دوم است؛
۵) متقاضی فروش گروه اول: بانک مرکزی و متقاضی فروش غیر از گروه دوم که به تشخیص بانک مرکزی و حسب این دستورالعمل واجد صلاحیت فروش ارز هستند؛
۶) متقاضی فروش گروه دوم: بانک مرکزی و صادرکنندگان خرد موضوع جزء (۲) بند (الف) ماده (۱۱) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت که توسط هیأت وزیران تعیین می شوند، سرمایه گذار خارجی و سایر صادرکنندگان و اشخاصی که به تشخیص بانک مرکزی واجد صلاحیت فروش ارز هستند؛
۷) متقاضی خرید: شامل دو گروه متقاضی خرید گروه اول و متقاضی خرید گروه دوم است؛
۸) متقاضی خرید گروه اول: بانک مرکزی، واردکننده و سایر اشخاصی که حسب مقررات ارزی بانک مرکزی و این دستورالعمل واجد صلاحیت خرید ارز بوده و دارای تخصیص معتبر از محل تأمین ارز مرکز مبادله ارز و طلا گروه اول هستند؛
۹) متقاضی خرید گروه دوم: بانک مرکزی و واردکنندگانی که با تأیید وزارت صنعت، معدن و تجارت واجد صلاحیت خرید ارز بوده و دارای تخصیص معتبر از محل تأمین ارز مرکز مبادله ارز و طلا گروه دوم هستند؛
۱۰) معامله غیرمستقیم: معامله ارزی فیمابین متقاضی خرید و فروش به شرح بخش دوم این دستورالعمل؛
۱۱) معامله مستقیم: معامله ارزی فیمابین متقاضی خرید و فروش گروه دوم به شرح بخش سوم این دستورالعمل؛
۱۲) اضافه ارزش: مبلغ ریالی که متقاضی خرید و فروش گروه دوم به منظور تحقق معامله حاضر به پرداخت و دریافت آن علاوه بر نرخ هر واحد ارز هستند.
۱۳) سامانه: سامانه ی معاملاتی ارز تجاری مرکز مبادله؛
۱۴) جلسه معاملاتی: بازه زمانی در روز است که سفارش گذاری و تطابق سفارش ها در آن انجام می شوند؛
۱۵) نماد معاملاتی: مشخصات ارز مورد معامله؛
۱۶) مجوز: درخواست خرید/فروش ثبت شده در سامانه توسط متقاضی خرید/ متقاضی فروش/ مؤسسه اعتباری.
۱۷) سفارش: سفارش خرید/فروش ثبت شده در هسته معاملات سامانه.
۱۸) زمان تحقق معامله: زمانی است که سفارش خرید با یک یا چند سفارش فروش منطبق و معامله منعقد می شود.
۱۹) پایاپای: فرآیندی است که در نتیجه آن، خالص عملیات خرید و فروش ارز هر مؤسسه اعتباری به صورت بدهکار یا بستانکار مشخص می شود.
۲۰) حساب واسط: حساب مرکز مبادله است که جهت تسویه ریالی مبلغ و کارمزد معاملات موضوع این دستورالعمل استفاده می شود.

ماده ۲) واردکنندگان دارای مجوز معتبر از محل تأمین "مرکز مبادله ارز و طلا گروه اول و گروه دوم" باید به عنوان متقاضی خرید از طریق مؤسسه اعتباری در بستر مرکز مبادله اقدام به تأمین ارز نمایند.

ماده ۳) صادرکنندگان، سرمایه گذاران خارجی، دارندگان ارزهای قابل عرضه تحت سرفصل های فروش ارز از محل مازاد پروانه صادراتی، پیش دریافت ارزی و سایر سرفصل های مورد تأیید بانک مرکزی در چارچوب مقررات ناظر بر برگشت ارز حاصل از صادرات و سایر مقررات مرتبط، می توانند به عنوان متقاضی فروش، از طریق مؤسسه اعتباری، ارز خود را در بستر مرکز مبادله به فروش رسانند.

ماده ۴) بانک مرکزی می تواند در سامانه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم (از طریق مؤسسه اعتباری) به عنوان متقاضی خرید یا متقاضی فروش اقدام به خرید و فروش ارز نماید.

ماده ۵) مؤسسه اعتباری به عنوان کارگزار متقاضی خرید و متقاضی فروش می‏تواند در سامانه اقدام به خرید و فروش ارز نماید.

بخش دوم ) معاملات غیرمستقیم

فصل اول ) وظایف و تعهدات

ماده ۶) مؤسسه اعتباری طبق ضوابط بانک مرکزی حداکثر به میزان «مانده ارز تحویل شده به خود» توسط متقاضی فروش، تحت نماد مندرج در سامانه، مجاز به سفارش گذاری برای فروش است.

ماده ۷) سقف سفارش گذاری برای خرید ارز تا سقف «مانده مجوز خرید صادر شده توسط بانک مرکزی به علاوه کارمزدهای ارزی نقل و انتقال و تبدیلات ارزی» مشروط به تأمین ریال ارزش معامله و کارمزدهای متعلقه در کیف پول ریالی مؤسسه اعتباری است. برای متقاضیان خرید گروه دوم علاوه بر تأمین ریال مذکور، تأمین ریال اضافه ارزش در کیف پول ریالی مؤسسه اعتباری لازم است.

ماده ۸) متقاضی خرید مکلف است پس از وصول حواله ارزی توسط ذی نفع نهایی، دریافت ارز را طی ۲۴ ساعت کاری ثبت و تأیید نماید.

ماده ۹) مؤسسه اعتباری با اخذ مجوز فروش ارز در سامانه موجود بودن ارز را ضمانت نموده و در صورت تطابق سفارش فروش، متعهد به کارسازی ارز موضوع معامله است. تمامی مسئولیت های ناشی از مغایرت، عدم موجودی ارز به میزان اعلامی و عدم کارسازی ارز برعهده مؤسسه اعتباری است.

ماده ۱۰) مؤسسه اعتباری متقاضی خرید مکلف است امکان انتقال ارز به حساب ذینفع نهایی را تا پیش از سفارش گذاری، بررسی و حصول اطمینان نماید. سفارش گذاری در سامانه به منزله تأیید و احراز شرایط کارسازی حواله ارزی موضوع معامله تلقی شده و مؤسسه اعتباری متقاضی خرید متعهد به کارسازی وجه به ذینفع نهایی است.

ماده ۱۱) مؤسسه اعتباری موظف است پس از کارسازی حواله ارزی موضوع معامله، پرداخت وجه را ظرف ۲۴ ساعت کاری ثبت و اعلام نماید.

فصل دوم ) فرآیند معامله

ماده ۱۲) معاملات با رعایت ضوابط این دستورالعمل، از طریق سامانه انجام و سفارش گذاری در هر نماد معاملاتی صرفاً در دامنه مجاز نوسان قیمت ارز و میزان اضافه ارزش انجام می‏شود.

ماده ۱۳) مؤسسه اعتباری مجاز است تا سقف مانده مجوز فروش در سامانه اقدام به سفارش گذاری برای فروش نماید. پس از سفارش گذاری، معادل ارز سفارش از مجوز تا پایان جلسه معاملاتی مسدود می‏شود.

ماده ۱۴) مؤسسه اعتباری موظف است پیش از سفارش گذاری برای خرید در سامانه، معادل ریالی ارزش معامله بر اساس قیمت سفارش هر نماد معاملاتی، کارمزدهای متعلقه و اضافه ارزش را در کیف پول ریالی خود تأمین نماید. پس از سفارش گذاری، وجه مذکور در کیف پول ریالی مؤسسه اعتباری تا پایان جلسه معاملاتی مسدود می‏شود.

ماده ۱۵) لغو سفارش صرفاً تا پیش از پایان مهلت سفارش گذاری امکان پذیر است.

ماده ۱۶) الگو و نحوه تطابق سفارش ها براساس شیوه نامه ای که به تصویب کمیسیون ارز می رسد، انجام می‏شود.

فصل سوم ) پایاپای و تسویه

ماده ۱۷) مرکز مبادله، اطلاعات معامله را پس از تطابق سفارش ها در اختیار مؤسسه اعتباری قرار می دهد.

ماده ۱۸) در صورت تطابق سفارش و تحقق معامله، وجه ریالی مسدود شده در کیف پول ریالی مؤسسه اعتباری پس از کسر کارمزدهای ریالی تعیین شده به حساب متقاضی فروش منتقل می شود.

ماده ۱۹) اتاق پایاپای نسبت به محاسبه و پایاپای سازی تعهدات ارزی متقابل مؤسسات اعتباری نسبت به یکدیگر اقدام می نماید و مراتب را جهت تسویه و کارسازی به مؤسسات اعتباری اعلام می کند. در این صورت کیف ارزی معاملات مؤسسه اعتباری در اتاق پایاپای به میزان وجه معامله، بدهکار یا بستانکار می شود.

ماده ۲۰) درصورت بدهکاری مؤسسه اعتباری بر اساس عملیات اتاق پایاپای، آن مؤسسه موظف است حداکثر ظرف مدت ده (۱۰) روز کاری پس از روز پایاپای، مبلغ ارز را بر اساس توافق طرفین به حساب اعلامی مؤسسه اعتباری متقاضی خرید کارسازی (منظور از کارسازی، صدور دستور پرداخت است.) نموده و ظرف مدت ۲۴ ساعت کاری در سامانه درج نماید. مؤسسه اعتباری متقاضی خرید نیز موظف است دریافت ارز را ظرف مدت ۲۴ ساعت کاری تأیید‏‏‏/رد نماید.
تبصره ـ مسئولیت کلیه تبعات ناشی از عدم اعتبار حساب مقصد معرفی شده برعهده مؤسسه اعتباری متقاضی خرید است.

ماده ۲۱) مؤسسه اعتباری متقاضی خرید موظف است حداکثر ظرف مدت ده (۱۰) روز کاری از زمان تحقق معامله نسبت به کارسازی مبلغ حواله به حساب معرفی شده توسط متقاضی خرید اقدام نماید و از زمان کارسازی تا ۲۴ ساعت کاری پس از آن در سامانه ثبت و اعلام نماید. درصورتی که مبلغ تأمین ارز ناشی از نتیجه پایاپای به عهده سایر مؤسسات اعتباری باشد، مدت کارسازی مزبور حداکثر بیست (۲۰) روز کاری از زمان تحقق معامله خواهد بود.

تبصره ـ مؤسسات اعتباری مکلفند ضمن تأیید و امضای توافق نامه با مرکز مبادله، هرگونه اختیار و اجازه لازم را در خصوص موضوع این ماده به مرکز مبادله اعطاء نمایند.

ماده ۲۲) سازوکار پایاپای براساس شیوه نامه ای که به تصویب کمیسیون ارز می رسد، انجام می‏شود.

بخش سوم ) معاملات مستقیم

فصل اول ) فرآیند انجام معامله

ماده ۲۳) متقاضی فروش گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی فروش گروه دوم نسبت به ثبت مجوز فروش ارز در سامانه اقدام می نماید.

ماده ۲۴) متقاضی خرید گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی خرید گروه دوم، اقدام به ثبت مجوز خرید ارز در سامانه می نماید.

ماده ۲۵) متقاضی خرید گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی خرید گروه دوم، موظف است پیش از سفارش گذاری برای خرید در سامانه، ارزش معامله مشتمل بر ارزش سفارش ارز در هر نماد معاملاتی، اضافه ارزش و کارمزد ریالی مربوطه را در کیف پول ریالی خود نزد مرکز مبادله تأمین نماید. پس از سفارش گذاری، وجه مذکور در کیف پول ریالی تا زمان تأیید دریافت ارز توسط متقاضی خرید گروه دوم مسدود می‏شود.

ماده ۲۶) متقاضی خرید گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی خرید گروه دوم، نسبت به سفارش گذاری، در سامانه اقدام می نماید. در زمان سفارش گذاری باید شماره مجوز متقاضی فروش گروه دوم را ثبت نماید.

ماده ۲۷) متقاضی فروش گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی فروش گروه دوم با مشاهده سفارش متقاضی خرید گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی خرید گروه دوم، با قبول شرایط درج شده توسط متقاضی خرید گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی خرید گروه دوم، نسبت به تأیید آن اقدام می نماید.

ماده ۲۸) متقاضی فروش گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی فروش گروه دوم با مشاهده اطلاعات سفارش ثبت شده از جمله مبلغ ارز، نرخ ارز و اضافه ارزش، نسبت به تأیید سفارش اقدام می نماید. در پایان نشست معاملاتی، معامله تحقق می یابد.

فصل دوم ) تسویه

ماده ۲۹) بعد از تحقق معامله، متقاضی فروش گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی فروش گروه دوم باید نسبت به کارسازی وجه در بازه زمانی مورد توافق و ثبت آن در سامانه اقدام نماید.

ماده ۳۰) با تأیید دریافت ارز توسط متقاضی خرید گروه دوم / مؤسسه اعتباری متقاضی خرید گروه دوم، ریال معامله از حساب مرکز مبادله به حساب اعلامی توسط متقاضی فروش گروه دوم واریز و تعهد صادرکننده رفع خواهد شد و پس از طی فرآیند های تعریف شده در سامانه های ارزی، مجوز ترخیص کالا برای متقاضی خرید گروه دوم (کد ساتا در سامانه سمتاک) صادر خواهد شد.

ماده ۳۱) در هر مرحله از معامله قبل از تأیید نهایی دریافت ارز توسط متقاضی خرید گروه دوم، امکان انصراف از معامله و لغو آن با توافق طرفین معامله امکان پذیر خواهد بود.

ماده ۳۲) تاریخ معامله در سامانه به عنوان تاریخ تأمین ارز و تاریخ تأیید دریافت ارز توسط متقاضی خرید گروه دوم به عنوان تاریخ صدور حواله تلقی می شود.

ماده ۳۳) مسئولیت و ریسک های مترتب بر انجام معاملات مستقیم کاملاً متوجه متقاضی خرید گروه دوم و متقاضی فروش گروه دوم است.

بخش چهارم ) کارمزدها

ماده ۳۴) حداکثر میزان کارمزدهای نقل و انتقالات و تبدیلات ارزی و کارمزدهای ریالی ارائه خدمات عاملیت و کارگزاری مؤسسات اعتباری در معاملات مستقیم و غیرمستقیم توسط بانک مرکزی اعلام می شود.

ماده ۳۵) در معاملات غیرمستقیم کارمزدهای ناشی از نقل و انتقال و تبدیلات ارزی به عهده متقاضی خرید است که به صورت ارزی محاسبه، به سفارش اضافه و به صورت ارزی تسویه می شود.

ماده ۳۶) کارمزد مرکز مبادله بابت هر معامله اعم از مستقیم و غیرمستقیم توسط هیأت عامل بانک مرکزی تعیین و ابلاغ می شود.
تبصره) معاملات بانک مرکزی مشمول کارمزدهای موضوع این ماده نیست.

بخش پنجم ) مقام ناظر بازار

ماده ۳۷) مقام ناظر بر عملیات مرکز مبادله، «اداره پایش بازار ارز» بانک مرکزی است. تفکیک وظایف کمیته مدیریت بازار ارز، ناظر و مجری (مرکز مبادله)، مشتمل بر تعیین دامنه نوسان روزانه قیمت، انتشار نرخ ارز، نحوه محاسبه قیمت پایانی، بازه زمانی و تعداد جلسه معاملاتی، ایجاد/لغو محدودیت خرید و فروش مؤسسات اعتباری و بازرگانان در سامانه، جلوگیری از تطبیق سفارش ها حسب شرایط بازار و ضرورت، تعیین سقف مجاز خرید و فروش در سامانه، دستور توقف انجام معامله در یک یا چند نماد معاملاتی و یا تمامی معاملات و سایر موارد، به موجب شیوه نامه ای است که به تصویب کمیسیون ارز بانک مرکزی می رسد.

ماده ۳۸) مرکز مبادله می تواند در صورت وقوع بروز اختلالات فنی و سامانه ای با هماهنگی با مقام ناظر، انجام معامله در یک یا چند نماد معاملاتی و یا تمامی معاملات را به مدت محدود یا نامحدود، متوقف نماید.

ماده ۳۹) هرگونه تغییر در جلسه معاملاتی، توسط مرکز مبادله اطلاع‏رسانی می شود.

ماده ۴۰) مرکز مبادله می تواند در صورت وقوع اشتباه یا خطای معاملاتی ناشی از اشکال فنی سامانه، سفارش های ثبت شده در سامانه را حذف یا از تطابق آن‏ها با یکدیگر جلوگیری نماید.

ماده ۴۱) بانک مرکزی با تعیین ضوابط ناظر بر بدهی مؤسسات اعتباری در پایاپای، می‏تواند سفارش گذاری توسط مؤسسه اعتباری در سامانه را محدود و یا مسدود نماید.

بخش ششم ) سایر موارد

ماده ۴۲) متقاضی خرید و متقاضی فروش / مؤسسه اعتباری مکلف است قبل از انجام معامله، تمام تعهدنامه ها و قراردادهای مربوط به معاملات را تأیید و امضا نماید.

ماده ۴۳) مرکز مبادله و اشخاص مشمول این دستورالعمل (مؤسسه اعتباری، متقاضی خرید و متقاضی فروش) متعهد و ملتزم به رعایت کلیه قوانین و مقررات جاری کشور و ضوابط ابلاغی بانک مرکزی هستند.

دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران مشتمل بر (۴۳) ماده و (۴) تبصره وفق رأی شماره ۱۶/۱۶ مورخ 1404/05/07‌کمیسیون ارز بانک مرکزی به تصویب رسید.