قانون اوقاف مصوب 1354/04/22
قانون اوقاف مشتمل بر بیست و سه ماده و نوزده تبصره مصوب 1354/04/22 مجلس شورای ملی
شناسنامه قانون اوقاف:
شماره روزنامه رسمی: 8915
تاریخ روزنامه رسمی: 1354/05/21
شماره ابلاغ: 11184
تاریخ ابلاغ: 1354/05/05
مرجع تصویب: مجلس شورای ملی
تاریخ تصویب: 1354/04/22
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با قانون اوقاف
اراضی، املاک و مسکن در آرای وحدت رویه قضایی
املاک اوقافی در آرای دیوان عدالت اداری
موضوعات اراضی و املاک و مسکن در نظریات مشورتی
متن قانون اوقاف:
ماده 1 ـ از تاریخ تصویب این قانون امور ذیل بـه عهده سازمان اوقاف واگذار می شود:
1ـ اداره امور موقوفات عامه کـه متولی ندارد یا مجهول التولیه است.
2 ـ نظارت کامل بر کلیه اعمال مربوط بـه تولیت و نظارت متولیان و نظارت موقوفات عامه.
3 ـ نظارت بر کلیه اماکن مذهبی اسلامی.
4 ـ اداره امور اماکن مذهبی اسلامی کـه ترتیب خاصی برای اداره آنها داده نشده است.
5ـ اداره امور حج.
6 ـ اداره امور زیارت اماکن متبرکه در خارج از کشور.
تبصره 1 ـ در موقوفات عامه کـه متولی ندارد و یا مجهول التولیه است وظایف و اختیارات مربوط بـه تولیت با سازمان اوقاف است.
تبصره 2 ـ موقوفاتی کـه تولیت آنها با سلطان عصر است از شمول مقررات این قانون مستثنی است.
تبصره 3 ـ موارد مصرف وجوهی کـه طبق مقررات مربوط برای خدمات رفاهی از زائران دریافت می شود توسط شورای عالی حج و زیارت تعیین خواهد شد.
ماده 2 ـ منسوخ 1399/08/05 (قانون فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه سلامت) ـ شورای عالی حج و زیارت مرکب از معاون نخست وزیر و سرپرست سازمان اوقاف، معاونان وزارتخانه های امور اقتصادی و دارائی، امور خارجه، بهداری، دادگستری، کشور و نیز معاونان بانک مرکزی ایران، جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران، سازمان اطلاعات و امنیت کشور، شهربانی کشور، شرکت هواپیمایی ملی ایران و دو نفر از مجتهدین و یک نفر از معتمدان بـه تشخیص معاون نخست وزیر و سرپرست سازمان اوقاف و یک نفر از بازرگانان بـه معرفی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در سازمان اوقاف تشکیل می شود.
تبصره ـ ریاست شورای عالی حج و زیارت با معاون نخست وزیر و سرپرست سازمان اوقاف است و آیین نامه طرز تشکیل و وظایف آن بـه تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده 3 ـ موقوفه عام دارای شخصیت حقوقی است و متولی یا سازمان اوقاف حسب مورد نماینده آن می باشد.
ماده 4 ـ متولی موقوفه کسی است کـه بـه موجب مقررات قانونی مدنی واجد این سمت باشد تولیت متولی باید بـه وسیله شعبه تحقیق اوقاف گواهی شود.
اشخاص ذی نفع پس از ابلاغ تصمیم شعبه تحقیق در صورتی کـه معترض باشند می توانند ظرف ده روز اعتراض نامه خود را بـه هیات تجدید نظر اوقاف تسلیم کنند پس از انقضای مدت گواهی شعبه تحقیق اوقاف و تصمیم هیات تجدید نظر از ناحیه اشخاص ذی نفع قابل شکایت در دادگاه شهرستان است و حکم دادگاه در این موارد قابل پژوهش و فرجام می باشد. همین حکم در مورد ثلث ـ نذر و حبس نیز جاری است.
تبصره 1 ـ موقوفاتی کـه متولی آنها فوت می شود تا تشخیص متولی بعدی و موقوفاتی کـه متولی آنها بـه حکم تحقیق اوقاف ممنوع المداخله می شود تا رفع ممنوعیت با ضم امین در حکم موقوفات بدون متولی است.
تبصره 2 ـ هر گاه شخص یا اشخاصی کـه در وقف نامه بـه عنوان متولی معین شده اند وجود نداشته باشند و یا اوصاف مقرر در وقف نامه منطبق با شخص یا اشخاص معینی نگردد موقوفه در حکم موقوفه مجهول التولیه است.
تبصره 3 ـ در موقوفاتی کـه شرط مباشرت نشده باشد هر گاه متولی برای تصدی تمام یا قسمتی از امور مربوط بـه موقوفه وکیلی انتخاب کند، وکیل مذکور باید توانایی انجام مورد وکالت را داشته باشد، در صورتی کـه وکیلی کـه از طرف متولی برای انجام تمام یا قسمتی از امور مربوط بـه موقوفه انتخاب شده بـه تشخیص سازمان اوقاف قادر بـه انجام امور موقوفه نباشد مراتب کتباً بـه طریق اطمینان بخشی بـه متولی ابلاغ خواهد شد هر گاه ظرف دو ماه برای متولیان مقیم ایران و چهار ماه برای متولیان مقیم خارج کشور متولی اقدام بـه تغییر وکیل ننماید، وکیل مزبور با ابلاغ سازمان اوقاف منعزل می شود این حکم شامل وکلایی کـه قبلاً نیز انتخاب شده اند خواهد شد.
ماده 5 ـ سازمان اوقاف می تواند برای اماکن مذهبی اسلامی از قبیل مساجد و بقاع متبرکه و امامزاده ها و معابد و امثال آن همچنین موقوفات عامه ای کـه متولی ندارد با تصویب شورای عالی اوقاف شخص یا هیاتی از اشخاص متدین و معروف بـه امانت را بـه عنوان امین یا هیات امناء تعیین کند.
تبصره 1 ـ نحوه انتخاب و برکناری و شرایط و حدود اختیارات و وظایف امین یا هیات امناء و میزان حق الزحمه آنان همچنین نظامات راجع بـه حفظ و نگهداری اماکن مذکور در این ماده و اموال آنها بـه موجب آیین نامه هایی خواهد بود کـه بر اساس مقررات و سنن و خصوصیات اماکن مذکور مربوط ب تصویب شورای عالی اوقاف می رسد.
تبصره 2 ـ منسوخ 1399/08/05 (قانون فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه سلامت) ـ وجوه و حاصل فروش اموال منقول زائد بر احتیاجی کـه بـه این قبیل اماکن اهداء می شود با جلب نظر سازمان اوقاف بوسیله هیات امناء بـه ترتیب صرف عمران و آبادی آنها و تدارک وسایل رفاه و بهداشت زوار اماکن و ساکنان آن ناحیه خواهد رسید.
ماده 6 ـ صرف درآمد موقوفات بـه منظور بقاء عین آنها بر سایر مصارف مقدم است متولی موظف است موجبات آبادانی رقبات موقوفه را با ارشاد و راهنمایی های سازمان اوقاف در جهت بهره برداری صحیح از آنها بـه منظور اجرای نیات واقف فراهم آورد.
ماده 7 ـ هر گاه متولی یا ناظر نسبت بـه عین یا منافع موقوفه تعدی و تفریط نماید و یا در انجام وظایف مقرر در وقف نامه و قانون اوقاف و آیین نامه های مربوط مسامحه و اهمال ورزد بـه موجب تصمیم شعبه تحقیق اوقاف از دخالت در امور موقوفه ممنوع می شود. ممنوعیت از دخالت در امور موقوفه در صورتی کـه بـه سبب خیانت باشد با ضم امین بر طبق مقررات قانون مدنی و رد مال مورد خیانت مرتفع می شود و در سایر موارد ممنوعیت در صورتی رفع می شود کـه متولی یا ناظر ممنوع عملاً بـه مقررات قانونی تمکین و خسارات ناشی از علت ممنوعیت را جبران نماید.
تبصره 1 ـ در مواردی کـه مطابق قانون مدنی ضم امین می شود دادگاه ها می توانند سازمان اوقاف را هم بـه عنوان امین تعیین نمایند.
تبصره 2 ـ کلیه مباشران موقوفات و اماکن مذهبی اعم از متولی و متصدی و ناظر و امناء و غیره در حکم امین می باشند و در صورت تعدی و تفریط ملزم بـه جبران خسارات خواهند بود و هر گاه عمل آنها مشمول عناوین کیفری باشد بـه مجازات مقرر نیز محکوم خواهند شد.
ماده 8 ـ درآمد موقوفات مجهول المصرف و اموالی کـه بـه صیغه مبرات مطلقه وقف شده همچنین عشر نذور بقاع متبرکه اسلامی کـه مبلغ نذور هر کدام در سال بیش از یک میلیون ریال باشد اختصاص بـه تحقیق و تبلیغ و نشر کتب در زمینه معارف اسلامی دارد و طبق آیین نامه ای کـه شورای عالی اوقاف تصویب خواهد کرد بـه مصرف می رسد.
تبصره ـ درآمد موقوفات متعذرالمصرف و موقوفاتی کـه عواید آنها بـه علت قلت برای اجرای نظر واقف کافی نیست همچنین آن قسمت از درآمد موقوفاتی کـه بـه علت کثرت عواید زائد بر مصارف متعارف باشد با تشخیص تحقیق اوقاف بـه نزدیکترین غرض واقف در محل بـه مصرف می رسد. مقصود از متعذرالمصرف آنست کـه بـه علت فراهم نبودن وسایل و یا انتفاء موضوع و یا عدم احتیاج بـه مصرف صرف درآمد موقوفه در مصارف مقرر مقدور نباشد.
ماده 9 ـ سازمان اوقاف در مورد کلیه موقوفات عامه و اماکن مذهبی اسلامی در صورت عدم اقدام متولی حق تقاضای ثبت و اعتراض و اقامه دعوی دارد و اگر متولی طرف دعوی واقع شده باشد می تواند بـه عنوان ثالث وارد دعوی شود و در صورت محکوم شدن متولی بر حکم اعتراض کند.
در کلیه موارد مذکور سازمان اوقاف از پرداخت مخارج دادرسی و هزینه های ثبتی و اجرایی معاف می باشد.
ماده 10 ـ ثبت معاملات راجع بـه عین یا منافع موقوفه و حبس و ثلث و نذری کـه منافع آنها بطور دائم و یا در مدتی کـه کمتر از ده سال نباشد و برای مصارف عامه تخصیص داده شده باشد در دفاتر اسناد رسمی موکول بـه موافقت سازمان اوقاف است.
دفاتر اسناد رسمی مکلفند رونوشت اسناد راجع بـه وقف و حبس و ثلث و نذر را ظرف ده روز پس از ثبت بـه اداره اوقاف مربوط ارسال دارند.
تبصره ـ ادارات ثبت مکلفند رونوشت مصدق اسناد مالکیت وقف و ثلث و حبس و نذر را پس از صدور بـه اداره اوقاف محل تحویل نمایند و متولیان نیز موظفند ظرف دو ماه از تاریخ اجرای این قانون رونوشت مصدق اسناد مالکیت و وقف نامه های موجود نزد خود را برای حفظ و نگهداری بـه اداره اوقاف مربوط تسلیم دارند.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با قانون اوقاف
اراضی، املاک و مسکن در آرای وحدت رویه قضایی
املاک اوقافی در آرای دیوان عدالت اداری
موضوعات اراضی و املاک و مسکن در نظریات مشورتی
ماده 11 ـ حق التولیه متولی و یا سازمان اوقاف در قبال اعمال تولیت نسبت بـه موقوفات عامه همچنین حق النظاره ناظر بـه میزان مقرر در وقف نامه خواهد بود و در صورتی کـه وقف نامه موجود نباشد و یا میزان حق التولیه و حق النظاره در آن تعیین نشده باشد حق التولیه ده درصد و حق النظاره پنج درصد از عایدات خالص خواهد بود و سازمان اوقاف برای نظارت در موقوفات عامه ای کـه متولی دارد صدی پنج از عایدات خالص آنها را بـه عنوان حق النظاره دریافت خواهد داشت.
تبصره 1 ـ سازمان اوقاف از موقوفات مساجد و بیمارستان ها و مدارس حق التولیه و حق النظاره دریافت نمیکند همچنین نظارت آن بر درآمد و هزینه موسسات خیریه و آبهای وقف بر شهرها مجانی خواهد بود.
تبصره 2 ـ در موردی کـه واقف خود متولی است سازمان اوقاف جز بـه درخواست او نسبت بـه درآمد و هزینه موقوفه نظارت ندارد و حق النظاره دریافت نمی کند.
تبصره 3 ـ بـه متولی ممنوع المداخله در زمان ممنوعیت حق التولیه تعلق نخواهد گرفت در صورت ضم امین نصف حق التولیه متعلق بـه امین خواهد شد.
ماده 12 ـ سازمان اوقاف عوایدی را کـه از محل حق التولیه و حق النظاره دریافت میدارد طبق بودجه ای کـه هر سال تنظیم و تصویب خواهد کرد بـه مصرف عمران و تعمیر اماکن مذهبی اسلامی و احداث ساختمان های عام المنفعه و نشر و تبلیغ معارف اسلامی و هزینه های مربوط بـه حفظ منافع موقوفات و اماکن مذهبی اسلامی میرساند.
ماده 13 ـ تحقیق در جمع و خرج عواید راجع بـه وقف و ثلث و حبس و نذر بـه وصف مذکور در قسمت اول ماده 10 این قانون و صدور مفاصا حساب و تطبیق مصارف با مفاد وقف نامه و تشخیص متولی و ناظر و موقوف علیهم و حل اختلافات بین آنان همچنین رسیدگی و اظهار نظر و اخذ تصمیم در مورد ممنوعیت متولی از دخالت در امور مربوط و لغو آن با شعب تحقیق اوقاف است.
ماده 14 ـ هیات تحقیق اوقاف مرکب از دو قسمت حقوقی و حسابرسی است و شعب آن بر حسب ضرورت در مراکز استان ها و شهرستان ها تاسیس می گردد.
تبصره ـ تجدید نظر از تصمیمات شعب تحقیق در هیات تجدید نظری کـه در مرکز تشکیل می شود بـه عمل می آید.
اداره اوقاف و اشخاص ذینفع در صورتی کـه اعتراض داشته باشند می توانند ظرف ده روز پس از ابلاغ تصمیم شعبه تحقیق اعتراض نامه خود را بـه هیات تجدید نظر تحقیق اوقاف تسلیم کنند.
ماده 15 ـ تصمیمات مرحله بدوی قسمت حقوقی تحقیق اوقاف تا زمانی کـه تصمیم از هیات تجدید نظر تحقیق اوقاف و یا حکم قطعی یا دستور موقت از مراجع قضایی بر فسخ یا جلوگیری از اجراء آنها صادر نشده باشد قابل اجرا است.
ماده 16 ـ تصمیمات شعب تحقیق اوقاف بر اساس قوانین و مقررات اجرایی بـه وسیله ماموران اجرای اوقاف یا قوای انتظامی بـه مرحله اجرا گذارده می شود.
ماده 17 ـ اشخاص ذی نفع می توانند نسبت بـه تصمیمات تجدید نظر تحقیق اوقاف و تصمیمات بدوی کـه مدت تجدید نظر آن منقضی شده باشد بـه دادگاه های عمومی مراجعه نمایند.
ماده 18 ـ تبدیل با حسن موقوفه با رعایت مقررات قانون مدنی و تصویب شورای عالی اوقاف بـه عمل میآید.
تبصره ـ خرید سهام موسسات تولیدی بـه تشخیص شورای عالی اوقاف و با رعایت مقررات قانون مدنی در مقام تبدیل بـه احسن مجاز است و انتقال این سهام جز در موارد تبدیل بـه احسن جایز نیست.
ماده 19 ـ سهم شرکت های تولیدی و اموالی کـه مورد حبس و یا وصیت برای امور خیریه یا نذر با وصف مذکور در قسمت اول ماده 10 قرار گرفته باشد مشمول مواد این قانون خواهد بود.
تبصره ـ سهام موضوع این ماده و ماده 18 باید در اختیار سازمان اوقاف قرار گیرد تا بـه نحو اطمینان بخشی نگهداری کند.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات مرتبط با قانون اوقاف
اراضی، املاک و مسکن در آرای وحدت رویه قضایی
املاک اوقافی در آرای دیوان عدالت اداری
موضوعات اراضی و املاک و مسکن در نظریات مشورتی
ماده 20 ـ تبدیل بـه احسن موقوفات خاص همچنین اجاره زائد بر دهسال موقوفات مذکور با موافقت و تصویب شورای عالی اوقاف ممکن است و سازمان اوقاف در سایر موارد در این موقوفات مداخله ای ندارد ولی در صورتی کـه تقاضای ثبت موقوفه بـه عنوان مالکیت شده باشد سازمان اوقاف مکلف است نسبت بـه آن اعتراض و اقامه دعوی نماید.
ماده 21 ـ منسوخ 1399/08/05 (قانون فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه سلامت) ـ اراضی کـه برای احداث مراکز آموزشی یا درمانی وقف یا نذر یا حبس می شود در صورتی کـه متولی در مدت متناسب با تشخیص شورای عالی اوقاف اقدام موثری برای احداث مراکز مذکور نکند سازمان اوقاف می تواند با تصویب شورای عالی اوقاف اراضی مذکور را حسب مورد در اختیار وزارت آموزش و پرورش ـ وزارت بهداری ـ جمعیت شیر و خورشید سرخ محل یا سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی بگذارد تا مراکز مورد نظر را احداث و تصدی کند.
ماده 22 ـ آیین نامه طرز تحقیق و رسیدگی در شعب تحقیق اوقاف همچنین طرز تشکیل هیات های تجدید نظر و سایر آیین نامه های اجرای این قانون جز در مواردی کـه نحوه تصویب آنها ذکر شده است با پیشنهاد سازمان اوقاف بـه تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده 23 ـ مواد 6 و 7 قانون معارف و اوقاف مصوب شعبان 1328 قمری و قانون اوقاف مصوب دی ماه 1313 شمسی و قوانین و مقرراتی کـه با این قانون مغایرت دارد از تاریخ تصویب این قانون لغو می گردد.
قانون فوق مشتمل بر بیست و سه ماده و نوزده تبصره پس از تصویب مجلس سنا در جلسه روز دوشنبه 1354/04/16، در جلسه روز یک شنبه بیست و دوم تیر ماه یک هزار و سیصد و پنجاه و چهار شمسی بـه تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی ـ عبدالله ریاضی