آیین نامه قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه مصوب 1363/09/07
آیین نامه قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه به استناد تبصره 5 قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه 1363، مصوب 1363/09/07
شناسنامه آیین نامه قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه:
شماره روزنامه رسمی: 11601
تاریخ روزنامه رسمی: 1363/10/03
شماره ابلاغ: 61622
تاریخ ابلاغ: 1363/09/23
مرجع تصویب: هیات وزیران
تاریخ تصویب: 1363/09/07
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات ثبت اسناد و املاک
مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه
اراضی، املاک و مسکن در آرای وحدت رویه قضایی
املاک اوقافی در آرای دیوان عدالت اداری
موضوعات اراضی و املاک و مسکن در نظریات مشورتی
مقررات مرجع:
تبصره 5 قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه ـ اصلاح 1380/12/19 ـ اراضی و املاکی کـه در تصرف و مالکیت کشاورزان و مالکین محلی بوده و در اثر اجرای سیاست های غلط و یا زورمندانه سلاطین بدون مجوز شرعی از مالکیت آنان خارج شده ولی اراضی کماکان در تصرف مالکین مذکور می باشد و سپس من غیرحق در مالکیت موقوفات و آستان قدس رضوی درآمده و توسط مالکین هیچگونه سند وقفیت اعم از عادی و رسمی تنظیم نشده و یا هر دلیل معتبر شرعی و قانونی وجود نداشته باشد و همچنین املاکی کـه در تصرف اشخاص بوده و سند رسمی دارند ولی ادعای وقفیت نسبت به آنها شده است در صورتی کـه دلایل معتبری دال بر صحت وقف وجود نداشته باشد از شمول حکم ماده واحده خارج و هرگونه تصمیم و اقدامی کـه در مورد اراضی فوق الذکر انجام شده از درجه اعتبار ساقط و کان لم یکن می گردد و در صورت بروز اختلاف، در هر دو مورد دادگاه صالح رسیدگی خواهد نمود.
متن آیین نامه قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه:
هیات وزیران در جلسه مورخ 1363/09/07 بنا به پیشنهاد شماره 230/2255 مورخ 1363/07/16 سازمان اوقاف و به استناد تبصره 5 قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه مصوب 1363/01/28 مجلس شورای اسلامی آئیننامه قانون مزبور را در 16 ماده و 11 تبصره به شرح زیر تصویب نمودند.
فصل اول
ماده 1 ـ تعاریف و اصطلاحات مربوط به این آئین نامه
1 ـ مصلحت وقف ـ عبارتست از تامین نظر واقف، تامین منافع موقوفه و موقوف علیهم وکلا رعایت غبطه وقف.
2 ـ متصرف ـ از نظر مقررات این آئیننامه به اختلاف مورد عبارت خواهد بود از زارعین صاحب نسق یا قائم مقام آنان، مالکین اعیان و یا اشخاصی کـه به نحوی از انحاء عرصه و یا عرصه و اعیان موقوفه تبدیل و یا فروخته شده را در ید و تحت اختیار دارند.
3 ـ حقوق مکتسبه متصرف ـ عبارتست از هر نوع حقی کـه به نحوی از انحاء برای متصرف تحت شرایط قانونی معینی حاصل شده باشد از قبیل مالکیت اعیان، تحجیر، حقوق کسب و پیشه حق نسق زارعانه، حفر چاه، غرس اشجار و غیره.
4 ـ مجوز شرعی ـ عبارتست از گواهی کـه بر اساس ضوابط شرع مقدس اسلام در مورد تبدیل به احسن و فروش اموال موقوفه کـه توسط مجتهد جامع الشرایط صادر شده یا بشود.
5 ـ زارع صاحب نسق کسی است کـه مالک زمین نبوده و با دارا بودن یک یا چند عامل زراعتی شخصاً و یا با کمک خانوار خود در اراضی معینی از موقوفه زراعت می نماید و مقداری از محصول را به صورت نقدی یا جنسی به موقوفه می دهد.
6 ـ زراعت ـ عبارتست از تولید محصول بوسیله عملیات زراعتی و یا باغداری.
7 ـ مرتع ـ زمینی است اعم از کوه و دامنه یا زمینی مسطح کـه در آن نباتات علوفه ای بطور طبیعی روئیده و در هر هکتار آن میتوان حداقل سه راس گوسفند یا معادل آن دام دیگر در یک فصل چرا تعلیف نمود.
8 ـ بیشه یا قلمستان ـ قلمستان زمینی است کـه در آن درختان غیرمثمر بوسیله اشخاص غرس شده و تعداد درخت در هر هکتار آن از هزار اصله تجاوز نماید.
9 ـ باغ میوه ـ زمینی است کـه در آن درختان میوه یا مو بوسیله اشخاص غرس و تعداد درخت میوه یا مو در هر هکتار آن از یکصد اصله کمتر نباشد و در مورد درختان خرما و زیتون تعداد در هر هکتار از پنجاه اصله کمتر نباشد.
فصل دوم
ماده 2 ـ ادارات اوقاف (در مورد موقوفات بدون متولی) و متولیان (در مورد موقوفات تحت تولیت خود) مکلفند با توجه به سوابق و مراجعه به ادارات ثبت و ملاحظه دفتر توزیع اظهارنامه و سایر سوابق ثبتی، موقوفاتی را کـه به فروش رسیده یا به صورتی به ملکیت اشخاص درآمده باشند صورت برداری و همراه با مستندات و دلایل به سازمان مرکزی اوقاف ارسال دارند تا موضوع در کمیسیونی مرکب از افراد صاحب نظر کـه با انتخاب و زیر نظر نماینده ولی فقیه در سازمان اوقاف تشکیل می شود بررسی و به ترتیب زیر اقدام شود:
الف ـ در صورتی کـه کمیسیون تشخیص دهد فروش رقبات با مجوز شرعی انجام پذیرفته یا بر اساس موازین شرعی قابل تایید است نظر خود را اعلام خواهد نمود.
ب – هر گاه کمیسیون تشخیص دهد کـه فروش یا تبدیل موقوفات به ملکیت بدون مجوز شرعی بوده نظر خود را در این باره اعلام می نماید. چنانچه طرف بنظر کمیسیون تمکین نماید مراتب به اداره ثبت جهت ثبت بطلان سند در دفاتر مربوطه و صدور سند بنام موقوفه اعلام میگردد و در صورتی کـه نظر کمیسیون مورد اعتراض طرف واقع شود موضوع در دادگاه مدنی خاص مطرح و طبق حکم صادره تعیین تکلیف خواهد شد.
ماده 3 ـ پس از ابطال انتقالات بعد از وقف نسبت به تنظیم سند اجاره با متصرف متقاضی با رعایت مفاد این آئیننامه و صرفه و صلاح وقف اقدام خواهد شد.
تبصره ـ در صورتیکه اعیانی موجود در موقوفات ملک اشخاص باشد سند اجاره با مالک اعیانی تنظیم خواهد گردید.
ماده 4 ـ موقوفات مشمول این آئین نامه کـه به نحوی از انحاء در رهن یا وثیقه یا تامین و بازداشت اشخاص ثالث قرار گرفته به تبع ابطال اسناد مالکیت آزاد خواهد گردید و ادارات اوقاف هنگام تنظیم سند اجاره با استعلام از اداره ثبت محل مراتب را به اطلاع اشخاص ذی نفع خواهد رسانید تا نسبت به استیفای حقوق خود اقدام نمایند.
ماده 5 ـ در مورد موقوفات مزروعی مشمول قانون اجازه تبدیل به احسن واگذاری دهات و مزارع موقوفات عام مصوب 1350/02/02 به ترتیب زیر عمل خواهد شد.
الف ـ در صورتیکه موقوفات مذکور به دولت (وزارت کشاورزی) واگذار شده ولی تاکنون اسناد فروش آن با زارعین تنظیم نگردیده نمایندگان اداره اوقاف و اداره کشاورزی محل و متولیان مربوط در دفتر تنظیم کننده سند حاضر و بطلان سند را اعلام و مراتب را در دفاتر و هامش سند قید و بوسیله دفترخانه موضوع به اداره ثبت محل اعلام خواهد شد.
ب – هر گاه موقوفه مزروعی پس از انتقال به دولت با تنظیم سند رسمی به زارعین مربوطه واگذار شده باشد ادارات اوقاف و متولیان صورت مشخصات و مستندات اینگونه موقوفات مزروعی را به ادارات ثبت محل ارسال و درخواست می نمایند کـه انتقالات مذکور کان لم یکن تلقی و پس از اصلاح دفاتر و سوابق ثبتی نسبت به صدور اسناد مالکیت بنام موقوفه اقدام و مراتب را به کلیه دفاتر اسناد رسمی اعلام دارند.
تبصره 1 ـ پس از انجام موارد مندرج در بندهای الف و ب ادارات اوقاف نسبت به موقوفات متصرفی و متولیان نسبت به موقوفات تحت تولیت خود مطابق مفاد این آئیننامه با متصرفین و زارعین سند اجاره تنظیم خواهد نمود بدیهی است ملاک عمل میزان اراضی زراعتی اینگونه زارعین و متصرفین آمار و اسناد تهیه شده در اجرای ماده 8 آئین نامه اصلاحات ارضی مصوب 43/5/13 می باشد. و در صورت اعتراض طبق نظر کارشناس یا خبره محلی مساحت مورد اجاره تعیین خواهد شد.
تبصره 2 ـ چنانچه بعضی از زارعین صاحب نسق کـه اسامی آنان در فرم ها و اسناد ذکر شده باشد ولی بعلت فوت یا انتقال یا بنا به علل دیگری در حال حاضر در اراضی مذکور زراعت ننمایند بایستی با وراث قانونی یا متصرفین فعلی قرارداد اجاره تنظیم شود بدیهی است اینگونه متصرفین مشمول بند 3 از ماده 1 این آئیننامه شناخته خواهند شد.
تبصره 3 ـ اگر زارعین صاحب نسق در اینگونه اراضی چاه حفر نموده باشند (تبدیل اراضی زراعتی دیم به آبی) بایستی ادارات اوقاف یا متولیان میزان مال الاجاره را بر اساس اراضی دیم محاسبه نمایند در صورتیکه در مورد قیمت چاه دو طرف قرارداد اجاره توافق نمایند اداره اوقاف یا متولی می تواند چاه حفر شده را خریداری و اسناد را بر اساس اراضی آبی محاسبه نماید.
تبصره 4 ـ چنانچه زارعین صاحب نسق مقداری یا کلیه اراضی نسق زراعتی خود را به باغ یا قلمستان و بیشه تبدیل نموده باشند در اینصورت اداره اوقاف یا متولی بایستی با توجه به تعاریف ذکر شده در ماده یک از فصل اول این آئین نامه نسبت به عرصه با آنان سند اجاره تنظیم نماید.
ماده 6 ـ در صورتی کـه زارعین صاحب نسق (اعم از اینکه سند انتقال بنام آنان صادر شده یا نشده باشد) اراضی مورد نسق خود را به دیگری واگذار کرده باشند با رعایت حقوق مکتسبه متصرفین مطابق بند 3 از ماده 1 این آئیننامه اسناد اجاره با متصرفین فعلی تنظیم خواهد شد.
ماده 7 ـ کلیه اعیانی و مستحدثاتی کـه زارعین صاحب نسق شخصاً احداث نموده باشند با توجه به مدارک و اسناد مثبته و همچنین تایید معتمدین محل متعلق به زارعین مزبور خواهد بود و سند اجاره نسبت به عرصه به آنان تنظیم خواهد شد.
تبصره 1 ـ چنانچه در اجرای قوانین مختلف اراضی زارعین در اختیار اشخاص حقیقی و یا حقوقی قرار گرفته و در اینگونه اراضی مستحدثاتی ایجاد شده باشد مستحدثات مزبور متعلق به آنان بوده و نسبت به عرصه سند اجاره تنظیم خواهد شد.
تبصره 2 ـ در صورتیکه مستحدثاتی متعلق بموقوفه بوده و در اجرای قانون اجازه تبدیل به احسن و واگذاری دهات و مزارع موقوفات عام به زارعین صاحب نسق واگذار شده باشد (مقصود منازل مسکونی زارعین و محوطه مربوطه به آن میباشد) و در حال حاضر نیز قابل بهره برداری باشد حفظ و حراست آن به عهده متصرفین بوده و به همین جهت اجاره بهاء این گونه رقبات (عرصه و اعیان) با رعایت عرف محل دریافت نخواهد شد.
بیشتر بخوانید:
مجموعه مقررات ثبت اسناد و املاک
مجموعه مقررات مرتبط با آیین نامه قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه
اراضی، املاک و مسکن در آرای وحدت رویه قضایی
املاک اوقافی در آرای دیوان عدالت اداری
موضوعات اراضی و املاک و مسکن در نظریات مشورتی
تبصره 3 ـ کلیه مستحدثاتی کـه در دهات و مزارع موقوفه توسط خوش نشین ها و یا اشخاص غیر احداث شده و با تایید معتمدین محل اعیان متعلق به آنان شناخته شده باشد سند اجاره بر اساس نظر کارشناس رسمی یا خبره محلی منحصراً در مورد عرصه مستحدثات با صاحبان اعیان تنظیم خواهد شد.
ماده 8 ـ از تاریخ تصویب این آئین نامه احداث هر گونه اعیانی بدون مجوز قانونی در اراضی نسق زراعتی زارعین ممنوع بوده و در صورت تخلف اعیانی احداثی متعلق به موقوفه خواهد بود.
تبصره ـ ادارات اوقاف و متولیان مکلفند صورت کلیه اعیانی های احداثی در دهات و مزارع موقوفه را تهیه و به سازمان اوقاف ارسال نمایند.
ماده 9 ـ میزان مال الاجاره اراضی زراعتی با توجه به فرم ها و اسناد اجاره کـه طبق ماده 8 آئین نامه اصلاحات ارضی مصوب 43/5/13 تنظیم گردیده است با نظر کارشناس رسمی یا خبره محلی تعیین و اسناد اجاره تنظیم خواهد شد بدیهی است در مواقع لزوم کارشناس یا خبره محلی مذکور برای تعیین مال الاجاره میتواند از دهات و مزارع مجاور مشابه کـه قبلاً تعیین اجاره شده استفاده نماید.
تبصره 1 ـ اسناد و فرم هایی کـه در اجرای ماده 8 آئین نامه اصلاحات ارضی مصوب 1343/05/13 بر اساس جنسی تنظیم شده باشد همان ماخذ قرار داده خواهد شد.
ماده 10 ـ موقوفاتی کـه در اجرای ماده 56 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع مصوب شهریور 1342 به عنوان مرتع ملی شده اعلام گردیده از تاریخ تصویب قانون ابطال اسناد فروش رقبات آب و اراضی موقوفه در اختیار سازمان اوقاف و متولیان مربوط قرار می گیرد.
تبصره ـ چنانچه اینگونه اراضی از طریق دولت به اشخاص حقیقی یا حقوقی به صورت اجاره یا فروش واگذار شده باشد اسناد تنظیمی با اطلاع دستگاه دولتی ذیربط به اختلاف مورد باطل و یا اصلاح و با متصرف نسبت به عرصه سند اجاره تنظیم خواهد شد. بدیهی است کلیه مستحدثاتی کـه در این گونه اراضی توسط متصرفین احداث شده باشد متعلق به آنان خواهد بود.
ماده 11 ـ وجوه حاصل از فروش موقوفات مزروعی کـه در حساب شماره 5557 بانک تعاون کشاورزی تودیع گردیده و اهدائی دولت به موقوفه تلقی شده به نسبت دستور پرداخت های وصولی مربوط به هر موقوفه بحساب همان موقوفه منظور و واریز خواهد شد. تا عنداللزوم صرف عمران و آبادی موقوفه شود.
ماده 12 ـ به منظور رسیدگی بحساب بدهی معوقه زارعین از تاریخ فروش تا تاریخ تنظیم سند اجاره جدید با توجه به مفاد ماده 9 این آئین نامه اجاره بهاء تعیین و تا میزان پرداخت های زارعین بحساب دولت با ارائه مدارک پرداخت اقساط آنان تهاتر و در صورتی کـه زارعین بدهکار شوند مابه التفاوت محاسبه و به صورت نقد یا اقساط از زارعین وصول و به حساب موقوفه واریز خواهد شد.
ماده 13 ـ آبهای موقوفه ایکه بدون مجوز شرعی فروخته شده باشند اسناد فروش باطل و کان لم یکن تلقی و طبق نیت واقفین عمل خواهد شد و کلیه مقررات این آئیننامه در مورد رقبات آب نیز مجری است.
فصل سوم
ماده 14 ـ چنانچه وضعیت موقوفه ای از صورت مورد نظر واقف تغییر یافته باشد و اعاده آن به وضع اول موجب عسر و حرج و قلت درآمد فاحش و عدم نیاز موقوف علیهم و امثال آن باشد ابقاء آن به حالت فعلی با اجازه ولی فقیه و یا نماینده ایشان بلا اشکال است در غیر اینصورت ادارات اوقاف و متولیان موظفند موجبات برگشت وضع موقوفه را به همان صورت مورد نظر واقف فراهم آورند.
ماده 15 ـ در مواردیکه نحوه استفاده از موقوفه بر خلاف نظر واقف تغییر یافته باشد به جهت اصلی خود اعاده می گردد.
ماده 16 ـ مقررات این آیین نامه شامل موقوفات آستان قدس رضوی و حضرت معصومه و حضرت احمد بن موسی علیهم السلام و سایر موقوفاتی کـه متولی آنها منصوب از طرف ولی فقیه باشند نیز می گردد. متولیان و امناء این موقوفات راساً امور اجرائی را طبق ماده واحده و این آئیننامه به عهده خواهند داشت.
تبصره ـ الحاق 1365 ـ متولیان موقوفات مذکور در ماده فوق می توانند راساً در تشکیل کمیسیون موضوع ماده 2 این آئین نامه زیر نظر خود اقدام نمایند.
نخست وزیر میر حسین موسوی