ضوابط مدیریت پسماندهای برقی و الکترونیکی مصوب 1389/06/07

مجموعه مقررات مرتبط با ضوابط مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی (مقررات مدیریت پسماند)

متن ضوابط مدیریت پسماندهای برقی و الکترونیکی:

شورای عالی حفاظت محیط زیست در جلسه مورخ 1389/06/07 کمیسیون امور زیر بنایی، صنعت و محیط زیست بنا بـه پیشنهاد شماره 1/7730 مورخ 1389/02/08 سازمان حفاظت محیط زیست و بـه استناد ماده 11 قانون مدیریت پسماندها مصوب 1383، ضوابط و روشهای مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی را بـه شرح زیر تصویب نمود:

فصل اول ـ کلیات

ماده 1 ـ ضوابط و روش های مدیریت مندرج در این مصوبه بـه منظور دستیابی بـه اهداف زیر می باشد: الف ـ حفاظت از محیط زیست و سلامت جامعه در برابر اثرات سوء ناشی از ایجاد پسماندهای برقی و الکترونیکی. ب ـ ایجاد رویه مناسب و ضابطه مند برای تولید، واردات، حمل و نقل، نگهداری، بازیافت و دفع پسماندهای برقی و الکترونیکی.

ماده 2 ـ در این مصوبه واژه ها و اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط بـه کار می روند:

الف ـ سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست

ب ـ قانون: قانون مدیریت پسماندها مصوب 1383

ج ـ آیین نامه: آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها موضوع تصویب نامه شماره 28488/ت32561هـ مورخ 1384/05/01.

د ـ وزارت: وزارت صنایع و معادن.

هـ زباله سوز: زباله سوزهای با شرایط استاندارد زیست محیطی.

و ـ پسماند برقی و الکترونیکی: کلیه لوازم، قطعات و تجهیزات غیر قابل استفاده و یا از رده خارج شده ای کـه در تولید برق و یا استفاده و از برق کاربرد دارند.

ز ـ مدیریت صحیح زیست محیطی: رعایت مراحل حصول اطمینان از مدیریت پسماند بـه منظور حفاظت از سلامت انسان و محیط زیست در مقابل آثار زیانبار ناشی از پسماندها.

ح ـ واحد: کارخانه یا کارگاهی کـه هریک از فعالیتهای اوراق سازی و بازیافت و یا هردو در آن انجام می شود.

ط ـ کارگروه: کارگروه ملی مدیریت پسماندها موضوع ماده 2 آیین نامه اجرایی.

ماده 3 ـ وزارت موظف. است با همکاری سازمان، تسهیلات و امکانات لازم برای ایجاد واحدهای بازیافت پسماندهای برقی و الکترونیکی را فراهم نماید.

تبصره ـ وزارتخانه های نفت و نیرو موظفند با همکاری سازمان، تسهیلات و امکانات لازم برای ایجاد واحدهای بازیافت پسماندهای برقی و الکترونیکی مربوط بـه خود را فراهم نمایند.

ماده 4 ـ مدیریت واحد موظف است نسبت بـه اجرای موارد زیر اقدام نماید:

الف ـ آموزش کارکنان از نظر شناخت مواد و تجهیزات مورد کاربرد، کنترل آلاینده ها و رویه های زیست محیطی.

ب ـ پایش محل بازیافت جهت اطمینان از عدم آلودگی، هر سه ماه یک بار.

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با ضوابط مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی (مقررات مدیریت پسماند)

فصل دوم ـ مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در رایانه ها و دستگاه های دارای لامپ تصویر

ماده 5 ـ پیش از هرگونه عملیات پردازش نظیر اوراق سازی و بازیافت، سلسله مراتب استفاده مجدد، نوسازی و ارتقای سامانه بـه شرح زیر رعایت شود:

الف ـ استفاده مجدد: رایانه مستعمل می تواند بـه وسیله فردی دیگر و بدون هیچ گونه تغییری استفاده شود،

ب ـ ارتقا یا نوسازی و استفاده مجدد: رایانه مستعمل می تواند برای استفاده مجدد ارتقا، داده شود،

ج ـ استفاده مجدد از اجزای اصلی: رایانه مستعمل کـه ارتقای کامل آن اقتصادی نیست، می تواند برای بازیافت اجزای الکترونیکی کـه هنوز قابل استفاده است، اوراق شود.

ماده 6 ـ در هنگام اوراق سازی فلزات آهنی و غیر آهنی شامل فولاد، آلومینیم، فلزات گرانبها و مس از تخته مدارهای چاپی، سیمها، کابلها، تراشه ها، اتصال دهنده ها وهسته های مغناطیسی مسی مخروط شیشه ای نمایشگرهای لامپهای اشعه کاتدی (CRT)، جدا شده و برای تولید مواد خام بـه کوره های ذوب فرستاده شوند.

ماده 7 ـ شیشه های سربی لامپهای اشعه کاتدی پس از جدا نمودن پوشش فسفری خرد شده و جهت بازیافت بـه کارخانه های سازنده لامپهای اشعه کاتدی برای مصرف در لامپهای اشعه کاتدی جدید ویا برای بازیافت سرب بـه کوره های ذوب سرب فرستاده شوند.

تبصره 1 ـ جدا سازی پوشش فسفری روی شیشه های لامپهای اشعه کاتدی باید در محیط مرطوب انجام شود.

تبصره 2 ـ استفاده ازشیشه های سربی در مواد ساختمانی، سمباده و ساخت موزاییک یا سایر سرامیکها و نیز مخلوط نمودن سایر انواع شیشه کـه فاقد سرب با این نوع شیشه ها، ممنوع است. بازیافت و یا استفاده از شیشه های بدون سرب صفحات لامپهای اشعه کاتدی در تولیدات ساختمانی بلامانع است.

ماده 8 ـ دیودهای ساطع کننده نور (LED) موجود در بعضی از تخته مدارهای چاپی بـه دلیل داشتن آرسنید گالیم، باید پیش از خرد کردن جدا سازی شوند.

ماده 9 ـ تفنگ الکترونی لامپهای اشعه کاتدی حاوی اکسید باریم باید پیش از ورود لامپهای اشعه کاتدی بـه فرایند بازیافت جدا شود و بـه منظور ممانعت از واکنش باریم با آب، بـه دور از هرگونه تماس با آب یا هوای مرطوب بـه طور جداگانه جمع آوری و در انبارهای زیرزمینی نگهداری ومطابق با دستورالعمل مربوط مورد مدیریت صحیح زیست محیطی واقع شوند.

ماده 10 ـ فسفر جدا شده از لاهپهای اشعه کاتدی باید بازیافت یا پس از تثبیت درمکان های دفن پسماندهای ویژه مطابق دستورالعمل مربوط دفن شود.

ماده 11 ـ نمایشگر های بلور ـ مایع (LCD) برای بازیافت شیشه بـه روش تخریب کاتالیزوری مواد بلور ـ مایع فرستاده شوند و یا در زباله سوزهای مجهز بـه سامانه های تصفیه گازهای خروجی سوزانده شوند.

تبصره ـ نمایشگر های با سطح بیشتر از (100cm2) بـه دلیل دارا بودن لامپهای تخلیه گازی حاوی جیوه، باید جداگانه مدیریت شده و در ابتدا بازیافت جیوه برروی آنها انجام شود.

ماده 12 ـ اکسید باریم جدا شده از گیرنده تفنگ الکترونی لامپ های اشعه کاتدی، بازیافت یا در زباله سوزهای مجهز بـه سامانه تصفیه گازهای خروجی سوزانده شوند.

ماده 13 ـ بـه منظور کنترل پسماندهای ویژه مندرج در پیوست شماره (1) کـه بـه مهر دفتر هیات دولت تایید ماده است، باید مطابق با دستورالعمل مربوط مدیریت صحیح زیست محیطی در واحد اقدام شود.

ماده 14ـ اجزای مندرج در پیوست شماره (2) کـه بـه مهر دفتر هیات دولت تایید شده است، باید از رایانه جدا و مطابق با دستورالعمل مربوط، مدیریت صحیح زیست محیطی در مورد آنها اعمال شود.

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با ضوابط مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی (مقررات مدیریت پسماند)

فصل سوم ـ مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در لوح های فشرده اطلاعاتی

ماده 15 ـ لوح های فشرده پیش از پردازش نباید شکسته و خرد شوند.

ماده 16 ـ در فرایند زدودن رنگ از بدنه لوحهای فشرده، باید از ورود محلولهای محتوی رنگها بـه محیط زیست جلوگیری و مورد مدیریت صحیح زیست محیطی واقع شوند.

ماده 17 ـ از ورود لاک الکل جدا شده از لوحهای فشرده بـه محیط زیست پیش گیری شود.

ماده 18 ـ در فرایند پردازش این لوحها، از جداسازی کامل آلومینیم و سایر فلزها از پلی کربنات کـه جزء اصلی لوحهای فشرده است، اطمینان محاصل شود.

ماده 19 ـ پلی کربنات فاقد هرگونه آلودگی فلزی، برای استفاده مجدد بـه واحدهای بازیافت انتقال داده شود.

فصل چهارم ـ مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در گوشی های تلفن همراه

ماده 20 ـ باتریها و لوازم جانبی گوشیها، پیش از ورود بـه مرحله بازیافت بـه روش دستی جد اسازی شوند.

ماده 21 ـ مواد غیر قابل بازیافت جدا شده از هریک از گوشیها و لوازم جانبی آنها، باید متناسب با خصوصیات خود، بـه شیوه صحیح زیست محیطی امحا شوند.

ماده 22 ـ استفاده از روشهای حراراتی کـه باعث انتشار فلزات در فضای محیط کار می شود، ممنوع است.

ماده 23 ـ جد اسازی فلزات آهنی و غیر آهنی و پلاستیک بـه طور کامل از یکدیگر ضروری است.

فصل پنجم ـ مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در سیستمهای تبرید

ماده 24 ـ گازهای خنک کننده از کمپرسورها و مبدلهای حرارتی بـه وسبیله دستگاه، جدا وجمع آوری شوند و بـه مراکز مجاز بازیافت انتقال یابند.

ماده 25 ـ فوم پلی یورتانی عایق یخچال، جداسازی و بازیافت شود.

تبصره ـ در صورت عدم امکان بازیافت صحیح، این مو اد جهت دفن بـه مکان های دفن پسماندهای ویژه انتقال داده شود.

ماده 26 ـ رله ها و سوییچها و سایر قطعات حاوی ترکیبات جیوه جداسازی و بازیافت جیوه در آنها انجام شود.

ماده 27 ـ باقیمانده اجزا نظیر بدنه دستگاه، کمپرسورها و مبدلهای تخلیه شده خرد و بازیافت شوند.

ماده 28 ـ کلیه اجزای پلاستیکی، شیشه ای و فلزی، خرد شده و پر از جدا سازی بـه مراکز مجاز بازیافت انتقال یابند.

ماده 29 ـ کلیه فلزات خرد شده، جدا سازی و بـه واحد بازیافت انتقال داده شود.

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با ضوابط مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی (مقررات مدیریت پسماند)

فصل ششم ـ مدیریت صحیح زیست محیطی پسمانه در لامپ های فلورسنت

ماده 30 ـ پیش از ورود لامپهای فلورسنت بـه واحد، از شکستن و انتشار محتویات آن از جمله جیوه بـه محیط زیست جلو گیری شود.

ماده 31 ـ کلیه لا مپهای فلورسنت هنگام انتقال بـه واحد باید در ظروف با درپوش محکم قرار داده شوند.

ماده 32 ـ ظروف حامل لامپ های فلورسنت باید مانع از شکستن لامپ ها در برابر ضربه گردند.

ماده 33 ـ ظروف حامل لامپهای فلورسنت باید دارای برچسب خطرناک (حاوی جیوه) باشند.

ماده 34 ـ در صورت شکستن لامپ های محتوی جیوه، موارد زیر رعایت شود:

الف ـ هنگام جمع آوری از ماسک و دستکشهایی از جنس لاستیک و یا نیتریل استفاده شود.

ب ـ خرده ها در کاغذهای ضخیم و یا مقوا پیچیده و بـه کیسه های پلاستیکی با ضخامت (6 ـ 2) میلیمتر منتقل شوند.

ج ـ از شستشوی جیوه و اشیای آلوده بـه آن و ورود این ماده بـه فاضلاب ممانعت شود.

ماده 35 ـ هنگام وارد نمودن لامپها و بـه دستگاه خردکن، تمهیدات لازم بـه منظور پیش گیری از انتشار جیوه بـه محیط بـه کار گرفته شود.

ماده 36 ـ برای پیش گیری از آلوده شدن فضای محیط واحد باید مجهز بـه سیستم جمع آوری غبار برای جذب جیوه و ترکیبات فسفره باشد.

ماده 37 ـ برای جد اسازی بخارات جیوه در حین انجام کلیه مراحل بازیافت، وجود فیلتر کربن فعال یا نوع مشابه ضروری است.

ماده 38 ـ فلزات، شیشه، پلاستیک، جیوه و ترکیبات فسفره بـه طور کامل از یکدیگر جدا شده و مورد بازیافت واقع شوند.

ماده 39 ـ در سایر لامپها نیز لازم است فرآیند خرد کردن، جد اسازی شیشه، پلاستیک، فلزات و سایر مواد غیر فلزی و احتمالا خطرناک از نظر زیست محیطی و هدایت آنها برای بازیافت با رعایت این ضوابط صورت پذیرد.

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با ضوابط مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی (مقررات مدیریت پسماند)

فصل هفتم ـ مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند دور باتری ها

ماده 40 ـ انواع باتریها، پیش از انجام هر مرحله از عملیات بازیافت، از دستگاه جدا شوند و مطابق دستورالعمل مربوط تحت مدیریت صحیح زیست محیطی واقع شوند.

ماده 41 ـ بعد از عملیات اوراق سازی کلیه دستگاه ها، تفکیک و گروه بندی باتری های نیکل ـ کادمیم (Ni ـ Cd)، نیکل هیدرید فلزی (NiMeH) لیتیمی، یون لیتیم و باتریهای سربی ـ اسیدی انجام شود.

ماده 42 ـ باتریها جدا از یکدیگر نگهداری شوند و بـه منظور جلوگیری از تخلیه الکتریکی، از انباشت آنها برروی یکدیگر جلوگیری شود. باتریهایی کـه قابل استفاده مجدد نیستند، برای بازیافت فلزات مانند سرب، نیکل و لیتیم فرستاده شوند.

ماده 43 ـ در باتریهای لیتیم یونی، بـه دلیل خورندگی هیدروکسید لیتیم، از شکستن و باز شدن باتری، جلوگیری شود. باتریهای لیتیمی پیش از عملیات خرد کردن، باید ازدستگاه جدا شود تا از واکنش لیتیم کـه در صورت شکستن در مجاورت هوا یا رطوبت قرار می گیرد، با اکسیژن و ایجاد آتش پیش گیری شود.

ماده 44 ـ بـه منظور پیش گیری از انتشار فلزات بخصوص سرب در محیط کار از سامانه های تهویه هوا و فیلتر در فرایند های حرارتی بازیافت استفاده شود.

ماده 45 ـ نگهداری باتریهای خشک باید بر اساس شرایط زیر انجام شود:

الف ـ ازبشکه های پلاستیکی یا فلزی سالم (200) لیتری قابل مهر و موم استفاده شود،

ب ـ برچسب گذاری مطابق با دستورالعمل مربوط انجام گردد،

ج ـ ظروف حامل بسته و مهر و موم باشند،

د ـ پسماندها از صدمات فیزیکی و تاثیرات آب و هوایی محفوظ نگهداشته شونده

هـ ـ در انبار و هنگام حمل و نقل از پالت چوبی در زیر ظروف حامل استفاده شود،

و ـ انبار باید ایمن و با دسترسی کنترل شده باشد، ز ـ کارکنان برای نگهداری و حمل و نقل آموزش یافته باشند،

ح ـ تنها کارکنان آموزش یافته بـه انبار دسترسی داشته باشند،

ط ـ نگهداری تنها بـه صورت موقت، در ظرف زمانی لازم برای گرد آوری حجم کافی برای حمل بـه تاسیسات بازیافت یا دفع انجام می شود. بنابراین، در انبار کردن مقادیر بیش از (1000) کیلوگرم و در دوره زمانی بیش از (180) روز، لازم است انبار بـه عنوان انبار نگهداری پسماند ویژه ثبت شود.

ی ـ محل تجمع، بازیافت و بسته بندی پسماندهای باتریها مجهز بـه سکوهای غیر قابل نفوذ در برابر اسید باشد بطوریکه از نفوذ اسید بـه خاک پیش گیری شود.

ماده 46 ـ حمل و نقل باتریها بـه تاسیسات بازیافت، تصفیه و دفع با رعایت موارد زیر انجام شود:

الف ـ پسماندها بـه طورصحیح دسته بندی شوند،

ب ـ باتریها بصورت قائم در ظروف پلاستیکی ضد نشت و یا کیسه هایی از جنس پلی اتیلن قرار داده شوند،

ج ـ باتریها با لایه ای از ماده جاذب، مقوا و یا تخته چند لا از هم جدا شوند.

د ـ ظروف حامل، می توانند بشکه های فلزی یا پلاستیکی باشند کـه قابلیت قرار گیری ایستاده و مهرو موم شدن را داشته باشند، هـ ظروف با تسمه های نایلونی بـه پالتها بسته شوند.

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با ضوابط مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی (مقررات مدیریت پسماند)

فصل هشتم ـ نگهداری و حمل و نقل

ماده 47 ـ پسماندهای برقی و الکترونیکی پیش از اوراق سازی و یا پس از آن، تا زمان انتقال بـه واحد بازیافت در انبارهایی با شرایط زیر نگهداری شوند: الف ـ محیط بسته و بـه دور از تاثیر عوامل جوی و با کف نفوذ ناپذیر، ب ـ مجهز بـه سامانه های تهویه مناسب و در صورت لزوم با کنترل خروجی ها برای کنترل انتشار مواد خطرناک، ج ـ دارای تابلوی هشدار، د ـ دارای فضای کافی برای پیش گیری از انباشت بی رویه پسماندها.

ماده 48 ـ اجزای مندرج در پیوست شماره 2 پیش از حمل و نقل جد اسازی شوند.

ماده 49 ـ در بسته بندی اجزا، باید احتمال شکستکی و آزاد شدن مواد در محیط زیست بـه حداقل برسد و این اجزا درظروفی محکم کـه خرده ها قادر بـه خروج از آنها نباشند، قرارداده شوند.

ماده 50 ـ ظروف حامل قابلیت حفاظلت پسماندها را در برابر تابش خورشید و سایر عوامل جوی داشته باشند.

ماده 51 ـ حمل و نقل این پسماندها باید با رعایت آیین نامه اجرایی حمل و نقل جاده ای مواد خطرناک موضوع تصویب نامه شماره 44870/ت 22029 موخ 1380/12/27 انجام شود.

فصل نهم ـ سایر موارد

ماده 52 ـ پس از اوراق سازی پسماند برقی و الکترونیکی، کلیه اجزای پلاستیکی، آهنی و غیر آهنی از یکدیگر جدا شوند و غبار ناشی از عملیات بـه وسیله سامانه جمع آوری غبار از محیط فرایند خارج شود.

ماده 53 ـ هنگام بازیافت دستگاههای چاپ، کپی و سایر دستگاههای مجهز بـه کارتریج کـه محتوی جوهر می باشند، باید جوهر دستگاه بـه شیوه مناسب جمع آوری شود.

ماده 54 ـ تجهیزات حاوی و یا آلوده بـه بی فنیلهای پلی کلره (PCB) از سایر اجزای پسماندهای برقی و الکترونیکی جداسازی شوند و بـه انبارهای ویژه نگهداری پسماندهای حاوی و یا آلوده بـه بی فنیلهای پلی کلره انتقال داده شوند.

ماده 55 ـ انواع روغنهای روانکار و روغنهای فرسوده پیش از انجام هرمرحله از عملیات بازیافت، از دستگاه تخلیه و بـه واحدهای بازیافت مربوط انتقال یابند.

ماده 56 ـ سیستم تهویه مجهز بـه فیلتر برای خارج نمودن اکسیدها و غبار فلزی ناشی از فرایند های خرد کردن، ذوب فلزات و استخراج آنها و بازیافت سرباره باید در واحد نصب شود.

ماده 57 ـ واحد باید برنامه خود را برای پایش و ارایه گزارش بـه سازمان در خصوص کنترل آلودگی و سایر موارد اضطراری نظیر آتنش سوزی بـه سازمان ارائه نماید.

ماده 58 ـ واحد موظف است برنامه کاری و نحوه اجرای مدیریت صحیح زیست محیطی خود را بـه سازمان ارائه دهد.

تبصره ـ سازمان باید از فعالیت واحدهای فاقد برنامه کاری و واحدهایی کـه دستورالعملهای مدیریت صحیح زیست محیطی را رعایت نمی کنند، ممانعت نماید.

ماده 59 ـ سازمان موظف است بـه صورت دوره ای واحد را بـه منظور تطابق با مجوزهای صادره، برنامه کاری و رعایت دستورالعملهای مدیریت صحیح زیست محیطی مورد بازرسی و پایش قرار دهد.

ماده 60 ـ عملیات پردازشی باید در محیطی بسته، با کف نفوذ ناپذیر و مجهز بـه سامانه تصفیه گاز برای کنترل انتشار مواد خطرناک صورت پذیرد.

ماده 61 ـ درصورت ایجاد هر گونه آلودگی زیست محیطی ناشی از پسماندهای برقی و الکترونیکی بیش از حد مجاز نسبت بـه استانداردهای ملی، واحد مربوط ملزم بـه رفع آلودگی کامل آن می باشد.

ماده 62 ـ اجرای مفاد این مصوبه برای کلیه فعالیتهای تولید، اوراق، جمع آوری، دریافت، ذخیره، حمل، دفع و یا مدیریت پسماندهای برقی و الکترونیکی الزامی است.

ماده 63 ـ وزارتخانه های موضوع ماده 11 قانون، ضمن نظارت بر حسن اجرای این مصوبه در دستگاههای متبوع خود گزارش مربوط را بـه طور سالانه بـه سازمان ارایه دهند.

محمدرضا رحیمی معاون اول رییس جمهور

بیشتر بخوانید:

مجموعه مقررات مرتبط با ضوابط مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی (مقررات مدیریت پسماند)

پیوست شماره 1

مواد موجود در پسماندهای ویژه رایانه ها و لوازم جانبی آنها

آنتیموان: در صفحه یا مخروط شیشه ای نمایشگرهای CRT موجود است،

اکسید باریم: در صفحه گیرنده لوله پرتاب الکترون در نمایشگرهای CRTموجود است. مقداری از آن در سطح داخلی صفحه یا مخروط شیشه ای جمع می شود،

بریلیم: مقدار کمی از این عنصر بـه شکل آلیاژ مس ـ بریلیم (معمولاً 98% مس و 2% بریلیم) در تخته مدار مادر، در محل اتصال بـه بورد جانبی موجود است،

کادمیم: مقدار کمی از این عنصر در صفحات اتصال و سویچها و مقادیر بسیار کمتری در روکش سیم های PVC موجود است. رایانه ها یقابل حمل معمولاً دارای باتریهای قابل شارژ نیکل ـ کادمیم هستند،

کلر و یا بروم: مواد ضد حریق هالوژنه آلی و معدنی (مانند کلرید آنتیموان) ممکن است در پلاستیک تخته مدارهای چاپی و کیس ها و نیز روکش سیم های از جنس PVC موجود باشند،

سرب: مقادیر قابل ملاحظه ای سرب در CRT موجود است (در مدل های قدیمی 3 ـ 2 kg و در مدلهای جدید kg1) مقادیر کمتری از این عنصر در تخته مدارهای چاپی CPU، چاپگر، و سایر وسایل جانبی رایانه ها بـه صورت لحیم بـه کار رفته است. در باتری سربی اسیدی کـه در بعضی از رایانه های قابل حمل بـه کار رفته نیز این عنصر وجود دارد.

لیتیم: باتریهای کوچک روی تخته مدار مادر حاوی این فلز هستند. جیوه: در صفحات نمایشگرهای مسطح مقادیر کمی از این ماده وجود دارد.

فسفر: بخش داخلی CRT بوسیله یک پوشش از فسفر و سولفید روی یا دیگر فلزات کمیاب پوشیده می شود. سولفید کادمیم نیز در انواع قدیمی تر بـه کار رفته است.

بلورهای مایع: این مواد در مقادیر کم در نمایشگرهای LCD موجود است.

آرسنیک: در مقادیر کم بـه صورت آرسنید گالیم در دیودها یا لامپ های دو قطبی دیودهای ساطع کننده نور وجود دارد. الکترولیتهای مایع: در مقادیر کم در خازن ها و پودر تونر چاپگرها موجود است.

بیشتر بخوانید: