آیین نامه بند (ث) ماده ۱۱۳ قانون برنامه هفتم پیشرفت مصوب ۱۴۰۳/۱۲/۲۶
آیین نامه بند (ث) ماده ۱۱۳ قانون برنامه هفتم پیشرفت با موضوع صدور گواهی انحصار وراثت توسط سازمان ثبت احوال کشور مشتمل بر 23 ماده مصوب ۱۴۰۳/۱۲/۲۶ هیات وزیران
شناسنامه آیین نامه بند (ث) ماده ۱۱۳ قانون برنامه هفتم پیشرفت:
شماره روزنامه رسمی:
تاریخ روزنامه رسمی:
شماره ابلاغ: ۲۰۷۶۷۸
تاریخ ابلاغ: ۱۴۰۳/۱۲/۲۸
مرجع تصویب: هیات وزیران
تاریخ تصویب: ۱۴۰۳/۱۲/۲۶
بیشتر بخوانید:
مقررات مرجع:
بند (ث) ماده ۱۱۳ قانون برنامه هفتم پیشرفت 1403: سازمان ثبت احوال کشور مکلف است از ابتدای سال دوم برنامه، گواهی انحصار وراثت موضوع ماده 360 قانون امور حسبی مصوب 1319/04/02 را با رعایت اصل دوازدهم 12 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و قانون اجازه رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه در محاکم مصوب 1312/04/31 بر اساس داده ها و اطلاعات موجود از قبیل پایگاه اطلاعات سببی و نسبی و بدون نیاز بـه درخواست وراث و ذی نفعان ظرف بیست روز پس از ثبت واقعه وفات صادر و بـه وراث و ذی نفعان ابلاغ نماید. گواهی انحصار وراثت مذکور ظرف ده روز پس از ابلاغ در هیأت حل اختلاف موضوع ماده 3 قانون ثبت احوال مصوب 1355/04/16 قابل اعتراض بوده و رأی هیأت مذکور، ظرف بیست روز قابل اعتراض در دادگاه صالح است. این حکم مانع از طرح دعوی اثبات نسب و تنفیذ وصیت نامه و نظایر آن نزد محاکم نیست.
سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مکلف است پس از ثبت امضای وصیت نامه رسمی رونوشت آن را بـه سازمان ثبت احوال کشور ارسال نماید.
سازمان ثبت احوال کشور مکلف است گواهی انحصار وراثت را بلافاصله پس از صدور بـه صورت برخط و آنی بـه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، سازمان امور مالیاتی کشور، سازمان بورس و اوراق بهادار، بانک مرکزی و سایر دستگاه های اجرائی متقاضی اعلام کند. سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مکلف است گواهی انحصار وراثت را بلافاصله پس از دریافت در سامانه جامع اسناد و املاک ثبت و در استعلامات بعدی منعکس کند.
آئین نامه اجرائی این بند حداکثر ظرف سه ماه از لازم الاجرا شدن این قانون توسط وزارت دادگستری با همکاری سازمان ثبت احوال کشور تهیه می شود و پس از تأیید رئیس قوه قضائیه بـه تصویب هیأت وزیران می رسد.
متن آیین نامه بند (ث) ماده ۱۱۳ قانون برنامه هفتم پیشرفت:
هیات وزیران در جلسه 1403/12/26 به پیشنهاد وزارت دادگستری (با همکاری سازمان ثبت احوال کشور) و تأیید رئیس قوه قضائیه و به استناد بند (ث) ماده (113) قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مصوب 1403، آیین نامه اجرایی بند یادشده را به شرح زیر تصویب کرد:
ماده 1 ـ در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
1 ـ سازمان: سازمان ثبت احوال کشور.
3 ـ مرکز: مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه.
4 ـ پایگاه: پایگاه اطلاعات خانواده (سببی و نسبی) سازمان ثبت احوال کشور.
5 ـ گواهی انحصار وراثت: گواهی انحصار وراثت موضوع ماده (۳۶۰) قانون امور حسبی مصوب 1319 کـه براساس این آیین نامه صادر می شود.
6 ـ هیات حل اختلاف: هیات حل اختلاف موضوع ماده (۳) قانون ثبت احوال مصوب 1355 با اصلاحات بعدی.
7 ـ متوفی: تبعه ایرانی مقیم ایران یا خارج از ایران کـه وفات نموده یا حکم قطعی موت فرضی وی از سوی دادگاه صالح صادر شده است.
8 ـ اعلام کنندگان وفات: کلیه اشخاص و مراجعی کـه به موجب قوانین و مقررات، وظیفه اعلام فوت به سازمان را بر عهده دارند، از قبیل مراجع قضایی و انتظامی، وزارتخانه های امور خارجه و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (مراکز درمانی دولتی و خصوصی)، سازمان پزشکی قانونی کشور و آرامستان ها.
9 ـ اعلامیه فوت: اعلامیه رسمی فوت یک فرد کـه حسب مورد از سوی اعلام کنندگان وفات صادر می شود.
10 ـ دعوای مرتبط با متوفی: دعوایی کـه متوفی یکی از طرفین آن بوده و پس از طرح دعوا فوت کرده است.
11 ـ ذی نفعان: اشخاصی از قبیل وراث، ولی و قیم، وصی و موصی له و همسر موقت متوفی به موجب سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه، شاکی و خواهانِ دعاوی مرتبط با متوفی و یا محکومٌ له این دعاوی.
ماده ۲ ـ به منظور اجرای بند (ث) ماده (113) قانون، سازمان مکلف است درخصوص طراحی، ایجاد و راه اندازی سامانه های مورد نیاز و زیرساخت ها و تکمیل اطلاعات لازم افراد، با رعایت قانون مدیریت داده ها و اطلاعات ملی مصوب 1401، برای صدور گواهی انحصار وراثت به صورت سامانه ای (سیستمی) اقدام کند.
ماده ۳ ـ سازمان مکلف است سامانه یا سامانه های مربوط را به گونه ای طراحی کند کـه امکان موارد زیر برای صدور گواهی انحصار وراثت فراهم باشد:
1 ـ تبادل اطلاعات موضوع این آیین نامه با قوه قضاییه و دیگر دستگاه های ذی ربط، به صورت برخط.
2 ـ دریافت برخط اعلام واقعه وفات.
3 ـ تشخیص مواردی از قبیل طبقات و درجات وراث، میزان سهم الارث آنان، موارد حَجب و موانع ارث.
4 ـ اعلام گواهی انحصار وراثت قطعیت یافته و مراتب اصلاح آن، به نهادها و دستگاه های ذی ربط.
5 ـ احراز اصالت گواهی انحصار وراثت.
6 ـ ثبت اعتراض درخصوص گواهی انحصار وراثت صادره، مطابق مقررات این آیین نامه.
ماده 4 ـ اعلام کنندگان وفات مکلفند به محض اطلاع، مراتب فوت را به صورت برخط به سازمان اعلام کنند.
تبصره ـ مراجع مذکور مکلفند در تمهید و تهیه زیرساخت های لازم برای اعلام برخط واقعه وفات، با سازمان همکاری کنند.
ماده 5 ـ اعلام کنندگان وفات باید در اعلامیه فوت موارد زیر را درج کنند:
1 ـ هویت و جنسیت متوفی.
2 ـ دین و مذهب متوفی، در صورت امکان.
3 ـ زمان وقوع فوت و در صورت عدم امکان، بازه زمانی آن.
4 ـ زمان وفات طفل از حیث قبل از تولد یا پس از آن.
5 ـ تعیین تقدم و تأخر فوت متوفیان در یک واقعه با وجود احتمال رابطه توارث، در صورت امکان.
تبصره ـ در مواردی کـه فوت به سبب حوادثی مانند غرق، تصادف، زلزله، آتش سوزی، انفجار و سقوط هواپیما رخ می دهد، مرجع قضایی در دستورات خود، نوع حادثه را نیز به سازمان پزشکی قانونی کشور اعلام می کند. سازمان مذکور مکلف است در صورت اطلاع از نوع و جزئیات حادثه، در اعلامیه فوت، آن ها را قید کند.
ماده 6 ـ سازمان پزشکی قانونی کشور مکلف است در مواردی کـه هیات حل اختلاف حسب مورد براساس تقاضای اشخاص یا رأساً درخواست بررسی تشخیص بارداری یا ارائه اطلاعات موضوع ماده (5) این آیین نامه را دارد، بدون نیاز به دستور مقام قضایی اقدام کرده و نتیجه آنها را به صورت برخط به سازمان اعلام کند.
تبصره ـ سازمان پزشکی قانونی کشور در اجرای این ماده می تواند از ظرفیت گروه پزشکی معتمد موضوع بند (ب) ماده (115) قانون و با رعایت آیین نامه اجرایی بند مذکور، استفاده کند.
ماده 7 ـ مرکز مکلف است امکان ارسال برخط داده ها و اطلاعاتی کـه در صدور گواهی انحصار وراثت و اصلاح آن مؤثر است (از قبیل احکام قطعی دایر بر موت فرضی، موارد اعتراض درخصوص آرای هیات حل اختلاف در مراجع قضایی و آرای قطعی دادگاه در رابطه با این موارد، اطلاعات مورد نیاز سازمان پس از ثبت واقعه وفات مانند هویت طرفین دعاوی مرتبط با متوفی، مفاد آرای قطعی نفی یا اثبات نسب و وجود گواهی انحصار وراثت صادره توسط قوه قضاییه و همچنین احکام قطعی حجر، رفع حجر، نصب و عزل قیم و نصب و ضمّ امین) را به سازمان فراهم کند.
تبصره ـ مفاد این ماده مانع ارائه اطلاعات مذکور از سوی ذی نفعان به سازمان، در مواردی کـه امکان ارسال برخط آنها وجود ندارد، نیست.
ماده 8 ـ سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مکلف است امکان استعلام وجود عقدنامه دائم و موقت رسمی، وصیت نامه رسمی با شماره ملی وصی و موصی له را پس از ثبت واقعه وفات، به صورت برخط برای سازمان فراهم کند.
ماده 9 ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است امکان استعلام بارداری و همچنین سقط و زایمان حمل را براساس اطلاعات سامانه موضوع ماده (54) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب 1400، به صورت برخط برای سازمان فراهم کند.
ماده 10 ـ سازمان مکلف است ظرف بیست روز پس از ثبت واقعه وفات و بدون نیاز به درخواست، گواهی انحصار وراثت را براساس داده ها و اطلاعات موجود از قبیل اطلاعات پایگاه و مفاد آرای قطعی دادگاه، تنظیم و به ورّاث قانونی و ذی نفعانی کـه اطلاعات آنان در سازمان موجود بوده و ذی نفع بودن آن ها محرز می باشد، به صورت سامانه ای (سیستمی) ابلاغ کند.
تبصره ـ چنانچه وارثی شناسایی نشود و یا در صورت محجور بودن هر یک از ورّاث، گواهی مذکور به دادستان محل ابلاغ می شود.
ماده 11 ـ سازمان در گواهی انحصار وراثت موارد زیر را درج می کند:
1 ـ تعیین ورّاث و میزان سهم الارث هر یک از آنان، با رعایت قوانین و مقررات حاکم بر احوال شخصیه.
2 ـ وجود وصیت نامه رسمی با ذکر مشخصات وصی و موصی له.
3 ـ مهلت اعتراض به گواهی مذکور و مرجع رسیدگی به آن و همچنین چگونگی قطعیت گواهی.
تبصره 1 ـ در صورتی کـه براساس گواهی پزشکی قانونی یا با استعلام از سامانه موضوع ماده (54) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب 1400 حملی موجود باشد، گواهی انحصار وراثت با تصریح به وجود حمل صادر می شود.
تبصره 2 ـ به منظور آگاهی شهروندان از حقوق مترتب بر گواهی انحصار وراثت، سازمان، اطلاعات و قواعد حقوق مدنی ضروری از جمله تقسیم ارث حمل و حقوق و دیونی کـه به ماترک تعلق می گیرد را در پیوست گواهی یادشده درج می کند.
ماده 12 ـ گواهی انحصار وراثت صادره از سوی سازمان، ظرف ده روز پس از ابلاغ، قابل اعتراض در هیات حل اختلاف است.
تبصره ـ سازمان مکلف است امکان ثبت اعتراض به گواهی انحصار وراثت را از طریق ادارات ثبت احوال، دفاتر ارائه دهنده خدمات ثبت احوال و همچنین به صورت غیرحضوری از روش هایی مانند ثبت درخواست در تارنمای سازمان فراهم کند.
ماده 13 ـ هیات حل اختلاف پس از وصول اعتراض، ادله و مدارک ارائه شده را بررسی و درخصوص تأیید یا رد اعتراض، رأی مقتضی را صادر می نماید و به تمامی اشخاصی کـه گواهی مذکور به آنان ابلاغ شده و همچنین شخص معترض، به صورت سامانه ای (سیستمی) ابلاغ می کند. آرای هیات ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض در دادگاه ذی صلاح است و فرد معترض باید ظرف بیست روز گواهی ثبت اعتراض در دادگاه را به سازمان اعلام کند.
تبصره 1 ـ در مورد محجوران، رأی صادره به دادستان محل ابلاغ خواهد شد.
تبصره 2 ـ هیات حل اختلاف مکلف است مهلت اعتراض به رأی و مرجع رسیدگی به آن را در رأی صادره قید کند.
ماده 14 ـ در صورت تعدد اعتراض کنندگان به گواهی انحصار وراثت، به کلیه اعتراض ها در هیات حل اختلاف به صورت یکجا و توأمان رسیدگی می شود.
ماده 15 ـ سازمان براساس رأی قطعی شده هیات حل اختلاف یا دادگاه، گواهی انحصار وراثت خود را اصلاح و ابلاغ می کند.
ماده 16 ـ ایرادهای موجود شکلی و سهو قلم و از جا افتادگی کلمات در گواهی انحصار وراثت کـه براساس اطلاعات موجود در سامانه های سازمان قابل رفع باشد، به هیات حل اختلاف ارجاع نمی شود و در این موارد، سازمان گواهی انحصار وراثت اصلاحی را صادر و به اشخاص مربوط ابلاغ می کند. گواهی اصلاحی مذکور مطابق ترتیبات این آیین نامه، قابل اعتراض می باشد.
ماده 17 ـ در موارد زیر، گواهی انحصار وراثت، قطعی است و قابلیت استناد در دستگاه های اجرایی و سایر مراجع را دارد:
1 ـ نسبت به گواهی انحصار وراثت ظرف مهلت ده روز از تاریخ ابلاغ اعتراضی صورت نگیرد.
2 ـ نسبت به رأی هیات حل اختلاف ظرف بیست روز اعتراضی صورت نگیرد کـه در این صورت گواهی انحصار وراثت براساس رأی هیات مذکور صادر می شود.
3 ـ در موارد اعتراض به رأی هیات حل اختلاف، رأی قطعی دادگاه صادر شود کـه در این صورت گواهی انحصار وراثت براساس رأی قطعی دادگاه صادر می شود.
ماده 18 ـ در صورت صدور حکم قطعی از سوی مراجع قضایی کـه مؤثر بر مفاد گواهی انحصار وراثت باشد از قبیل اثبات یا نفی نسب و آراء مبنی بر اصلاح تاریخ فوت، مرجع قضایی مربوط مکلف است رأی مذکور را به سازمان اعلام کند. سازمان نیز مکلف است گواهی انحصار وراثت اصلاحی را صادر و به ورّاث قانونی، ذی نفعان، شخص متقاضی و حسب مورد، دادستان ابلاغ کند.
ماده 19 ـ در مواردی کـه به جهاتی از قبیل اقامه دعوا یا اجرای اسناد لازم الاجرا نیاز به گواهی انحصار وراثت باشد و امکان استعلام برخط برای مراجع مربوط از جمله دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دفاتر اسناد رسمی وجود نداشته باشد، این مراجع مکلفند درخصوص اخذ گواهی انحصار وراثت از سازمان اقدام کنند.
ماده 20 ـ در مورد اعلامیه های فوت صادرشده تا پیش از اجرای قانون کـه منتهی به صدور گواهی انحصار وراثت نشده است، در صورت درخواست هر یک از وراث یا ذی نفعان و یا به موجب دستور مرجع قضایی یا اعلام مرکز در موارد نیاز اشخاص برای شناسایی وراث متوفی جهت اقامه دعوا، سازمان مکلف است گواهی انحصار وراثت را ظرف بیست روز از تاریخ دریافت درخواست یا دستور، با رعایت ترتیب مقرر در این آیین نامه صادر کند.
ماده 21 ـ هرگونه اتصال یا تبادل اطلاعات بین سامانه های موضوع این آیین نامه، براساس قانون مدیریت داده ها و اطلاعات ملی مصوب 1401 انجام می شود.
ماده 22 ـ در مواردی کـه هیچ گونه داده یا اطلاعاتی راجع به متوفی در پایگاه های اطلاعاتی سازمان موجود نباشد به طوری کـه سازمان امکان صدور گواهی انحصار وراثت را نداشته باشد سازمان باید ظرف (20) روز، عدم امکان صدور گواهی را به متقاضی اعلام نماید. متقاضی صدور گواهی مذکور می تواند به دادگاه صالح مراجعه کند. رسیدگی به درخواست اصلاح گواهی های انحصار وراثت کـه توسط مراجع قضایی صادر شده است، در دادگاه صالح به عمل می آید.
ماده 23 ـ نحوه ابلاغ و اعلام الکترونیکی برگه (فرم)های مربوط به صدور گواهی انحصار وراثت به موجب شیوه نامه ای است کـه توسط سازمان تهیه و ابلاغ می شود.
محمدرضا عارف ـ معاون اول رئیس جمهور